Nabieramy umiejętności korzystania ze słowników

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna rodzaje słowników i encyklopedii,

• zna budowę encyklopedii i słowników,

• zna zasady korzystania z encyklopedii i słowników,

• zna kilka rodzajów wydawnictw naukowych.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi posługiwać się słownikami i encyklopediami,

• potrafi wskazać źródło, w którym należy szukać danego słowa w zależności od potrzeb szukającego,

• potrafi dokonywać trafnego wyboru źródła, z którego chce skorzystać..

2. Metoda i forma pracy

Pogadanka heurystyczna, pokaz, mapa mentalna, burza mózgów

3. Środki dydaktyczne

• plansze z definicjami encyklopedii, słowników, leksykonów

• mapa z wyrysowanymi rodzajami encyklopedii i słowników

• encyklopedie i słowniki

• kartki z poleceniem do wyszukiwania w różnych encyklopediach i słownikach.

4. Przebieg lekcji

Faza przygotowawcza

1. Zapoznanie uczniów z tematem lekcji. Zadanie uczniom pytań - Czy każdą książkę czytamy od początku do końca?. Czy znacie książki, których nie czyta się w całości, ale z których korzysta się często, a nawet bardzo często? Uczniowie w odpowiedzi wskazują na słowniki i encyklopedie.

2. Wskazanie różnych rodzajów słowników i encyklopedii i podanie ich do obejrzenia uczniom.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel omawia uczniom budowę poznanych książek. Zwraca uwagę na ich podobiznę.

Informuje uczniów, że na ich budowę składa się:

część 1: (informacyjna), zawierająca wskazówki, jak korzystać z danego wydawnictwa; część 2: stanowiąca zestawienie haseł ułożonych alfabetycznie lub rzeczowo

2. Nauczyciel zapoznaje uczniów z zasadami korzystania ze słowników i encyklopedii

   1. Zapoznać się z uwagami i objaśnieniami wstępnymi

   2. Zorientować się, jaki jest układ treści: alfabetyczny czy rzeczowy

   3. Dobra znajomość alfabetu

   4. Wybrać właściwy tom (w wydawnictwach wielotomowych) na podstawie oznaczeń na jego grzbiecie

   5. Rozumieć skróty

   6. Przy rzeczowym układzie posługiwać się spisem treści, indeksem (skorowidzem)

3. Nauczyciel pokazuje uczniom plansze z definicjami i przykładami słowników i encyklopedii ( załącznik 1. – wzór planszy)

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy ( załącznik 2. – wzór karty pracy ucznia). Każdy uczeń stara się wypełnić ją samodzielnie.

2. Po kilku minutach nauczyciel sprawdza karty pracy. Uczniowie odczytują odpowiedzi. Można poprosić uczniów o odnajdywanie wśród przyniesionych na lekcje słowników tych, które wybrali jako rozwiązanie zadania.

5. Bibliografia

Andrzejewska J., Przysposobienie czytelnicze i informacyjne w szkołach ponadpodstawowych: wzory tablic i foliogramów, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 1990 .
Kida J., Słowniki i encyklopedie w edukacji szkolnej., Biblioteka w Szkole 1993 nr 9 s.18‑22 .

6. Załączniki

a). załącznik 1.

plansza 1

SŁOWNIK - publikacja zawierająca zbiór wyrazów (również nazw osobowych i geograficznych z objaśnieniami). Ułożone słowa, hasła wg alfabetu lub rzeczowo.

LEKSYKON - słownik encyklopedyczny, uniwersalny lub specjalistyczny, będący słownikiem językowym, zawierającym skondensowane wiadomości encyklopedyczne.

Rodzaje słowników:

1. językowe

ogólne (uniwersalne) np. Słownik współczesny języka polskiego

specjalne (zawierające wyrazy dobrane z jednego punktu widzenia) np. Słownik ortograficzny języka polskiego, Słownik poprawnej polszczyzny, Słownik wyrazów obcych

przekładowe (dwu- lub wielojęzyczne) np. Słownik polsko‑angielski, Słownik niemiecko‑polski

2. rzeczowe np. Słownik pisarzy i lektur, Szkolny słownik historyczny, Słownik gatunków literackich

Plansza 2

ENCYKLOPEDIA - publikacja, wydawnictwo informacji bezpośredniej zawierająca zbiór wiadomości ze wszystkich dziedzin wiedzy lub wybranych dziedzin wiedzy. Układ treści, czyli haseł: uporządkowane są wg alfabetu lub rzeczowo.

Rodzaje encyklopedii:

ogólne (powszechne, uniwersalne) np. Mała Encyklopedia PWN, Nowa Encyklopedia Powszechna PWN - 6 t., Encyklopedia Multimedialna PWN

- specjalne (dziedzinowe) np. Mała Encyklopedia Medycyny, Mała Encyklopedia Zdrowia, Encyklopedia Pedagogiczna, Popularna encyklopedia mass mediów.

b).załącznik 2. – karta pracy ucznia

1. Napisz w jakim źródle będziesz szukać pomocy

2. Potrzebujesz wyrazy bliskoznaczne do wyrazu dom (Słownik wyrazów bliskoznacznych)
   Potrzebujesz sprawdzić jaka jest poprawna forma: ta kontrola, ta kontrol, ten kontrol (Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny)

3. Potrzebujesz podać znaczenie terminu literackiego komiks. (Podręczny słownik terminów literackich)
   W jakich filmach grał Janusz Gajos? (Leksykon PWN: kino)

4. W jakim słowniku należy szukać tłumaczenia na język angielski słowa orzech laskowy. (Nowy słownik angielsko‑polski polsko‑angielski)

5. Potrzebujesz wiedzieć czy wyraz na raz, naraz piszemy łącznie czy rozdzielnie. Odszukaj go w słowniku i podaj zasadę stosowania. (Podręczny słownik kłopotliwych części mowy)

6. Co to są igrzyska olimpijskie? (Leksykon PWN: sport, Encyklopedia kultury polskiej XX w. : kultura fizyczna, sport)

7. Podaj synonimy wyrazów miłość, nienawiść (Słownik wyrazów przeciwstawnych, Słownik synonimów i antonimów)

8. Co to jest fotosynteza? (Ilustrowany słownik botaniczny)

9. Co oznacza słowo mass media? (Popularna encyklopedia mass mediów)

10. Odnaleźć w jednym ze słowników (jakim?) związki frazeologiczne: końskie zdrowie, sezon ogórkowy, ręka w rękę. (Popularny słownik frazeologiczny)

Znajdź wyrazy przeciwstawne do wyrazu minus. (Słownik wyrazów przeciwstawnych)

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak