Narodowe tańce polskie - mazur i mazurek.

1. Cele lekcji

a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z tańcem ludowym - mazurem. Wskazanie regionów, w których taniec ten występuje lub występował. Omówienie charakterystycznych rytmów mazurowych. Wyjaśnienie pojęcia mazurek i wskazanie różnic między mazurem a mazurkiem. Omówienie Mazurka Dąbrowskiego, jego historii powstania i charakterystycznych cech muzycznych. Nauczenie się słów i muzyki Mazurka Dąbrowskiego. Wysłuchanie Mazurka g - moll Fryderyka Chopina.

b. Umiejętności
Uczeń potrafi:

1. Wyjaśnić pochodzenie mazura.

2. Omówić charakterystyczne cechy stylistyczne mazura.

3. Wyjaśnić pojęcia: znak repetycji, hymn.

4. Wskazać charakterystyczne rytmy mazurowe i mazurkowe.

5. Porównać budowę mazura i mazurka.

6. Zaśpiewać hymn Polski Mazurek Dąbrowskiego.

7. Opisać uczucia związane z wysłuchaniem Mazurka g - moll Fryderyka Chopina.

2. Metoda pracy

Metoda pogadanki oraz aktywna praca z uczniem - percepcja i odtwarzanie muzyki poprzez własne wykonanie na instrumentach perkusyjnych oraz za pomocą śpiewu. Aktywne zabawy muzyczne.

3. Środki dydaktyczne

1. Elżbieta Korowajczyk, Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4 - 6.

2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.

3. Nagrania utworów:
   a) Fryderyk Chopin - Mazurek g - moll
   b) Mazurek Dąbrowskiego
   c) Stanisław Moniuszko - Mazur z opery Straszny dwór.

4. Instrumenty perkusyjne takie jak: tamburyno, grzechotki, marakasy.

5. Karta pracy ucznia.

4. Przebieg lekcji

a. Faza przygotowawcza

1. Sprawdzenie obecności.

2. Sprawdzenie zadania domowego.

3. Wspólne zaśpiewanie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.

4. Podanie tematu do zeszytu.

(10 min)

b. Faza realizacyjna

1. Wysłuchanie mazurka g - moll Fryderyka Chopina. Metodą pogadanki, naprowadzenie uczniów na podstawowe i charakterystyczne cechy mazura. Omówienie budowy tańca, jego metrum, tempa. Wyjaśnienie pochodzenia tego tańca i regionu jego najczęstszego występowania. Przedstawienie kompozytorów tworzących mazury i mazurki.

   • Notatka:

*Mazur - żywy i skoczny polski taniec w metrum trójdzielnym, w takcie ¾. Cechą charakterystyczną mazura jest akcent na pierwszej i trzeciej części taktu. Nazwa tańca wywodzi się od obszaru Mazowsza, gdzie powstał. Jako taniec szlachty nie wydaje się, aby jego rodowód sięgał czasów dalszych jak czasy za panowania Zygmunta III. Wcześniejszych śladów mazura, tak jak i oberka, szukać można w tańcach o nazwach: wyrwany, wyrwaniec. Pierwsze mazury, aż do 1825 roku były krótkie, liczyły przeciętnie 16‑32 taktów, a ich forma była zbliżona do tańców ludowych. Melodyka mazura jest niespokojna, z ostro podkreślonymi i zarysowanymi motywami. Mazur przewijał się przez polskie salony, zachwycając inne nacje bogactwem elementów ruchowych. Figurom mazura, podobnie jak i poloneza, przypisywano symboliczne znaczenie. Jest w nim zatem żywioł wojenny połączony z miłosnym. Wielka ilość figur tanecznych, najrozmaitszych rozwiązań przestrzennych oraz szybkie tempo mazura, wymagają niezwykłej sprawności tancerzy. Jest to popis męskiej zręczności i temperamentu, a zarazem elegancji, gracji i wdzięku kobiety. Poszczególne figury tańca, chociaż z góry ułożone, są nasycone improwizacją tancerza.

Szczególnie w wieku XIX rozbudowano symbolikę mazura. Tańczono go w salonach wyłącznie przy muzyce instrumentalnej, czyli jego charakter był wyrażany przez figury i żywiołowość ruchu. Jednak pieśń, która się oddzieliła od mazura, nie zaginęła w tej formie, czego przykładem jest nasz hymn - Mazurek Dąbrowskiego, Ostatni Mazur, Mazur Chłopickiego i inne. Mazur, jako taniec polskiej szlachty, pokazywany był też w operach, np. Straszny dwór, Halka - Moniuszki. Niemal wszyscy nasi kompozytorzy tworzyli pieśni i tańce w formie mazura; najbardziej z nich znany to oczywiście Chopin.

Mazurek - krótki utwór muzyczny o charakterze stylizowanego tańca. Pod względem rytmicznym jest podobny do mazura, ale zawiera też elementy innych tańców narodowych.*

2. Wysłuchanie i percepcja Mazura Stanisława Moniuszki z opery Straszny dwór. Metodą pogadanki, wskazanie w utworze charakterystycznych elementów mazurowych i ludowych.

3. Metodą opisu z elementami pogadanki omówienie powstania hymnu narodowego - Mazurka Dąbrowskiego oraz jego cech charakterystycznych.

4. Wspólne zapoznanie się z tekstem i muzyką Mazurka Dąbrowskiego. Metodą pogadanki, wskazanie elementów mazurowych w utworze.

(25 min)

c. Faza podsumowująca
Przy akompaniamencie nauczyciela wspólne zaśpiewanie Mazurka Dąbrowskiego.

(10 min)

5. Bibliografia

Elżbieta Korowajczyk, Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4‑6.

6. Załączniki

a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Narodowe tańce polskie - mazur i mazurek.

b. Zadanie domowe
Na podstawie podręcznika lub innego źródła zapisz podstawowy schemat rytmiczny mazura.