Niemimetyczne formy figuralne Alberta Giacomettiego
Ważne daty
1901‑1966 – lata życia Alberto Giacomettiego
1919 – rozpoczęcie nauki w École des Arts et Métiers w Genewie
1920‑1921 - podróże po Włoszech
od 1922 – pobyt w Paryżu
1935‑1941 - powrót do sztuki figuratywnej
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
b) w rzeźbie: bryły, kompozycji, faktury, relacji z otoczeniem,
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
7. rozpoznaje i nazywa technikę artystyczną zastosowaną przy wykonywaniu dzieła;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
charakteryzować cechy twórczości Alberto Giacomettiego;
wskazywać wydarzenia, które ukształtowały artystę
opisywać zmiany w stylu rzeźbiarza;
dokonywać analizy rzeźb artysty.
Kształtowanie postawy artystycznej Alberto Giacomettiego
Alberto Giacometti to jeden z najważniejszych rzeźbiarzy XX wieku. Od młodości kształcił się artystycznie – za namowa ojca rozpoczął naukę w Ecole des Beaux‑Arts i Ecole des Arts Industriels w Genewie. W 1922 roku wyjechał do Paryża. Początkowo związał się z kubistamikubistamii inspirował się rzeźbą prymitywną, fascynowały go starożytne kultury – w szczególności sumeryjska, egipska, cykladzka, afrykańska i aborygeńska.
To nie grecka statua jest najpiękniejsza, ani rzymska, a już na pewno nie renesansowa, tylko egipska. Jakże żywe są te głowy, zupełnie jakby naprawdę patrzyły, mówiły.
Źródło: Reinhold Hohl, Giacometti: Eine Bildbiographie, Hatje Verlag, Ostfildern‑Ruit 1998, s.33, w: Kwartalnik Artystyczny, Nr 2‑3 2003, Pomorska Fundacja Artystyczna ART, s. 93
Po spotkaniu Bretona twórczość Giacomettiego uległa wpływom surrealistówsurrealistów. Jego prace wystawiane były w Nowym Jorku, jednak nie uzyskały pozytywnego odbioru. Giacometti pisał teksty do czasopism i katalogów wystaw oraz zapisywał swoje przemyślenia i wspomnienia w zeszytach i pamiętnikach. Jego samokrytyczny charakter doprowadził do wielkich wątpliwości co do własnej pracy i surrealistycznym pomysłom. Po 1935 roku powrócił do przedstawień figuralnych. W okresie II wojny światowej przebywał w Genewie, skąd wrócił do Paryża. W okresie powojennym powstały jego najsłynniejsze rzeźby figuralne o charakterystycznej, wydłużonej formie. Styl artysty skrystalizował się, odtąd jego rzeźby coraz bardziej będą nawiązywały do ekspresjonizmuekspresjonizmuoraz uzyskają nowy indywidualny wymiar.
Giacometti nie zaprzecza już, że „życie”, jak powiedział, włącza materię i śmiertelność, we własnych pracach nie usiłuje zerwać związku życia z głębiami ziemi stąd olbrzymie stopy jego postaci, zakorzeniające je głębiej niż może dotrzeć umysł – tylko po prostu doświadcza na nowo aktu, w którym każda istota ludzka zaprzecza unicestwieniu sam jednocześnie napotykając opór ze strony gipsu i gliny. Podniesienie niewielkiej głowy, szczelnie zamykającej w sobie swą straszliwą energię, jest zasadniczą cechą nowej rzeźby. Giacometti stawia materię pionowo na nogi. Przywodzi na myśl tych bogów, którzy stworzyli rodzaj ludzki, zgęszczając wokół iskry bytu bezkształtną glinę pierwotnych dni.
Źródło: Yves Bonnefoy, Giacometti, Flamarion, Paris 1991, s. 321 w: Kwartalnik Artystyczny, Nr 2‑3 2003, Pomorska Fundacja Artystyczna ART, s. 129
Giacometti wiele rysował – powstają szkice wykonane ołówkiem, przedstawiające postacie zazwyczaj w ruchu o wydłużonych kształtach i będą ce refleksją o człowieku, pozbawione ciężkości materii. Sprowadza postać ludzką do linii i kinetycznych węzłów, sprawiających, że figura ożywa.
Ludzie mijają się, przechodzą obok siebie – prawda? – ale nie widzą jeden drugiego, nie patrzą na siebie. Albo krążą wokół jakiejś kobiety. Kobieta w bezruchu, a czterech mężczyzn w marszu przed siebie, w taki czy inny sposób sytuują się wobec tej kobiety. Zdałem sobie sprawę, że odtąd będę przedstawiał kobietę w bezruchu, a mężczyznę w marszu. Tak, kobieta jest u mnie zawsze przedstawiona w bezruchu, a mężczyzna zawsze idzie.
Źródło: Wywiad z Pierre.m Schneiderem, w: Kwartalnik Artystyczny, Nr 2‑3 2003, Pomorska Fundacja Artystyczna ART, s. 129
Alberto Giacometti portretował głównie bliskich ludzi – rodzeństwo, narzeczoną, potem żonę. Ostro zarysowane, spłaszczone głowy jego modeli przywodzą na myśl klingę noża. W latach 1951‑57 artysta realizuje serię głów i popiersi brata. Cześć z nich powstaje z pamięci, większość z natury. Masywne popiersie Diego z 1954 roku fascynuje przejściem między ujęciem frontalnym a widokiem z boku.
Jesienią 1955 roku artysta otrzymał zaproszenie na Biennale w Wenecji, aby reprezentował pawilon francuski. Giacometti wykonał grupę kilkunastu figur kobiecych, później nazwanych Kobietami weneckimi. Prototypem uczynił jedną i tę sama kobietę, modelując je na różne sposoby i nadając im różne rozmiary.
W 1956 roku Giacometti otrzymał propozycję wykonania rzeźby na plac przed drapaczem chmur Chase Manhattan Bank. Przedstawił miniatury Mężczyzny idącego, Kobiety stojącej i Dużej głowy. Jednak rzeźby tych rozmiarów nie odpowiadały proporcjom architektury Manhattanu. W 1959 roku z Giacometti wykonał pierwsze od lat rzeźby o ponadnaturalnych rozmiarach.
Kiedy widzę coś, co jest w moich oczach wspaniałe, mam ochotę to przedstawić (...) Czy mi się to uda, czy nie, jest w sumie nieważne – w każdym wypadku posunę się dzięki temu kawałek do przodu. Czy posunę się do przodu, ponieważ odniosę porażkę, czy dlatego, że mi się coś uda – tak czy inaczej jest to dla mnie wygrana. Może w ogóle nie powstanie z tego obraz – szkoda! Ale jeżeli nauczyłem się nieco lepiej widzieć, to już jest wygrana (...) Nawet jeżeli jako malarz czy rzeźbiarz poniosę porażkę, to jeśli udało mi się zbliżyć choć trochę, o jakiś żałośnie mały odcinek – to przecież coś mi to daje. (...) Jeżeli mimo to znajdzie się taki, co ogląda moje obrazy, to znaczy, że jest w nich coś, przynajmniej jaki początek... niekoniecznie... ale przecież wcale nie o to chodzi... W tym momencie nie wiem, w jakim punkcie stoję. Czy w punkcie zerowym czy... zgoda, niech będzie, w tym momencie stoję w punkcie zerowym, tak w malarstwie, jak rzeźbie.
Źródło: George Charbonnier, Le Monologue du peintre, Juilllard, Paris, 1959, s.185, w: Kwartalnik Artystyczny, Nr 2‑3 2003, Pomorska Fundacja Artystyczna ART, s. 145
Na przełomie lat 40. i 50. XX wieku powstały serie przedstawiające postacie kroczące. Zdaniem Giacomettiego nie miały przedstawiać samego chodzenia – intencją artysty było odniesienie do bytu. Postawa człowieka świadczy bowiem o jego nastawienia do życia, świadczy o jego energii, woli życia.
Zawsze miałem poczucie, że istoty ludzkie są tak kruche, jak gdyby potrzebna im była jakaś ogromna energia, by utrzymać je w pionie45. Już sam fakt życia zakłada ogromną wolę i wielką energię.
Źródło: Y. Bonnefoy, Alberto Giacometti. Eine Biographie seines Werkes*,*** Bem, w: Daria Kołacka, Czy portret musi mieć głowę? O Alberta Giacomettiego zmaganiu z materią w kilku. Częściach, Wydawnictwo Naukowe UAM 2002
Największą popularność zyskała rzeźba Idący człowiek z 1960 roku. Wydłużone proporcje oddają nietrwałość ludzkiej egzystencji i kruchość fizyczną ciała.
W 2002 roku Giacometti zadebiutował na liście 10 najdroższych twórców świata. Wtedy to zaobserwowano po raz pierwszy 350‑procentowany wzrost w stosunku do roku poprzedniego. Stało się to za sprawą aukcji w Christie’s (28 września w Paryżu), kiedy sprzedano 35 figur z brązu podczas licytacji majątku po artyście. Najdroższym dziełem było ówcześnie La cage, które osiągnęło 1,5 mln dolarów. Cztery lata później wystawiono je ponownie i sprzedało się za 2,2 mln dolarów poprzez Sotheby’s (19 czerwca w Londynie). Prawdziwy przełom nastąpił 3 lutego 2010 roku, kiedy Sotheby’s w Nowym Jorku sprzedał L’Homme qui marche I za 92 mln dolarów. Od tego czasu nadal jest to najdroższa rzeźba tego artysty i najdroższa rzeźba w ogóle. W listopadzie 2014 roku Le Chariot, czyli Rydwan otarł się o kolejny rekord, uzyskując 90 mln dolarów.
Źródło: http://rynekisztuka.pl/2015/02/06/giacometti‑artysta‑roku‑2014/ (dostęp z dnia 31.03.2018)
Zaznacz kierunki w sztuce, z którymi związany był Giacometti.
- surrealizm
- konstruktywizm
- kubizm
- ekspresjonizm
- suprematyzm
Podaj tytuł cyklu rzeźbiarskiego oraz wystawę, na którą zostały wykonane.
Cykl: ................................
Wystawa: ..................................
Podaj tytuł cyklu rzeźbiarskiego oraz wystawę, na którą zostały wykonane „Kobiety weneckie”.
Podaj tytuł rzeźby Giacomettiego, zainspirowanej eksponatem z 1500 roku p.n.e. z Muzeum Archeologicznego we Florencji.
............
Wskaż rzeźbę, która przedstawia kobietę.
- Opis ilustracji A
- Opis poprawnej ilustracji B
- Opis ilustracji C
Do rzeźb dobierz miejsca, w których się znajdują.
Museum of Modern Art, Nowy Jork, Muzeum Guggenheima, Nowy Jork, Beyeler Foundation, Riehen, Szwajcaria, Tate Modern, Londyn, Anglia
| Kobieta-łyżka | |
| Mężczyzna wskazujący palcem | |
| Weneckie kobiety IX | |
| Idący człowiek |
Uporządkuj rzeźby zgodnie z chronologią.
Rozważ, dlaczego rzeźby Giacomettiego zyskały tak wielką popularność i należą do jednych z najdroższych dzieł.
Słownik pojęć
w szerszym znaczeniu - tendencja zmierzająca do spotęgowania napięcia poprzez wybór momentów treściowych i odpowiednią kompozycję, często za pomocą deformacji i kontrastowych zestawień barwnych. Ekspresjonizm jako kierunek w sztuce narodził się w 1 poł. XX wieku jako skutek niestabliności polityczno‑społecznej tamtych czasów. Ekspresjoniści demonstrowali przeżycia ludzkie w ich najwyższym napięciu, od ekstatycznje radości życia do melancholii i rozpaczy i metafizycznego lęku, wyobrażając ludzi w egzaltowanych gestach i histerycznej mimice. Pragnęli poprzez świat zewnętrzny dotrzeć do świata wewnętrznego - świata przeżyć psychicznych.
kierunek w sztuce ukształtowany w latach 20. XX wieku. Wyrósł z zafascynowania światem podświadomości, przypadku, snu, halucynacji - niezwykłymi stanami psychicznymi pobudzającymi wyobraźnię artysty. Surrealiści posługiwali się różnymi metodami kształtowania dzieł, przy czym zawsze istotną rolę odgrywał czynnik poetycki. W dziełach surrealistów przedmioty rzeczywiste są zwykle łączone w sposób niezwykły.
kierunek w sztuce XX wieku zapoczątkowany w 1907 roku we Francji przez P. Picassa i G. Braquea. Artyści definiowali obiekty za pomocą rygorystycznej geometryzacji i zwięzłej syntezy, przy odrzuceniu wszystkich zasad perspektywy.
Źródło: Słownik języka polskiego PWN
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Daria Kołacka, Czy portret musi mieć głowę? O Alberta Giacomettiego zmaganiu z materią w kilku. Częściach, Wydawnictwo Naukowe UAM 2002
Kwartalnik Artystyczny, Nr 2‑3 2003, Pomorska Fundacja Artystyczna ART