Scenariusz zajęć

III etap edukacyjny, język polski

Temat: Nie daj się wpuścić w maliny

Treści kształcenia:

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

8) dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Definiuje pojęcia „agresja i „manipulacja”,

• Wie, czym jest agresja, zna jej przejawy,

• Wie, że manipulacja stanowi jedno z zagrożeń współczesnego świata,

• Zna cechy wypowiedzi manipulacyjnej.

Nabywane umiejętności:

Uczeń:

• Rozpoznaje w wypowiedzi agresję ukrytą,

• Rozpoznaje wypowiedź manipulacyjną,

• Wie, jak się obronić przed manipulacją.

Kompetencje kluczowe:

• Porozumiewanie się w języku ojczystym,

• Umiejętność uczenia się,

• Kompetencje społeczne i obywatelskie.

Środki dydaktyczne:

• Zasób multimedialny: film „Czym jest manipulacja w wypowiedzi?”,

• Sprzęt multimedialny: komputer, ewentualnie podłączony do telewizora projektor multimedialny/tablica interaktywna, rzutnik,

• Fragment powieści „Lot Komety” Anny OnichimowskiejIndeks górny 1¹,

• Arkusze szarego papieru,

• Slajd/przezrocze ukazujące przykładowe cechy wypowiedzi manipulacyjnej.

Metody nauczania:

• Praktyczne: praca z tekstem, ćwiczenia,

• Problemowa aktywizująca: dyskusja,

• Podająca: rozmowa kierowana,

• Eksponująca: film.

Formy pracy:

• Zbiorowa,

• Grupowa jednolita,

• Indywidualna jednolita.

Przebieg zajęć:

Etap wstępny

Po sprawdzeniu obecności nauczyciel zapisuje temat lekcji na tablicy oraz zapoznaje uczniów z celami lekcji.

Etap realizacji

Lekcję rozpoczyna od rozmowy na temat agresji. Pyta uczniów, czy spotkali się z przejawami agresji, a jeżeli tak, to gdzie. Dzieci podają przykłady zachowań agresywnych (fizycznych i językowych).

Następnie nauczyciel dyktuje uczestnikom zajęć dwa przykładowe teksty:

• agresja językowa jawna: „Jesteś głupi, nie potrzebujemy cię tutaj. Wynocha! Spadaj stąd!”,

• agresja językowa ukryta: „Dostałeś podwyżkę i awans. Nie wiedziałem, że z ciebie taki pracuś”.

Uczniowie określają, czy występuje w tych tekstach agresja językowa. W dyskusji pojawiają się pojęcia agresji jawnej oraz często trudnej do rozpoznania agresji ukrytej.

W dalszym etapie nauczyciel wprowadza do rozmowy temat manipulacji, jako jednego z zagrożeń, które czyhają na człowieka we współczesnym świecie (reklama, polityka). Dzieci zapisują na tablicy w formie słoneczka skojarzenia ze słowem „manipulacja”.

Następnie za pomocą „kuli śnieżnej” tworzona jest definicja manipulacji – grupy ośmioosobowe uzgadniają definicję, którą zapisują na szarym papierze. Arkusze zawieszają na tablicy, po czym cała klasa wspólnie wypracowuje jedną definicję, którą zapisuje w zeszycie, np.:

Manipulacja – wpływanie na czyjeś poglądy w sposób nieuczciwy, oddziaływanie na odbiorcę komunikatu wbrew jego woli. Osoba manipulująca, aby osiągnąć własne korzyści, ukrywa własne cele.

Nauczyciel wyświetla na ekranie przykładowe cechy wypowiedzi manipulacyjnej:

„Charakterystyczne cechy wypowiedzi manipulacyjnej:

• Wypowiadanie się w imieniu odbiorcy (cierpisz na bezsenność, zjadłbyś coś dobrego itp.),

• Wprowadzanie wyrazów zawierających wyraźną ocenę, np. najlepszy na rynku,

• Przemilczenie, tendencyjne dobieranie informacji, np. dzwoń z domowego – jest taniej,

• Stosowanie hiperboli, np. epokowy wynalazek,

• Ostry, jednoznaczny osąd, np. nic nie zastąpi, zawsze z tobą,

• Kłamstwo, np. nie pobieramy żadnych opłat,

• Podawanie informacji trudnych do sprawdzenia”.

W dalszym etapie prowadzący zajęcia rozdaje uczniom fragment powieści Anny Onichimowskiej „Lot Komety”:

– Pożyczysz mi ją? – pyta.

– Nigdy. – Dziewczyna kręci głową. – To moja biblia. Ale jeśli chcesz… mogę ci sprzedać. Mam jeszcze jeden egzemplarz, kupiłam dla przyjaciółki, nie dogadałyśmy się, już to zdobyła…

– Ile? – Jacek obraca w dłoniach okładkę w poszukiwaniu ceny, ale nic nie jest napisane. Kwota, wymieniona przez Kometę, nie brzmi zachęcająco.

– Zdobyłam po cenie promocyjnej. W księgarni będzie o wiele drożej. Ale nie myśl, że cię namawiam…

Następnie pyta, czy rozpoznali, na czym polega manipulacja w wypowiedzi Komety.

Etap końcowy

Na zakończenie lekcji nauczyciel prosi uczniów, aby wysłuchali wypowiedzi Jacka Żakowskiego na temat sposobów manipulacji w języku polityków. Po filmie prowadzący zajęcia zadaje pytania sprawdzające stopień zrozumienia materiału filmowego przez uczniów, np. na co zwrócili szczególną uwagę.

Zapis pracy domowej:

Manipulacja jest wykorzystywana m.in. w języku reklamy i w języku polityków. Napisz, jak można obronić się przed manipulacją. Podaj 2–3 rady.

Dodatkowo:

Scenariusz można wykorzystać również na godzinie wychowawczej oraz na lekcji WOS‑u .

1. Proponowane źródło: Anna Onichimowska, Lot Komety, Świat Książki, Warszawa 2004, s. 40.↩

R1Pf7KpDcRqn3