Ilustracja przedstawia kadr z filmu „Amadeusz”. Salieri (F. Murray Abraham) siedzi przy łóżku chorego i notuje „Requiem d-moll” KV 626 dyktowane przez Mozarta (Tom Hulce). Tytuł lekcji: Najpiękniejsze filmy o muzyce
Ważne daty
1954 – początek filmów edukacyjnych Leonarda Bernsteina dotyczących muzyki
1984 – premiera filmu Amadeusz Miloša Formana na podstawie sztuki teatralnej Petera Shaffera
1990 – polski Teatr Telewizji realizuje ekranizację spektaklu Kolacja na cztery ręce
1998 – ukazanie się filmu dokumentalnego Enigma o rosyjskim pianiście Światosławie Richterze
2004 – sukces odnosi film Pan od muzyki
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R14BH5q8nWcPO1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
5. Barok. Uczeń:
4) charakteryzuje Wariacje Goldbergowskie BWV 988 Jana Sebastiana Bacha.
6. Klasycyzm. Uczeń:
4) charakteryzuje 25 Symfonię g‑moll KV 183 oraz Requiem d‑moll KV 626 Wolfganga Amadeusza Mozarta, Symfonię c‑moll op. 67 Ludwiga van Beethovena.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
3) zna konteksty kulturowe powstawania muzyki.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1) wypowiada się w formie ustnej i pisemnej o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;
2) przybliża twórczość i działalność przedstawicieli różnych obszarów kultury muzycznej.
Nauczysz się
rozróżniać najpopularniejsze filmy o muzyce;
przedstawiać ciekawostki z życia kompozytorów oraz wykonawców;
wykazywać, że wizja artystyczna reżysera nie zawsze jest zgodna z faktami historycznymi;
przedstawiać tytuły filmów o muzyce, które warte są obejrzenia.
Legenda o Mozarcie i Salierim w Amadeuszu Formana
R1QYfG6D2HlhQ
Można z pewnością zaryzykować stwierdzenie, że jest to najpopularniejszy film o muzyce. Najlepszym tego świadectwem są nominacje (ponad 50), które otrzymał Amadeusz w najbardziej prestiżowych konkursach filmowych na świecie. Z tych nominacji zdobył aż 40 nagród. Do najbardziej prestiżowych zaliczyć należy: 8 Oscarów, 4 nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA) czy 4 Złote Globy.
Ponadto wspomnieć należy o warstwie muzycznej filmu. Do ścieżki dźwiękowej wykorzystano głównie utwory Mozarta, jak chociażby 25 Symfonię g‑moll KV 183Symfonia g‑moll KV 18325 Symfonię g‑moll KV 183, która rozpoczyna film, a także pojedyncze dzieła, m. in. Salieriego, Pergolesiego, Giordianiego. Nad warstwą wykonawczą opiekę sprawował Sir Neville Marriner. Wybitny dyrygent wykonał muzykę, kierując założoną przez siebie orkiestrą, czyli The Academy of St. Martin in the Fields. W roli solistów wystąpili m. in. Ivan Moravec, Imogen Cooper, Thomas Bloch i Michele Esposito. Sukces filmu spowodował, że wzrosło zainteresowanie muzyką Mozarta. Płyta z oryginalną ścieżką dźwiękową z filmu sprzedała się w nakładzie ponad 6,5 milionów kopii, co czyni z niej najlepiej sprzedającą się płytę z muzyką klasyczną w ogóle. Ponadto zdobyła ona nagrodę Grammy za najlepszy album muzyki poważnej w 1984 r.
RKH77yJF3s8O6
Z powodu tak wielkiego talentu, Salieri postanawia zemścić się na Wolfgangu. Przebiera się za tajemniczą postać, która zamawia u Mozarta mszę za zmarłych (Requiem d‑moll KV 626Requiem d‑moll KV 626Requiem d‑moll KV 626). Ubiór, maska oraz aura panująca wokół tajemniczego zleceniodawcy, kojarzą się Wolfgangowi ze zmarłym ojcem – Leopoldem. Powoli prowadzi to do utraty przez Mozarta zdrowia. Plan Salieriego zakłada zabójstwo Wolfganga, gdy ten skomponuje zlecony utwór, a następnie przedstawienie Requiem jako utworu własnego, napisanego na cześć zmarłego. W ten sposób zemściłby się na Mozarcie oraz samym Bogu.
R1REaKrSqia2U
Wygląd oraz charakter Mozarta
Prezentacja popiersia Mozarta
R1eqZZGKkCeeJ1
Dla zainteresowanych
Zapoznaj się z dwoma artykułami Agnieszki Nowok dotyczącymi faktów i mitów w filmie Amadeusz.
Agnieszka Nowok, Amadeusz Milosza Formana. Część I – Fakty i mityme26d44f6e401e7a5_0000000000005Część I – Fakty i mity
Agnieszka Nowok, Amadeusz Milosza Formana. Część II – Fakty i mityme26d44f6e401e7a5_0000000000006Część II – Fakty i mity
Innym typem filmu o muzyce jest film dokumentalny. Enigma prezentuje Światosława Richtera, legendarnego rosyjskiego pianistę, w ostatnich latach jego życia. Film realizowany był od 1995 r. do 1998 r. Richter umiera natomiast w 1997 r. Reżyserem dokumentu jest Bruno Monsaingeon – Francuz, skrzypek, a także pisarz, który zasłynął przede wszystkim jako twórca filmów o charakterze dokumentalno‑reportażowym na temat wybitnych postaci ze świata tzw. muzyki poważnej. W Enigmie Richter opowiada o tym, jak pamięta swoje życie. Wspomina swego mentora oraz przyjaciela Henryka Neuhausa, podkreśla jego istotną rolę w kształtowaniu jego pianistyki. Opowiada także o spotkaniach z innymi muzykami, jak: Beniamin Britten, Dawid Oistrach, Herbert von Karajan. Film nie jest jednak pozbawiony tonów dramatycznych. Przedstawione zostały w nim trudy życia w Związku Radzieckim, problemy rodzinne oraz rozterki Richtera. Niemniej, ta 160‑minutowa produkcja ukazuje wybitnego pianistę nie tylko jako artystę, ale także jako człowieka. Film wzbogacony jest o liczne przykłady muzyczne pochodzące z koncertów i nagrań Richtera.
Warto wiedzieć
Do innych znanych filmów Bruno Monsaingeona należą:
Alchemista – film o Glennie Gouldzie (1974 r.),
Yehudi Menuhin (1994 r.),
Dawid Oistrach. Artysta ludu? (1994 r.),
Podróżujący fortepian (2009 r.) – film z udziałem Piotra Anderszewskiego,
a także nagrania z koncertów, np. Grigorija Sokołova, Maurizia Polliniego i innych.
RAqSlO9ZRDNqG
R1CLyjrCUP1jP
Program edukacyjny Bernsteina o V Symfonii Beethovena
Omnibus to według definicji słownikowej osoba wszechwiedząca. Taki sam tytuł nosił program tworzony w latach 1952–1961, który był sponsorowany przez Fundację Forda. Producentem był Robert Saudek. Zasadniczym celem Omnibusa było podniesienie poziomu wiedzy oraz gustu publiczności amerykańskiej. Początkowo emitowano go w stacji CBS, następnie także ABC oraz NBC.
W 1954 r. dyrygent Leonard Bernstein dokonał swego pierwszego wykładu telewizyjnego w Omnibusie. Tematem odcinka był proces twórczy Ludwiga van Beethovena przy komponowaniu V Symfonii c‑moll op. 67Symfonia c‑moll op. 67V Symfonii c‑moll op. 67. Zdawałoby się, że bardzo naukowy materiał odcinka, nie zrobi zbyt wielkiego wrażenia. Jednak łatwość i klarowność z jaką Bernstein opowiadał o kwestiach muzycznych, czasem bardzo skomplikowanych, spowodowała, że program odniósł sukces.
Na podłodze studia była odwzorowana pierwsza stronica partytury V Symfonii. Dyrygentowi towarzyszyli muzycy z Orkiestry Symfonicznej NBC, którzy stali na pięcioliniach reprezentujących partie instrumentów, na których grali. W ten sposób wizualnie została przedstawiona wyrafinowana pomysłowość instrumentacyjna Beethovena. Bernstein ukazał publiczności rozterki, które towarzyszyły Beethovenowi przy komponowaniu, demonstrując poszczególne warianty V Symfonii. Zaprezentował także szkice kompozytora, które były dowodem na tę wewnętrzną walkę twórczą.
Program poprowadzony przez Bernsteina ustanowił nowy standard edukacyjny. Amerykański dyrygent powracał wielokrotnie do formuły Omnibusa, opowiadając o dyrygowaniu, jazzie, Bachu czy muzyce współczesnej.
Ciekawostka
W latach 1958–1972 Bernstein prowadził także serię koncertów edukacyjnych Young People’s Concerts, dyrygując Nowojorską Orkiestrą Filharmonii.
RN3tzPM8d7TJc
Jak mogłoby wyglądać spotkanie Bacha z Händlem?
Kolacja na cztery ręce to sztuka teatralna napisana przez Paula Barza. Jej oryginalny tytuł brzmi Mögliche Begegnung, co przetłumaczyć można jako prawdopodobne/możliwe spotkanie. Kolacja na cztery ręce opowiada o fikcyjnym spotkaniu, mającym miejsce w 1747 r. w Hotelu Turyńskim, dwóch największych kompozytorów doby późnego baroku – Jana Sebastiana Bacha i Jerzego Fryderyka Händla. Choć byli rówieśnikami, obaj urodzili się w 1685 r., w rzeczywistości nigdy się nie spotkali. Obie postacie przedsatwione są jako dwie strony tego samego medalu. Bach – ubogi, skromny kantor, którego bogactem jest jego sztuka, w której jest wolny; natomiast Händel – bogaty, uznany, ale cierpiący z powodu intryg i nieustannego zabiegania o względy innych. Wspólnym mianownikiem obu jest wielki geniusz oraz zamiłowanie do muzyki. Całemu spotkaniu tych dwóch wielkich osobowości przygląda się kamerdyner.
R17ZP6NcDpH8u
Spektaklowi towarzyszy słodko‑gorzka puenta, żaden z kompozytorów nie czuje się w rzeczywistości spełniony. Każdy z nich pragnie zaznać tego, co posiada ten drugi – Bach uznania i bogactwa Händla, natomiast Händel ustatkowania rodzinnego oraz wolności twórczej, którą posiada Bach.
R10jh2OTnXaz41
RQgsLAil4iSOV1
Muzyka chórlana łagodzi obyczaje
Les Choristes lub w polskim tłumaczeniu Pan od muzyki to dramat muzyczny wyreżyserowany przez Christophe’a Barratiera. Jest to remake Słowiczej klatki z 1945 r. w reżyserii Jrana Dréville’a. Pan od muzyki ukazał się w 2004 r. i jest produkcją francusko‑niemiecko‑szwajcarską. Film stał się wielkim sukcesem. W samej Francji przyciągnął do kin ponad 8,5 miliona osób.
Fabuła skonstruowana jest na zasadzie retrospekcji. Dwóch przyjaciół z lat dziecięcych – Pierre Morhange (Jean‑Baptiste Maunier), będący znanym dyrygentem, oraz Pépinot (Maxence Perrin) – spotyka się, aby wspomnieć swego nauczyciela od muzyki, któremu wiele zawdzięczają. Od tego momentu akcja przenosi się do przeszłości. Clément Mathieu (Gérard Jugnot), tytułowy bohater filmu, jest niespełnionym muzykiem. Przybywa do ośrodka szkolnego z internatem dla chłopców, aby podjąć posadę nauczyciela‑wychowawcy. Szybko okazuje się, że w szkole panuje brutalny rygor. Wedle zasady dyrektora placówki, każda akcja wywołuje odpowiednią reakcję – każde przewinienie podlega surowej karze. Mathieu wpada na pomysł, jak trafić do trudnej młodzieży i zakłada chór szkolny. Zauważa, że jeden z uczniów wykazuje szczególny talent muzyczny. Jest to wspomniany już wcześniej Morhange, który dzięki swemu nauczycielowi podejmuje studia w konserwatorium muzycznym i staje się dyrygentem. Ostatecznie tytułowy Pan od muzyki zostaje zwolniony za niedopełnienie obowiązków (uczniowie powodują pożar). Film ma jednak szczęśliwe zakończenie, ponieważ w ostatniej scenie Mathieu podejmuje się opieki nad jednym ze swoich uczniów – osieroconym Pépinotem.
R19STuGI5LF5P
Film otrzymał nominacje do Oscara, Złotych Globów i BAFTA. Zdobył francuskiego Césara w 2005 r. w kategoriach za najlepszą muzykę i dźwięk, a także Europejską Nagrodę Filmową w 2004 r. za najlepszą muzykę.
Podsumowanie
Najpopularniejszą grupę stanowią filmy fabularne dotyczące życia muzyków, ale i takie, których scenariusz jest w pełni fikcyjny. Nie brakuje także filmów edukacyjnych, dokumentalnych. Warte uwagi są również ekranizacje oper, przedstawień teatralnych czy musicali, np. Upiór w operze. Ostatnią grupą filmów, którą można wyróżnić, są rejestracje na żywo wydarzeń muzycznych, jak chociażby koncertów. Filmy o muzyce stanowią więc ciekawą propozycję dla melomanów, którzy mogą sięgać po różne gatunki filmowe.
Zobacz także
Poniżej lista innych filmów o tematyce muzycznej:
Młodość Chopina,
Farinelli: ostatni kastrat,
Chopin. Pragnienie miłości,
Błękitna nuta,
Impromptu,
Kopia mistrza,
Wieczna miłosć,
Blask,
Nannerl, siostra Mozarta,
Ja, Don Giovanni,
Paganini: uczeń diabła,
Upiór w operze.
Zadania
RvdvGcwgpTgRs
Ćwiczenie 1
R18gYkJUY1HXT
Ćwiczenie 2
R1UztCQXxZly8
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj kompozycję do pasującego opisu. Wariacje Goldbergowskie BWV 988 Możliwe odpowiedzi: 1. tytuł utworu pochodzi od jego pierwszego wykonawcy, 2. dzieło niedokończone przez kompozytora, 3. interpretuje się jako symbol walki kompozytora z przeznaczeniem, 4. utwór reprezentuje nurt burzy i naporu w muzyce 25 Symfonia g-moll KV 183 Możliwe odpowiedzi: 1. tytuł utworu pochodzi od jego pierwszego wykonawcy, 2. dzieło niedokończone przez kompozytora, 3. interpretuje się jako symbol walki kompozytora z przeznaczeniem, 4. utwór reprezentuje nurt burzy i naporu w muzyce V Symfonia c-moll op. 67 Możliwe odpowiedzi: 1. tytuł utworu pochodzi od jego pierwszego wykonawcy, 2. dzieło niedokończone przez kompozytora, 3. interpretuje się jako symbol walki kompozytora z przeznaczeniem, 4. utwór reprezentuje nurt burzy i naporu w muzyce Requiem d-moll KV 626 Możliwe odpowiedzi: 1. tytuł utworu pochodzi od jego pierwszego wykonawcy, 2. dzieło niedokończone przez kompozytora, 3. interpretuje się jako symbol walki kompozytora z przeznaczeniem, 4. utwór reprezentuje nurt burzy i naporu w muzyce
Przyporządkuj kompozycję do pasującego opisu. Wariacje Goldbergowskie BWV 988 Możliwe odpowiedzi: 1. tytuł utworu pochodzi od jego pierwszego wykonawcy, 2. dzieło niedokończone przez kompozytora, 3. interpretuje się jako symbol walki kompozytora z przeznaczeniem, 4. utwór reprezentuje nurt burzy i naporu w muzyce 25 Symfonia g-moll KV 183 Możliwe odpowiedzi: 1. tytuł utworu pochodzi od jego pierwszego wykonawcy, 2. dzieło niedokończone przez kompozytora, 3. interpretuje się jako symbol walki kompozytora z przeznaczeniem, 4. utwór reprezentuje nurt burzy i naporu w muzyce V Symfonia c-moll op. 67 Możliwe odpowiedzi: 1. tytuł utworu pochodzi od jego pierwszego wykonawcy, 2. dzieło niedokończone przez kompozytora, 3. interpretuje się jako symbol walki kompozytora z przeznaczeniem, 4. utwór reprezentuje nurt burzy i naporu w muzyce Requiem d-moll KV 626 Możliwe odpowiedzi: 1. tytuł utworu pochodzi od jego pierwszego wykonawcy, 2. dzieło niedokończone przez kompozytora, 3. interpretuje się jako symbol walki kompozytora z przeznaczeniem, 4. utwór reprezentuje nurt burzy i naporu w muzyce
Przyporządkuj kompozycję do pasującego opisu.
tytuł utworu pochodzi od jego pierwszego wykonawcy, interpretuje się jako symbol walki kompozytora z przeznaczeniem, utwór reprezentuje nurt burzy i naporu w muzyce, dzieło niedokończone przez kompozytora
Wariacje Goldbergowskie BWV 988
25 Symfonia g-moll KV 183
V Symfonia c-moll op. 67
Requiem d-moll KV 626
R1GfSHoaso6pF
Ćwiczenie 4
R1RrGbnc5aQHz
Ćwiczenie 5
Rc0W0dr5CumVF
Ćwiczenie 6
R1Rw2fAb4ksZZ
Ćwiczenie 7
Połącz w pary zespoły z tytułami filmów, w których realizowały warstwę muzyczną. Mali chórzyści św. Marka Możliwe odpowiedzi: 1. Pan od muzyki, 2. Amadeusz, 3. Omnibus The Academy of St. Martin in the Fields Możliwe odpowiedzi: 1. Pan od muzyki, 2. Amadeusz, 3. Omnibus Orkiestry Symfonicznej NBC Możliwe odpowiedzi: 1. Pan od muzyki, 2. Amadeusz, 3. Omnibus
Połącz w pary zespoły z tytułami filmów, w których realizowały warstwę muzyczną. Mali chórzyści św. Marka Możliwe odpowiedzi: 1. Pan od muzyki, 2. Amadeusz, 3. Omnibus The Academy of St. Martin in the Fields Możliwe odpowiedzi: 1. Pan od muzyki, 2. Amadeusz, 3. Omnibus Orkiestry Symfonicznej NBC Możliwe odpowiedzi: 1. Pan od muzyki, 2. Amadeusz, 3. Omnibus
Połącz w pary zespoły z tytułami filmów, w których realizowały warstwę muzyczną.
<i>Amadeusz</i>, <i>Omnibus</i>, <i>Pan od muzyki</i>
Mali chórzyści św. Marka
The Academy of St. Martin in the Fields
Orkiestry Symfonicznej NBC
Polecenie 1
Ułóż razem z kolejgą trzy pytania do sprawdzianu z tematu: Najpiękniejsze filmy o muzyce.
Ułóż razem z kolejgą trzy pytania do sprawdzianu z tematu: Najpiękniejsze filmy o muzyce.
Ułóż razem z kolejgą trzy pytania do sprawdzianu z tematu: Najpiękniejsze filmy o muzyce.
Obejrzyj jeden z końcowych fragmentów filmu Amadeusz Formana, w którym leżący na łożu śmierci Mozart dyktuje Salieriemu Confutatis z Requiem d‑moll KV 626. Następnie omówcie następujące kwestie:
1. W jaki sposób reżyser filmu przedstawił akt twórczy Mozarta?
2. Jaka jest relacja między Salierim a Mozartem?
3. Zapoznaj się z polskim tłumaczeniem tekstu Confutatis i zastanów się, jaką funkcję pełni utwór w tej scenie filmu.
10
Confutatis maledictis flammis acribus addictis, voca me cum benedictis. Ora supplex et acclinis, cor contritum quasi cinis: gere curam mei finis.
Gdy już pójdą potępieni W wiekuisty żar płomieni Wezwij mnie, gdzie są zbawieni. Błagam z czołem pochylonym, Sercem też na proch skruszonym: Czuwaj, Panie, nad mym skonem.
R2wqV3WLSCstx
Słownik pojęć
Requiem d‑moll KV 626
Requiem d‑moll KV 626
msza za zmarłych, msza żałobna; nazwa requiem (odpoczynek) pochodzi od otwierającej introit frazy: Requiem aeternam dona eis Domine (wieczny odpoczynek racz im dać Panie); Mozart rozpoczął komponowanie Requiem w 1791 r., ale nagła śmierć uniemożliwiła mu dokończenie dzieła; Mozart pozostawił szkice poszczególnych części mszy; dzieło dokończyli Joseph Eybler i uczeń Mozarta Franz Xaver Süssmayr; wokół utworu narosło wiele legend i mitów; dzisiaj przyjmuje się, że napisanie Requiem zostało zlecone Mozartowi przez hrabiego Franza von Walsegga.
Symfonia c‑moll op. 67
Symfonia c‑moll op. 67
prapremiera utworu miała miejsce w 1808 r. w Wiedniu; Symfonia losu; symbolicznie uznaje się czterodźwiękowy motyw rozpoczynający dzieło za pukanie losu do drzwi; motyw występuje we wszystkich 4 częściach Symfonii; dzieło o klasycznej budowie; przez swój burzliwy charakter V Symfonia uważana jest przez niektórych za pierwsze dzieło romantyczne (E.T.A. Hoffmann).
Symfonia g‑moll KV 183
Symfonia g‑moll KV 183
Symfonia napisana w 1773 r.; reprezentuje nurt burzy i naporu (Sturm und Drang) w twórczości Mozarta; znacząco odchodzi od lekkiego i pogodnego nastroju stylu galant poprzednich symfonii; według legendy jej powstanie wiąże się z kryzysem w życiu Mozarta; jedna z dwóch symfonii Mozarta utrzymana w trybie molowym (czy Mozart był autorem trzeciego dzieła w trybie molowym – Symfonii a‑moll KV 16a – jest kwestią sporną); często nazywana Symfonią g‑moll – „małą”, dla odróżnienia od 40 Symfonii g‑moll KV 550, nazywanej „wielką”.
Wariacje Goldbergowie BWV 988
Wariacje Goldbergowie BWV 988
aria z cyklem 30 wariacji na klawesyn; Bach napisał dzieło w 1741 r.; według przekazu Johanna Forkela utwór powstał, aby ukoić nerwy cierpiącego na bezsenność hrabiego Hermanna Karla von Keyserlinga; tytuł pochodzi od Johanna Gottlieba Goldberga – klawesynisty hrabiego, prawdopodobnie pierwszego wykonawcy utworu; Wariacje zostały umieszczone przez Bacha w czwartym zeszycie Clavier‑Übung.