Narodziny mocarstwa. USA w II połowie XIX wieku
Rozwój gospodarczy i demograficzny
Wojna secesyjna toczona w latach 1861‑1865 przyniosła zmiany polityczne i ekonomiczne w Stanach Zjednoczonych. Kraj po zakończeniu konfliktu zaczął rozszerzać swoje wpływy w kierunku zachodniego wybrzeża kontynentu - za sprawą rozwoju techniki kolej zaczęła łączyć odległe od siebie miasta i skupiska ludzkie. Bogate zasoby były pozyskiwane z wykorzystaniem sprzętu górniczego przez poszukiwaczy, liczących na wysokie zyski z tytułu obrotu złotem, ropą naftową i innymi surowcami.
Łagodny klimat, wielkie i spławne rzeki, a zwłaszcza wydłużające się w kierunku zachodnim od połowy XIX wieku linie kolejowe sprzyjały opanowywaniu kolejnych obszarów kontynentu północnoamerykańskiego.
Kraj, który początkowo eksportował przede wszystkim bawełnę i złoto pod koniec XIX wieku, za sprawą rozwoju przemysłu, bogacił się na sprzedaży wyrobów ze stali i żelaza, sprzętu rolniczego czy żywności. Import był ograniczony wysokimi cłami, co powodowało skupowanie przeważnie surowców i niezbędnych w przemyśle półproduktów, w tym barwników. W 1882 roku w Nowym Jorku powstała pierwsza elektrownia miejska na świecie (za sprawą Thomasa Edisona), a w 1896 roku Henry Ford zbudował prototyp swojego samochodu, by kilkanaście lat później wprowadzić w zakładach pierwszą na świecie linię montażową do masowej produkcji automobilu - Forda T.
Na podstawie mapy scharakteryzuj gospodarkę USA. Sporządź krótką notatkę.
Rozwój gospodarczy nie byłby możliwy bez wzrostu liczby ludności, spowodowanej przyrostem naturalnym i migracjąmigracją do Stanów Zjednoczonych z różnych części świata. Wśród przybyszy byli m.in. polscy emigranci żydowskiego pochodzenia urodzeni na Mazowszu - bracia Warner [czyt. łorner](przed przybyciem do USA nosili nazwisko Wonsal)- założyciele słynnej wytwórni filmowej Warner Bros.
Głównym portem imigracyjnym na Wschodnim Wybrzeżu był Nowy Jork. Przybyszom, przed wpuszczeniem na terytorium Stanów Zjednoczonych, sprawdzano dokumenty i poddawano ich badaniom lekarskim na wyspie Ellis. Procedura przyjęcia emigranta trwała z reguły kilka godzin, niektórzy jednak musieli być poddawani obserwacji w szpitalach na wyspie przez dłuższy czas. Chorzy psychiczne, a także cierpiący na choroby zakaźne, bigamiści, kobiety podejrzewane o prostytucję czy osoby o podejrzanej, kryminalnej przeszłości nie mieli możliwości przekroczenia granicy i byli odsyłani.
Obecnie na wyspie Ellis znajduje się muzeum poświęcone historii emigracji do Stanów Zjednoczonych. Poszukaj informacji o nim. Jakie były powody jego otwarcia? Sporządź na ten temat krótką, samodzielną notatkę.
Na podstawie powyższej mapy scharakteryzuj zjawisko emigracji Europejczyków do Stanów Zjednoczonych. Z jakich krajów przybywali emigranci? Zanotuj swoje wnioski.
Z jakich krajów napływali do Stanów Zjednoczonych emigranci? Wyszukaj informacje i przy pomocy nauczyciela zanotuj swoje wnioski.
Kosztem Indian
Tragicznym skutkiem kolonizacji zachodnich obszarów kontynentu amerykańskiego, związanych z zakupem bądź przejmowaniem ziem, było unicestwienie indiańskich osiedli. Napływający osadnicy traktowali Indian jako przeszkodę na drodze postępu. Z kolei ludność indiańska, zamieszkująca od wielu pokoleń kolonizowany obszar nie chciała ulec obcej kulturze. Aby usprawnić proces kolonizacji, w 1831 roku amerykański Sąd Najwyższy uznał Indian za obywateli drugiej kategorii, co pozbawiało ich ochrony prawnej. Do końca lat 30. XIX wieku większość rdzennych mieszkańców została przesiedlona z ziem leżących na wschód od Missisipi na tzw. Terytorium Indiańskie. W połowie wieku przesiedlono tam Indian ze zdobytego Teksasu i Kalifornii. Umieszczano ich także w rezerwatachrezerwatach. W miarę napływu osadników ze Wschodniego Wybrzeża Stanów Zjednoczonych obszar Terytorium Indiańskiego sukcesywnie się zmniejszał. W 1907 ostatnie rezerwaty na tym obszarze zostały włączone w granice stanu Oklahoma.
Na podstawie mapy prześledź kierunki rozwoju Stanów Zjednoczonych w II połowie XIX wieku.
Od 1865 roku Indianie podjęli walkę z armią federalnąarmią federalną. Trwała ona do lat 90. XIX wieku. Zasłynęli w niej szczególnie, wódz Dakotów (Siuksów) - Sitting Bull (czyt. siting bul, ang „Siedzący Byk”) i Geronimo (czyt. dżeronimo), wódz Apaczów. Pierwszy z nich w 1876 roku zwyciężył generała Custera (czyt. kastera) pod Little Bighorn, jednak po kilku miesiącach Indianie zostali pokonani, a Sitting Bull musiał uciekać do Kanady. Geromino wsławił się długotrwałym oporem wobec armii federalnej na południowym zachodzie na przełomie lat 70. i 80. XIX wieku.
Rozwój osadnictwa w Ameryce Północnej odbywał się kosztem terytoriów indiańskich. W jaki sposób ekspansję na „Dziki Zachód” postrzegali osadnicy amerykańscy, a w jaki – Indianie? Przy udzielaniu odpowiedzi wykorzystaj ilustrację z epoki.
Przeczytaj tekst źródłowy poniżej i wybierz właściwą odpowiedź na pytanie pod tekstem:
Stojący Niedźwiedź – wódz Ponca. Wystąpienie przed sądem, 3 maja 1879 r.
Amerykanie mają słowo takie jak : „wytępienie”, „zaraza”, „szkodnik”, których my w ogóle nie znamy. Przed wtargnięciem Amerykanów do kraju Indian, nie tępiliśmy tutaj żadnych gatunków roślin, ptaków czy innych zwierząt. Wszystko żyło i umierało w wiecznej równowadze natury po to, żeby znów się odrodzić. Później przyszli Amerykanie i zaczęli polować na bobry, dopóki nie zabili wszystkich. Potem polowali na bizony, aż ich także zabrakło. A potem zasmakowało im mięso antylop, w niedługim czasie wszystkie pozjadali. Przybyli na prerię, na której przez stulecia lasy okalały bieg rzeki. Potrzebowali drewna, ale nie trochę, tylko całego. Dziś nie ma lasów nad rzekami. Uznając wszystkie rośliny i zwierzęta za szkodniki, tępią je, dopóki one nie wyginą. Żyjących w zgodzie z naturą ludzi traktują tak samo. I tępią ich, jak tylko mogą. […]
W miejsce tego, co zostało zniszczone, Amerykanie sadzą coś, co uznają za lepsze od natury. Jednak to jest znacznie gorsze od natury, bo rodzi kolejne zniszczenie i sieje zamęt. Z jednej strony Amerykanie twierdzą, że potępiają przemoc, a z drugiej właśnie nią się trudnią. Ich myśl i i czyny skażone są przemocą. Słowo „grzech” nie istnieje w języku Indian, a Amerykanie uważają, że radość życia jest właśnie grzechem. Z tego powodu nienawidzą świata i samych siebie. Potrafią wytwarzać zadziwiające rzeczy, ale wszystkie one służą zniszczeniu. […] Dlatego lepiej nie rozumieć sposobu myślenia Amerykanów. Jest on jak trucizna.
Źródło: Stojący Niedźwiedź – wódz Ponca. Wystąpienie przed sądem, 3 maja 1879 r., [w:] Wielkie Mowy historii. Od Lincolna do Stalina, Warszawa 2006, s. 114.
Debiut w polityce światowej
Spośród wszystkich zmian w światowym układzie sił na przełomie XIX i XX wieku najważniejszy dla przyszłości globu był wzrost znaczenia Stanów Zjednoczonych. W 1898 roku zaanektowały Hawaje, nazywane „wrotami Pacyfiku”. W rezultacie zwycięskiej wojny z Hiszpanią (wojna amerykańsko‑hiszpańska) i podpisania traktatu paryskiego w tym samym roku, w granicach Stanów Zjednoczonych znalazły się: Filipiny, Puerto Rico (czyt. płerto riko) i Guam (czyt. gułam). Kuba stała się wyspą pod amerykańskim protektoratem. Był to formalny kres hiszpańskiego imperium kolonialnego za oceanem.
Zdobyte terytoria otworzyły USA możliwość kontroli sytuacji na Pacyfiku, wywierania wpływu na Amerykę Środkową i Daleki Wschód, w tym Chiny. Stany Zjednoczone zbudowały potencjał imperialny nie tylko na imponującym rozwoju gospodarczym, ale również dzięki dynamicznemu wejściu do polityki światowej i kolonialnej.
Przyjrzyj się powyższej karykaturze z epoki.
1. Co na jej podstawie można powiedzieć o amerykańskiej polityce zagranicznej?
2. Na podstawie ilustracji wyjaśnij los ludności czarnoskórej i indiańskiej w Stanach Zjednoczonych.
Zamiast podsumowania
Co symbolizuje poniższa grafika? Jak sądzisz, jaki był stosunek autora satyry do amerykańskiego systemu kapitalistycznego?
Jak ukształtowała się ówczesna struktura społeczna tego państwa? Wykorzystaj poniższą ilustrację do sporządzenia notatki.
Na podstawie materiału wskaż te okoliczności, które przyczyniły się do stworzenia amerykańskiego społeczeństwa w drugiej połowie XIX wieku.
