Nacechowanie wyrazów
Wstęp
Eufemizmy to określenia, którymi zastępuje się często niegrzeczne lub niestosowne wyrażenia. Używa się ich po to, żeby złagodzić treści wypowiedzi. Eufemizmy zastępują wyrazy drastyczne, dosadne, niemoralnie i wstydliwe. Popularne przykłady eufemizmów to np.: „wylewać za kołnierz”, „inteligentny inaczej”, „zasnąć na wieki”.
Zdecydowanie inny charakter ma hiperbola. Ten środek stylistyczny służy wyolbrzymieniu. Za pomocą hiperboli przesadnie przedstawiane są cechy i znaczenia. Hiperbola służy najczęściej wytworzeniu odpowiedniego nastroju, przyczynia się do nadania uroczystego tonu, a także do wywołania skrajnych uczuć. Hiperbole stosowane są również w tekstach reklamowych, a ludzie posługują się nimi w codziennej komunikacji. Dlatego tak popularne są zwroty: „pożerać kogoś wzrokiem”, „umierać ze strachu”, „konać ze zmęczenia”, „czekać na kogoś wieki”.
rozróżniać typy tekstów, w tym tekstów o zabarwieniu neutralnym i emocjonalnym;
używać podczas swoich wypowiedzi hiperbol i eufemizmów ze świadomością intencji i kontekstu wypowiedzi;
określać funkcję środków językowych użytych w tekście;
świadomie posługiwać się środkami językowymi i związkami frazeologicznymi;
przekształcić proste teksty tak, aby nabrały zabarwienia emocjonalnego, tzn. z wykorzystaniem hiperbol i eufemizmów;
redagować teksty.
Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia
doskonalą umiejętność rozróżniania typów tekstów, w tym tekstu o zabarwieniu neutralnym i emocjonalnym;
kształcą umiejętność analizy funkcji ekspresywnej tekstu;
dokonują analizy środków językowych użytych w tekście;
wykonują ćwiczenia redakcyjne polegające na przekształcaniu tekstów;
operują świadomie środkami językowymi i związkami frazeologicznymi;
pracują z wykorzystaniem internetu znajdują określone typy tekstów.
NACECHOWANIE WYRAZÓW – audiobook
Rozdziały audiobooka:
Supersmutek i megahiperbola
Zagubione bogactwo językowe
Eufemizm na ratunek
Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak wdrożyć materiały multimedialne w tok lekcji.
Wysłuchaj uważnie audiobooka.
Zwróć uwagę na użyte w nich środki językowe: hiperbole i eufemizmy. Określ ich funkcję w tekstach, wypowiedziach.
Po zapoznaniu się z audiobookiem wiesz już czym jest hiperbola.
Napisz krótki tekst opisujący dowolną codzienną sytuację używając co najmniej czterech środków językowych tego rodzaju.
Zredaguj tekst – charakterystykę postaci – Twojej przyjaciółki, przyjaciela, w którym użyjesz określeń: miły, ujmujący, grzeczny, wesoły, koleżeński, sympatyczny, przystojny, elegancki, dżentelmeński, szarmancki, ładna, modna, szałowa, urocza, miła, śliczna, piękna zamiast: superchłopak, superfacet, suerbabka, superfacetka.
Wyjaśnij, jaką funkcję pełni eufemizm użyty w poniższej wypowiedzi:
Mój dziadek, mimo bycia w jesieni życia, zawsze wygrywa ze mną w tenisa.
Podsumowanie
Emocjonalne nacechowanie wyrazów w zjawisku hiperbolizacjihiperbolizacji doskonale określa Jerzy Bralczyk. Językoznawca stwierdził, że ,,język ma gorączkę”, a „znaczne podniesienie temperatury języka” powoduje, że wyczerpują się środki językowe, którymi możemy opisać otaczającą nas rzeczywistość. W efekcie następuje spadek przekazywanych emocji, gdyż stopniowanie okazuje się niemożliwe.
Wiedząc czym jest hiperbola i eufemizm, pamiętaj by używać ich adekwatnie do sytuacji
PRACA DOMOWA
Weź udział w konkursie na najciekawsze hiperbole i eufemizmy funkcjonujące w języku potocznym. W tym celu obserwuj w ciągu tygodnia sposób wypowiadania się Twoich znajomych, przyjaciół, członków rodziny. Zanotuj przykłady użytych przez nich hiperbol i eufemizmów. Jurorzy, oceniający zgromadzony materiał, wezmą pod uwagę następujące elementy:
1. liczba zgromadzonych środków (hiperbol i eufemizmów);
2. oryginalność przedstawionych wyrażeń.
Zadania
Dopasuj słowa do właściwych hiperboli.
Przeciągnij i upuść elementy w odpowiednie miejsca.
bestseller, bulwersować, pasja, arcydzieło, jak na ścięcie, zgryzota, hit, super
dobra książka | |
znana piosenka | |
dobry plakat | |
niechętnie | |
dobrze | |
zainteresowanie | |
niepokoić | |
kłopoty |
Uzupełnij poniższe wypowiedzi tak, aby nadać im formę hiperbol.
Przeciągnij i upuść odpowiednie słowa lub zwroty, zamieszczone poniżej.
boska dziewczyna, fenomenalny rzut, zabójczy żart, przeuroczy chłopak
ujmujący chłopak | |
---|---|
wesoła dziewczyna | |
dobry rzut | |
świetny żart |
Rozwiąż krzyżówkę, wpisując wyrażenia, które mogą zostać zastąpione podanymi poniżej eufemizmami.
- - bardzo oszczędny
- - nie ma motywacji do pracy
- - Wielki Brat (dawniej)
- - przedłużenie czoła
- - ma dwie twarze
- - jesień życia
- - mija się z prawdą
- - ma lepkie ręce
- - pozbawić życia
1 | ||||||||||||||
2 | ||||||||||||||
3 | ||||||||||||||
4 | ||||||||||||||
5 | ||||||||||||||
6 | ||||||||||||||
7 | ||||||||||||||
8 | ||||||||||||||
9 |
Słowniczek
wywoływać oburzenie, złość, niesmak
https://sjp.pwn.pl/sjp/bulwersowac;2552805.html
desensytyzacja w języku polega na osłabieniu wrażliwości, najczęściej w wyniku zbyt długiego obcowania ze zjawiskami językowymi, na które wcześniej reagowano mocniej. Częste powtarzanie negatywnych przykładów uodparnia, zaczyna w nich dominować medialna atrakcyjność, przestają szokować i uchodzić za naganne
Na podstawie: Jerzy Bralczyk, Brutalizacja języka publicznego,
http://www.etykaslowa.edu.pl/wp-content/uploads/2016/03/BRUTALIZACJA-J%C4%98ZYKA-PUBLICZNEGO.pdf
(z gr. epsilonupsilonphietamuiotasigmamuός – euphēmismós, od eu „dobrze” i phemi „mówić”)
wyraz, wyrażenie lub zwrot używany zamiast innego, którego chce się uniknąć ze względów obyczajowych, politycznych, religijnych itp., np. „zasnąć na wieki” zamiast „umrzeć”; określenie peryfrastyczne
https://sjp.pl/
(z gr. hyperbolḗ „przerzucenie”, „przesada”)
motyw stylistyczny w tekście lub mowie, polegający na zamierzonej przesadzie w opisie czegoś
https://sjp.pl/
wyolbrzymiać coś, nadawać czemuś większe znaczenie, niż jest ono naprawdę
https://sjp.pl/
wariant języka używany w codziennych sytuacjach życiowych
https://sjp.pwn.pl/sjp/jezyk-potoczny;2468228.html
potoczna odmiana języka używana przez jakąś grupę zawodową lub środowiskową
https://sjp.pwn.pl/sjp/slang;2575653.html