Nie przypadkiem jestem przypadkiem
Ilustracja przedstawia białe postacie z puzzli. Niektóre wiszą na sznurku, inne stoją lub leżą na wzgórzach w tle. Jedna z nich ma na sobie napis „wołacz”, inna „rodzaj męski”, kolejne: "rodzaj żeński", "liczba mnoga", liczba pojedyncza", "dopełniacz", "biernik". Tło jest czerwone i jednolite.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/Pcl6UbLuT
Dzięki przypadkom możemy się precyzyjniej wyrażać. Na przykład mianownik to wykonawca czynności (kto? co?) Marek, chłopiec, żaba. Dopełniacz zaś używany jest w przeczeniach np. (kogo? czego?) nie ma Basi, nie napisał wypracowania. Dzięki narzędnikowi wskazuje się narzędzia (z kim? z czym?) obcęgami, młotkiem, miotłą lub to, kim jesteśmy np. (z kim ? z czym?) dziewczynką, chłopcem, strażakiem. Wołacz stosowany jest w zawołaniach i bezpośrednich zwrotach np. Jurku!, Kasiu!
Nie martw się, że musisz nauczyć się nazw i pytań przypadków, język fiński ma ich 15, a węgierski ponad 20! Język polski ma siedem przypadków, tak jak tydzień ma siedem dni. Przez przypadki odmieniają się rzeczowniki, liczebniki, przymiotniki i zaimki. Są one zmorą cudzoziemców, gdyż, aby poprawnie mówić po polsku, trzeba zapamiętać wiele końcówek wyrazów.
Ułóż rzeczowniki w odpowiednich szufladkach.
Ułóż po 3 zdania z wyrazami: zeszyt, książka, pióro.
Uzupełnij zdania wyrazami znajdującymi się poniżej. Powstanie notatka podsumowująca działania w ćwiczeniu 1.
Co działo się z rzeczownikami w poprzednim zadaniu? Jaką prawidłowość zauważasz? Zastanów się i sformułuj definicję, a potem zapisz ją w zeszycie.
rzeczowniki, mnogiej, czasowniki, odmieniają się, przypadkami, formach, liczbie
W języku polskim ................................ występują w siedmiu różnych ................................. Nazywamy je ................................. Mówimy, że rzeczowniki ................................ przez przypadki w ................................ pojedynczej i .................................
Przeczytaj nazwy przypadków i odpowiadające im pytania. Zwróć uwagę, jak został odmieniony przez przypadki wyraz 'król' w liczbie pojedynczej i mnogiej.
Zauważ, że tylko sześć form to odpowiedzi na pytania. Wołacz to nazwa formy, której używamy, gdy się do kogoś zwracamy.
Naucz się na pamięć nazw przypadków z pytaniami. Zapamiętaj także skróty nazw.
Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczowniki: wilk, owca.
Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczowniki: wilk i owca.
| Przypadek | Pytanie | lp. (wilk) | lp. (owca) | lm. (wilk) | lm. (owca) |
|---|---|---|---|---|---|
| M. | kto? co? (jest) | ||||
| D. | kogo? czego? (nie ma) | ||||
| C. | komu? czemu? (się przyglądam) | ||||
| B. | kogo? co? (widzę) | ||||
| N. | z kim? z czym? (idę) | ||||
| Ms. | o kim? o czym? (mówię) | ||||
| W. | o! (ty wstrętny!) |
Uzupełnij zdania rzeczownikami we właściwej formie.
Uzupełnij zdania rzeczownikami we właściwej formie.
Zjadł kilka łyżek ............. (zupa)
Nie ma ............ do smarowania pieczywa. (masło)
Napiła się ............. (mleko)
Naprawił ............... (pralka)
Oglądał ............ w telewizji. (bajka)
Nie jestem ..................! (dziecko)
Wszystkie rzeczowniki mają w celowniku liczby mnogiej końcówkę – om (nie końcówkę -ą). Mówimy i piszemy:
mówię to wszystkim ludziom (nie: wszystkim ludzią),
odpowiadam miłym koleżankom (nie: miłym koleżanką),
przyglądam się dwóm chłopcom (nie: dwóm chłopcą),
przekazuję życzenia ulubionym nauczycielom (nie: ulubionym nauczycielą),
daję jeść szarym myszkom (nie: szarym myszką),
zerkam ku niebieskim chmurom (nie: niebieskim chmurą).
Uzupełnij zdania wyrazami w celowniku liczby mnogiej.
Dopasuj zdanie do przypadku, w którym użyty jest rzeczownik: koń.
Wskaż przypadek wyrazu „koń” w zdaniach.
miejscownik, narzędnik, biernik, mianownik, celownik, dopełniacz
| Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby. | |
| Koń ma cztery nogi i też się potknie. | |
| Łaska pańska na pstrym koniu jeździ. | |
| Pańskie oko konia tuczy. | |
| Jak spaść, to z dobrego konia. | |
| Kto bywa na koniu, ten bywa i pod koniem. |
Dopasuj objaśnienia do przysłów. W jakich sytuacjach można zastosować te przysłowia? Zapisz przykłady.
Dopasuj objaśnienia do przysłów. W jakich sytuacjach można zastosować te przysłowia? Podaj przykłady.
Każdemu może się coś nie udać., Bywa się na przemian w sytuacji korzystnej i niekorzystnej., Prezent trzeba przyjąć taki, jaki dają., Jeżeli nie uda się coś, co jest bardzo trudne, to nie będzie wstydu, warto więc ryzykować., Swoich spraw najlepiej dopilnuje sam zainteresowany., Ktoś, od kogo wiele zależy, może być nieprzewidywalny, kapryśny.
| Koń ma cztery nogi i też się potknie. | |
| Jak spaść, to z dobrego konia. | |
| Kto bywa na koniu, ten bywa i pod koniem. | |
| Łaska pańska na pstrym koniu jeździ. | |
| Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby. | |
| Pańskie oko konia tuczy. |
Oto fragment pochodzący ze słownika języka polskiego, w którym znajdziesz definicje poszczególnych haseł oraz informacje na temat ich odmiany. Przyjrzyj się uważnie i znajdź hasła, które mają formę rzeczownika. Zapisz je poniżej lub w zeszycie.
Poniżej znajduje się fragment ze słownika języka polskiego, w którym znajdziesz definicje poszczególnych haseł oraz informacje na temat ich odmiany. Przeczytaj opis i znajdź hasła, które mają formę rzeczownika. Zapisz je poniżej lub w zeszycie.
cukiereczek m III, D. ~czka, N. ~czkiem; lm. M. ~czki, zdr. od cukierek: Smaczne cukiereczki. Cukiereczki na choinkę.
cukierek m III, D. ~rka; N.. ~rkiem, lm. M. ~rki, D. ~rków «przysmak zrobiony ze specjalnie spreparowanego cukru z dodatkiem jakiegoś smaku»: Cukierek czekoladowy, grylażowy, miętowy, owocowy, ślazowy. Chrupać, ssać cukierek. Objadać się cukierkami.
cukierenka ż III, CMs, ~nce; lm. D. ~nek, zdr. od cukiernia: Zaciszna cukierenka.
cukierkowaty «ckliwy, czułostkowy, mdły, cukierkowy»: Cukierkowata uroda. Cukierkowaty film.
cukierkowy ~owi, przym. od cukierek: Cukierkowy smak. Masa cukierkowa.
przen. «czułostkowy, sentymentalny; banalny»: Cukierkowa literatura. Cukierkowy film.
cukiernia ż. I, DCMs. ~ni; lm. D. ~rni a. ~rń «lokal, gdzie się kupuje, spożywa wyroby cukiernicze, gdzie można napić się kawy, herbaty itp.»: Pójść na lody do cukierni.
cukiernica ż II, DCMs. ~cy; lm. D. ~ic «naczynie do cukru» Kryształowa, srebrna cukiernica.
cukiernictwo n III, Ms. ~wie, blm. 1. «gałąź przemysłu spożywczego obejmującego wyrób słodyczy, cukierków, czekolady i ciast» 2. «zawód cukiernika»: Mistrz cukiernictwa.
cukierniczka ż III, CMs. ~czce; lm. D. ~czek 1. p. cukiernica 2. rzad. «kobieta cukiernik»: Zatrudnić cukierniczkę.
Wyjaśnij podane skróty słownikowe.
Wyjaśnij podane skróty słownikowe.
m ..........................
ż ..............................
n ..........................
lp. ..................................
lm. ........................
D. ......................
C. ................
Ms. ......................
N. ....................
Znajdź w hasłach ze słownika z zadania ósmego przykłady rzeczowników rodzajów męskiego, żeńskiego i nijakiego. Zapisz je tutaj lub w zeszycie.
Odmień przez przypadki rzeczowniki: cukierek, cukiernia, cukierenka, na pewno uda ci się wpisać poprawne formy. Zadbaj, aby nie było literówek.
Wykorzystując informacje, które znajdują się na tej stronie słownika, podaj odpowiednie formy wybranych rzeczowników.
cukierek:
D. lp. ................
D. lm. ....................
cukiernia:
C. lp. ................
D. lm. ................
cukierenka:
Ms. lp. ....................
C. lp. ....................
Zastąp pogrubione wyrazy rzeczownikami z przeczeniem nie
o podobnym znaczeniu i stwórz nowe zdania np.
Brak dbałości o porządek jest brzydką cechą.
Niedbałość jest brzydką cechą.
Strzeż się wrogów.
Nie mów kłamstw.
Uważaj na zagrożenia.
Nie zostawiaj bałaganu.