Nike z Samotraki, Nike która się waha... – czyli różne wyobrażenia greckiej bogini zwycięstwa
Nike z Samotraki, Nike która się waha...
– czyli różne wyobrażenia greckiej bogini zwycięstwa.
* uczeń wie, kim była Nike, co ona symbolizuje; wie, jaki obraz bogini możemy dostrzec w wierszu Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej, a jaki w utworach Zbigniewa Herberta i Jana Lechonia; uczeń potrafi omówić różnice występujące w sposobach ukazania tego motywu przez poetkę i poetów;
Umiejętności
* uczeń umie wskazać w utworze dany motyw antyczny oraz omówić nawiązania do niego występujące w twórczości poetów; umie samodzielnie zanalizować i zinterpretować wiersze;
Metoda i forma pracy
Bezpośrednie: zapisanie numeru i tematu lekcji na tablicy; powitanie uczniów;
Metoda oglądowa: pokazuję uczniom fotografię przedstawiającą Nike, dzięki czemu uczeń poznaje nowe zagadnienia poprzez przeżywanie;
Metoda poszukująca: uczeń szuka w utworach odpowiedzi na zadane pytania; dzięki czemu uczy się poprzez odkrywanie;
Praca z grupą: w grupach uczniowie razem próbują odnaleźć odpowiedź na postawione zagadnienie;
Pogadanka: za pomocą pytań uczniowie sami poznają niektóre zagadnienia;
Środki dydaktyczne
* tomiki poezji z poszczególnymi wierszami: Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej, Jana Lechonia, Zbigniewa Herberta.
Przebieg lekcji
Faza przygotowawcza
Czynności wstępne: Witam uczniów. Zapisuję numer i temat lekcji na tablicy, sprawdzam listę obecności.
Wprowadzenie nowego materiału oraz sprawdzenie wiadomości z poprzednich zajęć i ich utrwalenie:
Krok I: Przynoszę fotografie rzeźby Nike i rozdaję je uczniom.
„Nike z Samotraki”;
Proszę uczniów, aby omówili posąg - co przedstawia, jak wygląda, co może symbolizować?
Nike z Samotraki – okres hellenistyczny, III/II w. p.n.e.; symbol zwycięstwa.
Obraz realistyczny, prawa noga wysunięta do przodu, jakby postać chciała unieść się w powietrze; zwiewność szaty, delikatność podkreślona poprzez lotność; (kanon rzeźbiarstwa greckiego).
Pytam uczniów, kim była Nike? Odpowiedź: bogini zwycięstwa.
Następnie mówię, iż w Atenach, na Akropolu znajduje się świątynia Nike (V w. pne.) – Apteros;
Apteros z języka greckiego znaczy: bezskrzydła. Pokazuję album z fotografią przedstawiającą świątynię. Fryz tej świątyni zdobią postaci Nike; najsławniejsza jest płaskorzeźba ukazująca Nike rozwiązującą sandał.
Proszę uczniów, by utrwalili w swojej wyobraźni portret Nike, potem dzielę klasę na grupy. Następnie przechodzimy do omawiania wierszy, które nawiązują do rzeźby.
Każda z grup zajmuje się innym utworem, a zadanie polega na:
Opisaniu Nike, o której mówi poeta w wierszu; (czy ukazana jest jako martwy posąg, czy może ożywiony?)
Rozważeniu, jakie prawdy ukazuje utwór? Co symbolizuje Nike w danym wierszu?
Wypisaniu środków poetyckich zastosowanych przez poetę;
Następnie przechodzimy do prezentacji:
Wybieram po dwie osoby z każdej grupy. Jedna z nich jest personifikacją Nike, druga opowiada o niej słowami poety, odpowiadając przy tym na postawione wyżej pytania. Opowiada w taki sposób jakby opisywała rzeźbę, która stoi w muzeum klasowym. Niezwykle ważną rolę odgrywa tutaj wyobraźnia uczniów, bowiem klasa powinna dostrzec w opisywanej Nike – boginię.
Nike, którą opisuje Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska, jest symbolem miłości, kochana, pożądana, ale niestety niedostępna.
Nike, którą opisuje Herbert, jest symbolem zwycięstwa. Jest to jednak bogini, która się waha, bo dostrzega młodego chłopca wyruszającego do walki.
Wiersze:
Grupa 1:
Maria Jasnorzewska‑Pawlikowska,
„Nike”:
„Ty jesteś jak paryska Nike z Samotraki
O miłości nieuciszona
Choć zabita, lecz biegniesz z zapałem jednakim
Wyciągając odcięte ramiona”.
Grupa 2:
Herbert Zbigniew
„Nike która się waha”
„Najpiękniejsza jest Nike w momencie
kiedy się waha
prawa ręka piękna jak rozkaz
opiera się o powietrze
ale skrzydła drżą
Widzi bowiem
samotnego młodzieńca
idzie długą koleiną
wojennego wozu
szarą drogą w szarym krajobrazie
skał i rzadkich krzewów jałowca
ów młodzieniec niedługo zginie
właśnie szala z jego losem
gwałtownie opada
ku ziemi
Nike ma ogromną ochotę
podejść
i pocałować go w czoło
ale boi się
że on który nie zaznał
słodyczy pieszczot
poznawszy ją
mógłby uciekać jak inni
w czasie tej bitwy
Więc Nike waha się
i w końcu postanawia
pozostać w pozycji
której nauczyli ją rzeźbiarze
wstydząc się bardzo tej chwili wzruszenia
rozumie dobrze
że jutro o świcie
muszą znaleźć chłopca
z otwartą piersią
zamkniętymi oczyma
i cierpkim obolem ojczyzny
pod drętwym językiem”.
Grupa 3
Jan Lechoń
„Nike”
„Nike Grunwaldu, rosła krakowska dziewczyna
Wyszła nocą na pole pod sklepione chmury
Za zbroję szmelcowaną, modre chabry wpina
I podniósłszy przyłbicę wzniosła się do góry
A za nią lekką stopą wznosząc się od ziemi
Płynie Nike spod Wiednia skrzydły husarskiemi
Słuckie pasy jak wstęgi wkoło niej się plotą
A ona dmie przeciągle w długą surmę złotą
I kiedy przelatują nad laurów szpalery
Nagle szum w wawrzynowej podniósł się gęstwinie
Srebrny orzeł wypłynął i wysoko płynie
Na wzniesionym ramieniu Nike z Samotraki
W świetle księżycowym to świecą to giną
Aż wreszcie nad Italią swe skrzydła rozwiały
I teraz sypią kwiaty we wszystkich pól chwały
Na groby i na Nike spod Monte Cassino”.
Po omówieniu utworów, pytam się uczniów, w jakich sytuacjach, w życiu codziennym spotykają się z nazwą Nike i co według nich może ona oznaczać w danym przypadku?
Nike - nagroda w piłce nożnej.
Nike - w Polsce nagroda przyznawana pisarzom. Kto ostatnio został nią uhonorowany?
Nike - firma sportowa.
Praca domowa - proszę napisać własny wiersz nawiązujący do motywu greckiej rzeźby. Może być to inna rzeźba, niż ta omawiana na lekcji.
Faza podsumowująca
Utrwalenie wiadomości: Proszę uczniów, aby wymienili innych autorów, w twórczości których występują odwołania do rzeźby Nike. Pytam uczniów, czy znają inne motywy rzeźby antycznej występujące w poezji, prozie współczesnej, np. Grupa Laokoona.
2) Zadanie pracy domowej – proszę napisać własny wiersz nawiązujący do motywu greckiej rzeźby. Może być to inna rzeźba, niż ta omawiana na lekcji.