R8vvWwlVnqbOj1
Tablica upamiętniająca gen. Józefa Sowińskiego na bocznej ścianie kościoła św. Wawrzyńca w Warszawie Źródło: Adrian Grycuk, Tablica upamiętniająca gen. Józefa Sowińskiego na bocznej ścianie kościoła św. Wawrzyńca w Warszawie, licencja: CC BY-SA 3.0.
Tablica upamiętniająca gen. Józefa Sowińskiego na bocznej ścianie kościoła św. Wawrzyńca w Warszawie
Adrian Grycuk, Tablica upamiętniająca gen. Józefa Sowińskiego na bocznej ścianie kościoła św. Wawrzyńca w Warszawie, licencja: CC BY-SA 3.0
Ćwiczenie 1

Kim był Józef Longin Sowiński? Sięgnijcie do różnych źródeł i dowiedzcie się, kiedy żył, w jakich walkach uczestniczył (gdzie stracił nogę) i jakie odznaczenia otrzymał za swe męstwo. Zbierzcie w zespołach informacje na jego temat i zaprezentujcie postać generała. Możecie to zrobić np. w formie interaktywnej osi czasu.

RU0t2WJWUHW8F1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2

Przeczytaj poemat Juliusza Słowackiego. Zwróć uwagę na sposób przedstawienia postaci generała Sowińskiego.

RK0JNWgiH45yA1
Medal gen. Józefa Sowińskiego (awers)
domena publiczna
Sowiński w okopach WoliJuliusz Słowacki
Juliusz Słowacki Sowiński w okopach Woli

W starym kościołku na Wolij0000008QWB6v21_000tp001Woli
Został jenerał Sowińskij0000008QWB6v21_000tp002jenerał Sowiński,
Starzec o drewnianej nodze,
wrogom się broni szpadąj0000008QWB6v21_000tp003wrogom się broni szpadą;
A wokoło leżą wodze
Batalionów i żołnierze,
I potrzaskane harmaty,
gweryj0000008QWB6v21_000tp004gwery; wszystko stracone!

Jenerał się poddać nie chce,
Ale się staruszek broni,
Oparłszy się na ołtarzu,
Na białym bożym obrusie,
I tam łokieć położywszy,
Kędy zwykle mszałyj0000008QWB6v21_000tp005mszały kładą,
Na lewej ołtarza stronie,
Gdzie ksiądz Ewangelią czyta.

I wpadają adiutanty,
Adiutanty Paszkiewiczaj0000008QWB6v21_000tp006Paszkiewicza,
I proszą go: „Jenerale,
Poddaj się... nie giń tak marnie”.
Na kolana przed nim padli,
Jak ojca własnego proszą:
”Oddaj szpadę, Jenerale,
Marszałek sam przyjdzie po nią...”

„Nie poddam się wam, panowie –
Rzecze spokojnie staruszek –
Ani wam, ni marszałkowi
Szpady tej nie oddam w ręce,
Choćby sam car przyszedł po nią,
To stary – nie oddam szpady,
Lecz się szpadą bronić będę,
Póki serce we mnie bije.

Choćby nie było na świecie
Jednego już nawet Polaka,
To ja jeszcze zginąć muszę
Za miłą moją ojczyznę,
I za ojców moich duszę
Muszę zginąć... na okopach,
Broniąc się do śmierci szpadą
Przeciwko wrogom ojczyzny.

Aby miasto pamiętało
I mówiły polskie dziatki,
Które dziś w kołyskach leżą
I bomby grające słyszą,
Aby, mówię, owe dziatki,
Wyrósłszy, wspomniały sobie,
Że w tym dniu poległ na wałach
Jenerał – z nogą drewnianą.

Kiedym chodził po ulicach,
To śmiała się często młodzież,
Żem szedł na drewnianej szczudle
I często, stary, utykał.
Niechże teraz mię obaczy,
Czy mi dobrze noga służy,
Czy prosto do Boga wiedzie
I prędko tam zaprowadzi.

Adiutanty me, fircykij0000008QWB6v21_000tp007fircyki,
Że byli na zdrowych nogach,
Toteż usłużyli sobie
W potrzebie – tymi nogami,
Tak że muszę na ołtarzu
Oprzeć się, człowiek kulawy,
Więc śmierci szukać nie mogę,
Ale jej tu dobrze czekam.

Nie klękajcie wy przede mną,
Bo nie jestem żaden święty.
Ale Polak jestem prawy,
Broniący mego żywota;
Nie jestem żaden męczennik,
Ale się do śmierci bronię
I kogo mogę, zabiję,
I krew dam – a nie dam szpady...”

To rzekł: jenerał Sowiński,
Starzec o drewnianej nodze...
I szpadą się jako fechmistrzj0000008QWB6v21_000tp008fechmistrz
Opędzał przed bagnetami;
Aż go jeden żołnierz stary
Uderzył w piersi i przebił...
Opartego na ołtarzu
I na tej nodze... drewnianej...

j0000008QWB6v21_00000_BIB_001Juliusz Słowacki, Sowiński w okopach Woli, [w:] tegoż, Dzieła wybrane, Wrocław 1979, s. 73–75.
Ćwiczenie 3

Kto wypowiada się w wierszu Słowackiego?

Ćwiczenie 4

Przedstaw okoliczności (miejsce, sytuację) śmierci generała Sowińskiego opisane w wierszu.

Ćwiczenie 5

Jakie cechy charakteru „starca o drewnianej nodze” ujawniły się w ostatnich chwilach jego życia? Poprzyj swoją odpowiedź odpowiednimi cytatami.

Ćwiczenie 6

Jak młodzież reagowała na kalectwo starego żołnierza?

Ćwiczenie 7

Co generał chce pokazać młodym ludziom?

Ćwiczenie 8

Opisz, jak traktują polskiego generała rosyjscy żołnierze. Wyjaśnij, z czego wynika ich szacunek.

Ćwiczenie 9
Rd3kuIdjbabgz1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10

Przeczytaj wypowiedzi jenerała Sowińskiego. Które słowa wywarły na tobie największe wrażenie? Dlaczego? Przepisz wybrany przez ciebie fragment do zeszytu.

Ćwiczenie 11

Przygotuj kilka pytań do wywiadu z generałem Sowińskim. Pomyśl, co generał mógłby na nie odpowiedzieć i zapisz fragment wymyślonego wywiadu tutaj lub w zeszycie.

R1STeWTfqmkFy1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008QWB6v21_000tp001
j0000008QWB6v21_000tp003
j0000008QWB6v21_000tp002
j0000008QWB6v21_000tp004
j0000008QWB6v21_000tp005
j0000008QWB6v21_000tp006
j0000008QWB6v21_000tp007
j0000008QWB6v21_000tp008