Zdjęcie przedstawia figurę kobiety z uniesioną ku górze prawą ręką. W niej trzyma płonącą pochodnię. Lewa ręka, oparta o bok figury, podtrzymuje tablicę z datą uzyskania przez USA niepodległości. Na głowie kobiety umieszczono koronę z wyraźnie zaznaczonymi ostrymi promieniami w kształcie trójkątów. Figura kobiety odziana jest w togę. Widz patrzy okiem autora zdjęcia na figurę od frontu i dołu.
Zdjęcie przedstawia figurę kobiety z uniesioną ku górze prawą ręką. W niej trzyma płonącą pochodnię. Lewa ręka, oparta o bok figury, podtrzymuje tablicę z datą uzyskania przez USA niepodległości. Na głowie kobiety umieszczono koronę z wyraźnie zaznaczonymi ostrymi promieniami w kształcie trójkątów. Figura kobiety odziana jest w togę. Widz patrzy okiem autora zdjęcia na figurę od frontu i dołu.
Narodziny mocarstwa. USA w II połowie XIX wieku
Statua Wolności
Źródło: Derek Jensen (Tysto), dostępny w internecie: wikipedia.org, domena publiczna.
Rozwój gospodarczy i demograficzny
Wojna secesyjna toczona w latach 1861‑1865 przyniosła zmiany polityczne i ekonomiczne w Stanach Zjednoczonych. Kraj po zakończeniu konfliktu zaczął rozszerzać swoje wpływy w kierunku zachodniego wybrzeża kontynentu - za sprawą rozwoju techniki kolej zaczęła łączyć odległe od siebie miasta i skupiska ludzkie. Bogate zasoby były pozyskiwane z wykorzystaniem sprzętu górniczego przez poszukiwaczy, liczących na wysokie zyski z tytułu obrotu złotem, ropą naftową i innymi surowcami.
Ciekawostka
RCcvySdDk8piJ
Zdjęcie przedstawia wiadukt kolejowy nad doliną. W górnej części ilustracji widoczna lokomotywa, ciągnąca za sobą drugą i pięć wagonów.
Żelazny wiadukt
Źródło: Charles Roscoe Savage, dostępny w internecie: wikipedia.org, domena publiczna.
Łagodny klimat, wielkie i spławne rzeki, a zwłaszcza wydłużające się w kierunku zachodnim od połowy XIX wieku linie kolejowe sprzyjały opanowywaniu kolejnych obszarów kontynentu północnoamerykańskiego.
Kraj, który początkowo eksportował przede wszystkim bawełnę i złoto pod koniec XIX wieku, za sprawą rozwoju przemysłu, bogacił się na sprzedaży wyrobów ze stali i żelaza, sprzętu rolniczego czy żywności. Import był ograniczony wysokimi cłami, co powodowało skupowanie przeważnie surowców i niezbędnych w przemyśle półproduktów, w tym barwników. W 1882 roku w Nowym Jorku powstała pierwsza elektrownia miejska na świecie (za sprawą Thomasa Edisona), a w 1896 roku Henry Ford zbudował prototyp swojego samochodu, by kilkanaście lat później wprowadzić w zakładach pierwszą na świecie linię montażową do masowej produkcji automobilu - Forda T.
R1CTty6HJWQLA1
Mapa pokazująca rozwój gospodarczy USA. Kolorem zielony odznaczono ziemie hodowlano‑rolnicze, od centrum do zachodniego wybrzeża USA. Kolorem pomarańczowym, od centrum do wschodniego wybrzeża USA- oznaczono tereny rolnicze. Na granatowo zaznaczono obszary o wysokiej koncentracji przemysłu- Chicago, Saint Loius, Cincinnati, Cleveland, Detroit, Filadelfia, Baltimore, Boston, Portland.
Mapa gospodarcza Stanów Zjednoczonych (XIX–XX w.)
Źródło: Krystian Chariza i zespół., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
Na podstawie mapy scharakteryzuj gospodarkę USA. Sporządź krótką notatkę.
RDO1plwMikVTs
(Uzupełnij).
Jakie surowce zostały przedstawione na mapie? Które z nich występują w dużych ilościach? Jak ilość surowców wpłynęła na inne gałęzie przemysłu?
Gospodarka Stanów Zjednoczonych w początkowej fazie rozwoju opierała się na rolnictwie i hodowli. Z czasem położono nacisk na wydobycie surowców - węgla kamiennego i ropy naftowej. Na Wschodnim Wybrzeżu znajdowały się zakłady przetwórcze - tekstylne, hutnicze i metalurgiczne. We wschodniej części USA powstały pierwsze zakłady samochodowe i pierwsza elektrownia.
R1EOUtO1UyqYt
Ćwiczenie 1
Kiedy utworzono pierwszą elektrownię miejską w USA? Możliwe odpowiedzi: 1. 1880, 2. 1885, 3. 1882
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Rozwój gospodarczy nie byłby możliwy bez wzrostu liczby ludności, spowodowanej przyrostem naturalnym i migracjąMigracjamigracją do Stanów Zjednoczonych z różnych części świata. Wśród przybyszy byli m.in. polscy emigranci żydowskiego pochodzenia urodzeni na Mazowszu - bracia Warner [czyt.: łorner](przed przybyciem do USA nosili nazwisko Wonsal)- założyciele słynnej wytwórni filmowej Warner Bros.
Migracja
migracja - zmiana miejsca zamieszkania lub pobytu. Naturalne zjawisko przemieszczania się ludności m.in. z przyczyn ekonomicznych (gospodarczych) czy politycznych
Ciekawostka
Głównym portem imigracyjnym na Wschodnim Wybrzeżu był Nowy Jork. Przybyszom, przed wpuszczeniem na terytorium Stanów Zjednoczonych, sprawdzano dokumenty i poddawano ich badaniom lekarskim na wyspie Ellis. Procedura przyjęcia emigranta trwała z reguły kilka godzin, niektórzy jednak musieli być poddawani obserwacji w szpitalach na wyspie przez dłuższy czas. Chorzy psychiczne, a także cierpiący na choroby zakaźne, bigamiści, kobiety podejrzewane o prostytucję czy osoby o podejrzanej, kryminalnej przeszłości nie mieli możliwości przekroczenia granicy i byli odsyłani.
Polecenie 1
Obecnie na wyspie Ellis znajduje się muzeum poświęcone historii emigracji do Stanów Zjednoczonych. Poszukaj informacji o nim. Jakie były powody jego otwarcia? Sporządź na ten temat krótką, samodzielną notatkę.
RpLooRG18mk5r
(Uzupełnij).
R15ktIcY7JMgV1
Schemat emigracji do Stanów Zjednoczonych w XIX i na początku XX wieku. Pierwszy słupek pokazuje liczbę emigrantów z różnych kontynentów przybyłych w latach 1831‑1910. Europa- 25,5 mln, Kanada- 1,2 mln, Australia i Azja‑0,7 mln, Ameryka środkowa i Południowa- 0,3 mln. Następne wykresy pokazują słupki za lata 1831‑1850 (2 mln Europejczyków), 1851‑1870- ok. 5 mln ludzi( ok. 4,5 mln Europejczyków, ok. 0,2 mln mieszkańców Azji i Ameryki, ok. 0,3 mln Kanadyjczyków), 1871‑1890- ok. 8 mln ludzi (7,1 mln Europejczyków. 0,7 mln Kanadyjczyków, 0,1 mln z Azji i Australii), i 1891‑1910- ok. 13 mln ludzi (11,9 mln Europejczyków, 0,3 mln z Ameryki Środkowej i Południowej, 0,5 mln Kanadyjczyków, 0,4 mln z Australii i Azji). Po bokach schematu strzałki z nazwami krajów z których mieli przybywać mieszkańcy: Norwegia, Szwecja, Dania, Rosja, Polska, Niemcy, Belgia i Holandia, Wielka Brytania, Francja, Szwajcaria, Austro‑Węgry, Włochy, państwa bałkańskie, Hiszpania, Portugalia, pozostałe kraje europejskie. Po lewej strzałki: Japonia, pozostałe kraje azjatyckie, Australia i Oceania. U góry strzałka w dół z napisem- Kanada, Nowa Funlandia. U dołu- Meksyk, Ameryka Środkowa i Południowa, Indie Zachodnie.
Emigracja do Stanów Zjednoczonych w XIX i na początku XX wieku
Źródło: Krystian Chariza i zespół., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Na podstawie powyższej mapy scharakteryzuj zjawisko emigracji Europejczyków do Stanów Zjednoczonych. Z jakich krajów przybywali emigranci? Zanotuj swoje wnioski.
R2JKRHfLvPnC0
(Uzupełnij).
Które ze strzałek pokazanych i opisanych na mapie są największe, a które najmniejsze?
Emigranci pochodzili przede wszystkim z krajów europejskich. Wzrost liczby emigrantów nastąpił w 2. połowie XIX wieku, szczyt osiągnął na przełomie XIX i XX stulecia. Dominowali Rosjanie, Niemcy, Włosi i mieszkańcy Austro‑Węgier. Mogło mieć to związek zarówno z sytuacją ekonomiczną, jak i konfliktami zbrojnymi, toczonymi w Europie (wojna prusko austriacka, wojna francusko‑pruska, procesy zjednoczenia Włoch na Półwyspie Apenińskim).
Ćwiczenie 2
Z jakich krajów napływali do Stanów Zjednoczonych emigranci? Wyszukaj informacje i zanotuj swoje wnioski.
R1He5JoGEsng2
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Emigranci pochodzili przede wszystkim z krajów europejskich. Wzrost liczby emigrantów nastąpił w 2. połowie XIX wieku, szczyt osiągnął na przełomie XIX i XX stulecia. Dominowali Rosjanie, Niemcy, Włosi i mieszkańcy Austro‑Węgier. Mogło mieć to związek zarówno z sytuacją ekonomiczną, jak i konfliktami zbrojnymi, toczonymi w Europie (wojna prusko austriacka, wojna francusko‑pruska, procesy zjednoczenia Włoch na Półwyspie Apenińskim).
Kosztem Indian
Tragicznym skutkiem kolonizacji zachodnich obszarów kontynentu amerykańskiego, związanych z zakupem bądź przejmowaniem ziem, było unicestwienie indiańskich osiedli. Napływający osadnicy traktowali Indian jako przeszkodę na drodze postępu. Z kolei ludność indiańska, zamieszkująca od wielu pokoleń kolonizowany obszar nie chciała ulec obcej kulturze. Aby usprawnić proces kolonizacji, w 1831 roku amerykański Sąd Najwyższy uznał Indian za obywateli drugiej kategorii, co pozbawiało ich ochrony prawnej. Do końca lat 30. XIX wieku większość rdzennych mieszkańców została przesiedlona z ziem leżących na wschód od Missisipi na tzw. Terytorium Indiańskie. W połowie wieku przesiedlono tam Indian ze zdobytego Teksasu i Kalifornii. Umieszczano ich także w rezerwatachRezerwatrezerwatach. W miarę napływu osadników ze Wschodniego Wybrzeża Stanów Zjednoczonych obszar Terytorium Indiańskiego sukcesywnie się zmniejszał. W 1907 ostatnie rezerwaty na tym obszarze zostały włączone w granice stanu Oklahoma.
Rezerwat
rezerwat - wydzielony obszar, na którym przymusowo osiedlała się ludność, w tym wypadku tubylcza
Rv7uvF2Qlq4va1
Mapa: Stany Zjednoczone w XIX wieku. Rozwój terytorialny
Stany Zjednoczone w XIX wieku. Rozwój terytorialny
Źródło: Krystian Chariza i zespół., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
Na podstawie mapy prześledź kierunki rozwoju Stanów Zjednoczonych w 2. połowie XIX wieku.
Rzv748PGZwwa8
(Uzupełnij).
Ekspansja Stanów Zjednoczonych w drugiej połowie XIX wieku przebiegała w kierunku zachodniego wybrzeża kontynentu. Stopniowo pozyskiwano dawne francuskie, brytyjskie, rosyjskie i hiszpańskie posiadłości. Cennym nabytkiem okazała się Luizjana, którą zakupiono w 1803 roku. Stało się to impulsem do dalszego rozwoju osadnictwa na Zachodzie.
Polecenie 2
RfszZNyvkCWLG
W granice jakiego stanu w 1907 roku włączono Terytorium Indiańskie? Możliwe odpowiedzi: 1. Teksas, 2. Kansas, 3. Oklahoma
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Od 1865 roku Indianie podjęli walkę z armią federalnąArmia Federalnaarmią federalną. Trwała ona do lat 90. XIX wieku. Zasłynęli w niej szczególnie, wódz Dakotów (Siuksów) - Sitting Bull [czyt.: siting bul, ang 'Siedzący Byk'] i Geronimo [czyt.: dżeronimo], wódz Apaczów. Pierwszy z nich w 1876 roku zwyciężył generała Custera [czyt.: kastera] pod Little Bighorn, jednak po kilku miesiącach Indianie zostali pokonani, a Sitting Bull musiał uciekać do Kanady. Geromino wsławił się długotrwałym oporem wobec armii federalnej na południowym zachodzie na przełomie lat 70. i 80. XIX wieku.
Armia Federalna
armia federalna - jedna z nazw przypisywana Armii Unii (Armii Północy) walczącej z Konfederatami (Południem) w czasie wojny secesyjnej. Po zakończeniu konfliktu w latach 1861‑1865 były to siły zbrojne Stanów Zjednoczonych
Ćwiczenie 3
Rozwój osadnictwa w Ameryce Północnej odbywał się kosztem terytoriów indiańskich. W jaki sposób ekspansję na 'Dziki Zachód' postrzegali osadnicy amerykańscy, a w jaki – Indianie? Przy udzielaniu odpowiedzi wykorzystaj ilustrację z epoki.
RwGtF3q3tByQe
Amerykański progres. Ilustracja przedstawia metaforę kolonizacji Dzikiego Zachodu. Na pierwszym planie unosząca się nad ziemią kobieta odziana w białą togę, trzymająca w prawej dłoni księgę. Zwrócona jest ku lewej stronie ilustracji, wyraźnie utrzymanej w ciemniejszej tonacji kolorów. Ukazano tam Indian i bizony, uciekające przed białymi kolonizatorami, dyliżansami i koleją, zwróconą z prawej strony ilustracji ku lewej.
Ilustracja do ćwiczenia 3
Źródło: John Gast, Amerykański progres, 1872, Library of Congress, domena publiczna.
RiDcKVQ9wPhJz
(Uzupełnij).
Na powyższej ilustracji zwróć uwagę w jaki sposób przedstawiono lewą i prawą stronę kompozycji. Co może oznaczać postać unosząca się nad ziemią?
Amerykanie przybywający na te obszary upatrywali w Dzikim Zachodzie szansy na nowe, dostatnie życie. Z kolei dla indiańskich plemion stało się to zarzewiem konfliktu z białymi i początkiem grabieży ich ziem, a także ograniczania indiańskich społeczności w zakładanych dla nich rezerwatach.
Przeczytaj tekst źródłowy poniżej i wybierz właściwą odpowiedź na pytanie pod tekstem:
Stojący Niedźwiedź – wódz Ponca. Wystąpienie przed sądem, 3 maja 1879 r.
„Amerykanie mają słowo takie jak : 'wytępienie', 'zaraza', 'szkodnik', których my w ogóle nie znamy. Przed wtargnięciem Amerykanów do kraju Indian, nie tępiliśmy tutaj żadnych gatunków roślin, ptaków czy innych zwierząt. Wszystko żyło i umierało w wiecznej równowadze natury po to, żeby znów się odrodzić. Później przyszli Amerykanie i zaczęli polować na bobry, dopóki nie zabili wszystkich. Potem polowali na bizony, aż ich także zabrakło. A potem zasmakowało im mięso antylop, w niedługim czasie wszystkie pozjadali. Przybyli na prerię, na której przez stulecia lasy okalały bieg rzeki. Potrzebowali drewna, ale nie trochę, tylko całego. Dziś nie ma lasów nad rzekami. Uznając wszystkie rośliny i zwierzęta za szkodniki, tępią je, dopóki one nie wyginą. Żyjących w zgodzie z naturą ludzi traktują tak samo. I tępią ich, jak tylko mogą. […]
W miejsce tego, co zostało zniszczone, Amerykanie sadzą coś, co uznają za lepsze od natury. Jednak to jest znacznie gorsze od natury, bo rodzi kolejne zniszczenie i sieje zamęt. Z jednej strony Amerykanie twierdzą, że potępiają przemoc, a z drugiej właśnie nią się trudnią. Ich myśl i i czyny skażone są przemocą. Słowo 'grzech' nie istnieje w języku Indian, a Amerykanie uważają, że radość życia jest właśnie grzechem. Z tego powodu nienawidzą świata i samych siebie. Potrafią wytwarzać zadziwiające rzeczy, ale wszystkie one służą zniszczeniu. […] Dlatego lepiej nie rozumieć sposobu myślenia Amerykanów. Jest on jak trucizna”.
st_nie Źródło: Stojący Niedźwiedź - wódz Ponca, „Wystąpienie przed sądem, 3 maja 1879 r., [w:] Wielkie Mowy historii. Od Lincolna do Stalina” Warszawa 2006, s. 114.
R1OeTFPZwPBQH
Ćwiczenie 4
Możliwe odpowiedzi: 1. Indianie z radością witali kolonizatorów, ofiarowując im swoje ziemie i zasoby., 2. Rdzenni mieszkańcy Dzikiego Zachodu z obojętnością patrzyli na proces kolonizacji., 3. Indianie nieufnie postrzegali białych osadników, którzy zajmowali ich ziemie i rabowali indiańskie wioski. Próbowali z tym walczyć.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Debiut w polityce światowej
Spośród wszystkich zmian w światowym układzie sił na przełomie XIX i XX wieku najważniejszy dla przyszłości globu był wzrost znaczenia Stanów Zjednoczonych. W 1898 roku zaanektowały Hawaje, nazywane 'wrotami Pacyfiku'. W rezultacie zwycięskiej wojny z Hiszpanią (wojna amerykańsko‑hiszpańska) i podpisania traktatu paryskiego w tym samym roku, w granicach Stanów Zjednoczonych znalazły się: Filipiny, Puerto Rico (czyt. płerto riko) i Guam (czyt. gułam). Kuba stała się wyspą pod amerykańskim protektoratem. Był to formalny kres hiszpańskiego imperium kolonialnego za oceanem.
Zdobyte terytoria otworzyły USA możliwość kontroli sytuacji na Pacyfiku, wywierania wpływu na Amerykę Środkową i Daleki Wschód, w tym Chiny. Stany Zjednoczone zbudowały potencjał imperialny nie tylko na imponującym rozwoju gospodarczym, ale również dzięki dynamicznemu wejściu do polityki światowej i kolonialnej.
RsmmV0sTobVgp
Początek szkoły. Ilustracja karykaturalna.Na pierwszym planie starszy mężczyzna w roli nauczyciela z siwymi włosami, ubrany w surdut i spodnie w kolorach amerykańskiej flagi gniewnym wzrokiem pochyla się nad biurkiem. Wskaźnikiem w prawej dłoni spogląda na czwórkę czarnoskórych dzieci. Przepasane są napisami, kolejno od lewej: Wenezuela, Guam, Puerto Rico i Cuba. Z tyłu siedzą uczniowie, pilnie uczący się z książek. Na okładkach mają wypisane nazwy amerykańskich stanów. W głębi obrazka widać murzyńskiego chłopca czyszczącego szyby w klasie, a przy wejściu na oślej ławce siedzi indiański młodzieniec, trzymający książkę do góry nogami. Do klasy z książką pod pachą wchodzi eskimoski chłopiec. Całość ilustracji utrzymana jest w konwencji karykatury klasowej lekcji.
Karykatura polityczna ukazująca Wuja Sama udzielającego lekcji grupie skarykaturyzowanych, wyglądających jak dzieci, przedstawicieli Hawajów, Kuby, Puerto Rico i Filipin.
Źródło: Louis Dalrymple, Początek szkoły, 1899, domena publiczna.
Polecenie 3
Przyjrzyj się powyższej karykaturze z epoki.
1. Co na jej podstawie można powiedzieć o amerykańskiej polityce zagranicznej?
2. Na podstawie ilustracji wyjaśnij los ludności czarnoskórej i indiańskiej w Stanach Zjednoczonych.
R1JuuQosyakaU
(Uzupełnij).
Amerykańska polityka zagraniczna charakteryzowała się ekspansją i wywieraniem wpływów politycznych oraz ekonomicznych, w tym wypadku na Filipiny, Guam, Portoryko i Kubę.
Ilustracja pokazuje, że czarnoskóra ludność była traktowana wówczas jako podległa (chłopiec myjący szyby w klasie), z kolei ludność indiańska jako ta oporna w procesie kolonizacji Ameryki Północnej, wymagająca nierzadko jednostronnych rozwiązań (chłopiec indiański siedzący przy wejściu w 'oślej ławce', trzymający podręcznik do góry nogami).
RCGr5BGpaVOOv
Ćwiczenie 5
Traktat, kończący wojnę amerykańsko-hiszpańską pod koniec XIX wieku, określano mianem traktatu: Możliwe odpowiedzi: 1. monachijskiego, 2. londyńskiego, 3. paryskiego
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
j0000008UAB3v25_0000002V
Zamiast podsumowania
Polecenie 4
Co symbolizuje poniższa grafika? Jak sądzisz, jaki był stosunek autora satyry do amerykańskiego systemu kapitalistycznego?
Jak ukształtowała się ówczesna struktura społeczna tego państwa? Wykorzystaj poniższą ilustrację do sporządzenia notatki.
RSINYpmJmzTze
Piramida pokazująca krytykę kapitalizmu. U góry, na szczycie piramidy, widoczny worek ze znakami dolara. Poniżej- trzech władców i prezydentów z podpisem- My Wami rządzimy. Pod nimi- trzech duchownych wyznań chrześcijańskich- katolicki biskup, mormon i prawosławny, z podpisem- My Was ogłupiamy. Pod nimi- pięciu żołnierzy- dwóchz karabinami po lewej i prawej, w centrum oficer, za nim żołnierze z karabinami maszynowymi na lawetach. Podpis- My do Was strzelamy. Pod nimi. Scena stołu bankietowego z uczestnikami balu śmiejących się i pijących. Podpis- My jemy za Wasze. Na samym dole grupa pracowników, robotników, rolników, kobiet i dzieci, z których jedno leży nieprzytomne, z podpisem- My za wszystkich pracujemy, my wszystkich karmimy.
Piramida pokazująca krytykę kapitalizmu, karykatura z 1911 r.
Źródło: domena publiczna.
Polecenie 4
Na podstawie materiału wskaż te okoliczności, które przyczyniły się do stworzenia amerykańskiego społeczeństwa w drugiej połowie XIX wieku.
RarXoGrM1IhRj
(Uzupełnij).
Przykładowa odpowiedź: były to m.in. napływ migrantów z całego świata do USA, a także marginalizacja rdzennych mieszkańców kontynentu (Indian).
