Nowoczesne usługi komunikacyjne. Przemiany na rynku pracy

1. Współczesne zmiany struktury zatrudnienia

Tradycyjnie wyróżnia się 3 działy gospodarki: rolnictwo, przemysł i usługi. Udział usług w zatrudnieniu ogółu pracujących rośnie wraz z poziomem rozwoju kraju. W państwach wysoko rozwiniętych często jest to ponad 75%.

R13w9C9yFwtlm

Na ilustracji wykres słupkowy prezentujący strukturę zatrudnienia w wybranych państwach. Z lewej strony na osi pionowej opisano wartości od zera do stu procent. Na osi poziomej podpisano sześć słupków nazwami państw. Pod nimi zapisano wielkość PKB na osobę w dolarach amerykańskich. Kolorami przedstawiono strukturę zatrudnienia. Niebieski - rolnictwo, czerwony - przemysł, żółtozielony - usługi. Niger – PKB 800, rolnictwo 90%, przemysł 6%, usługi 4%; Indie – PKB 4000, rolnictwo 49%, przemysł 20%, usługi 31%; Filipiny – PKB 4700, rolnictwo 32%, przemysł 15%, usługi 53%; Polska – PKB 21100, rolnictwo 13%, przemysł 29%, usługi 58%; Japonia – PKB 37100, rolnictwo 4%, przemysł 26%, usługi 70%; Norwegia – PKB 55400, rolnictwo 2%, przemysł 20%, usługi 78%.

Taka struktura zatrudnienia w poszczególnych działach gospodarki wynika z rozwoju techniki i technologii. Automatyzacja ograniczyła zapotrzebowanie na pracowników wykonujących powtarzalne czynności. Tworzywa sztuczne, miniaturyzacja i recykling materiałów zmniejszyły popyt na surowce potrzebne do wyprodukowania wielu wyrobów. Jednocześnie okazało się, że wytworzenie czegoś jest dużo prostsze niż późniejsza sprzedaż towaru. Stąd wzrost zapotrzebowania np. na informacje o: wielkości spodziewanego rynku, zróżnicowaniu zamożności ludzi, ich zwyczajach (nie tylko zakupowych) czy chociażby o wzroście i wadze potencjalnych klientów (szczególnie istotne dla przemysłu odzieżowego). Banki i instytucje ubezpieczeniowe potrzebowały wiedzy o sytuacji finansowej kredytobiorców. Dla firm transportowych kluczowe były informacje o towarach do przewiezienia, a także o spodziewanych warunkach atmosferycznych w konkretnym miejscu i czasie. Aby gospodarka mogła sprawnie funkcjonować, niezbędny był rozwój usług umożliwiający szybkie i bezpieczne kontakty, czyli łącznościłącznośćłączności.

Zbieranie i przetwarzanie informacji odgrywało coraz większą rolę, dlatego wydzielono je z usług jako osobny sektor – technologie informacyjno‑komunikacyjne (TIK).

Re9MrjOFiOFG9

Na ilustracji wykres liniowy prezentujący zmiany struktury zatrudnienia w okresie przedprzemysłowym, przemysłowym i poprzemysłowym. Z lewej strony na osi pionowej opisano wartości od zera do siedemdziesięciu (odsetek zatrudnionych). Na osi poziomej podpisano trzy okresy: przedprzemysłowy, przemysłowy, poprzemysłowy – każdy z nich zajmuje jedną trzecią osi. Uwzględniono usługi, rolnictwo, przemysł i technologie informacyjno‑komunikacyjne. Linia usług biegnie od wartości dziesięciu procent na początku okresu przedprzemysłowego, wznosi się do poziomu około siedemnastu procent na początku okresu przemysłowego. Następuje dynamiczny wzrost, do poziomu około czterdziestu pięciu procent na początku okresu poprzemysłowego, po czym wartości nadal wzrastają, do poziomu niespełna sześćdziesięciu procent na końcu wykresu. Wartości dla rolnictwa spadają od około siedemdziesięciu procent na początku okresu przedprzemysłowego, do około pięćdziesięciu pięciu na początku okresu przemysłowego. Następnie nadal spadają, do poziomu około osiemnastu procent na początku okresu poprzemysłowego, na końcu wykresu przyjmując wartość około siedmiu procent. Wartości dla przemysłu na początku okresu przedprzemysłowego – około dwadzieścia procent. Następnie wzrastają do około trzydziestu dwóch procent na początku okresu przemysłowego, osiągając największą wartość w jego środkowej fazie na poziomie niespełna czterdziestu pięciu procent. Następnie wartości zmniejszają się, do poziomu czterdziestu procent na początku okresu poprzemysłowego i dalej spadają, do poziomu niespełna dwudziestu pięciu procent. Wartości dla technologii informacyjno‑komunikacyjnych mają swój początek wraz z rozpoczęciem okresu poprzemysłowego. Systematycznie wzrastają, do poziomu około pięciu procent na końcu przedstawionego wykresu.

2. Technologie informacyjno‑komunikacyjne a rynek pracy

Rozwój technologii informacyjno‑komunikacyjnych spowodował wiele znaczących zmian na rynkach pracy. Podstawowym narzędziem w wielu miejscach stał się komputer, stąd powszechna konieczność opanowania jego obsługi. Ogromna ilość różnego rodzaju aplikacji użytkowych wymusza posiadanie szerokiej wiedzy ogólnej, specjalizacja następuje najczęściej dopiero na stanowisku pracy. Jednocześnie rośnie zapotrzebowanie na kreatywne osoby do tworzenia coraz to bardziej zaawansowanego oprogramowania komputerowego.

Kolejna zmiana to możliwość pracy poza siedzibą firmy – dzięki łączom internetowym informacje docierają do adresatów praktycznie natychmiast. Przemianie uległy także formy pracy: bardzo często są to zadania, nad którymi pracuje się grupowo, niezależnie od lokalizacji współpracowników. Uelastycznieniu uległ czas pracy – istotny jest efekt w oczekiwanym terminie, a nie regularny czas spędzony nad zadaniem.

R1GHDe9chn2xV

Na zdjęciu nowoczesny dziesięciopiętrowy budynek biurowy. Duże powierzchnie szklane. Napis Yahoo! Przed budynkiem droga dojazdowa na parking, kilka słupków drogowych, drzewa. Przechodnie.

Nie wszystkie zmiany przynoszone przez rozwój technologii informacyjno‑komunikacyjnych są jednoznacznie pozytywne. Rozdzielenie pracy i miejsca jej wykonywania skutkuje rozmywaniem granicy między życiem zawodowym i prywatnym, najczęściej kosztem prywatnego. Łatwość przeniesienia firmy do innego kraju stwarza większą presję na pracowników, związaną z możliwością utraty przez nich pracy. Z kolei płace w krajach, do których przenoszona jest działalność, bywają niskie nawet według miejscowych standardów.

3. Geograficzne aspekty rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych

Zniesienie technologicznych ograniczeń czasowych i przestrzennych doprowadziło do nowych zjawisk: offshoringuoffshoringoffshoringu i outsourcinguoutsourcingoutsourcingu. Oba terminy nie mają polskich odpowiedników.

Offshoring to przeniesienie części firmy za granicę. Korzysta się wówczas na przykład z tańszej siły roboczej lub łagodniejszych norm ochrony środowiska. Dzięki internetowi fizyczna odległość staje się nieistotna.

Outsourcing z kolei to rezygnacja z samodzielnego wykonywania części procesu produkcyjnego i wynajęcie wyspecjalizowanego podwykonawcy, który zrobi to lepiej, szybciej lub taniej. Miejsce wykonywania outsourcingu też nie jest ważne, zwłaszcza gdy chodzi o usługi niematerialne, jak: projektowanie, obsługa finansowa, marketing.

Mapa wskazuje, że najlepsze warunki do outsourcingu są w Azji Wschodniej i Południowej oraz Europie Środkowo‑Wschodniej. Pierwsze państwo spoza tych regionów jest dopiero na 11. miejscu. Obecność jedynie 6 państw afrykańskich w tym zestawieniu wskazuje, że niskie koszty pracy to niewystarczający warunek, by przyciągnąć inwestorów. Ważny jest poziom wykształcenia, znajomość języków obcych u pracowników, rozwinięta infrastruktura oraz bezpieczeństwo inwestycji.

4. Pozytywny wpływ technologii informacyjno‑komunikacyjnych na życie codzienne

Technologia informacyjno‑komunikacyjna poza wpływem na formy pracy w coraz większym stopniu oddziałuje na pozostałe aspekty życia ludzi. Internet pozwala być na bieżąco (w czasie rzeczywistym) z różnymi wydarzeniami mającymi miejsce niemalże w każdym zakątku świata. Dzięki portalom społecznościowym możemy dowiadywać się, co dzieje się u znajomych czy rodziny oraz informować ich o swoim życiu.

By oddzielić informacje dla nas nieistotne od tych ważnych, używamy filtrów, korzystamy z odpowiednich kanałów RSS. Porównywarki cen pozwalają nam wybrać optymalne oferty, a fora dyskusyjne ocenić wiarygodność oferentów. Opublikowane własne prace czy opinie stają się dostępne dla całego świata, uczestniczymy więc w globalnej wymianie myśli i idei. Internet pozwala uczyć się na odległość, aplikacje mogą przekazać dźwięk i obraz, modele i symulacje. Możemy wirtualnie wędrować po ulicach lub zwiedzać obiekty od wewnątrz. Dzięki temu wiemy prawie wszystko o prawie wszystkim. Dzisiejszy stan rzeczy bardzo dobrze opisuje termin „globalna wioska” wprowadzony już w 1962 roku przez kanadyjskiego teoretyka komunikacji Marshalla McLuhana.

Technologie informacyjno‑komunikacyjne pomagają nam także w wielu dziedzinach życia, m.in. umożliwiają lepszą diagnostykę medyczną i skuteczniejsze leczenie. Aplikacje na smartfony pozwalają na dokonywanie płatności, informują o okazjach handlowych, gdy znajdziemy się w pobliżu odpowiednich sklepów, przypominają o zaplanowanych przez nas działaniach. Inteligentne systemy potrafią się uczyć i zwalniają nas z części obowiązków. Ograniczeniem jest tylko wyobraźnia i trudności w napisaniu odpowiedniego oprogramowania.

R1ebFl4Bx95U7

Na zdjęciu wnętrze gabinetu diagnostycznego. Na środku tomograf. Duże koło z otworem pośrodku. Na ruchomej części tomografu leży pacjent. Na monitorze obraz diagnozowanego narządu pacjenta. Z prawej strony inne wyposażenie gabinetu, regały z segregatorami.

Ciekawostka

W 2010 roku we wrocławskim szpitalu rozpoczął pracę pierwszy w Polsce robot medyczny da Vinci. Chirurg operuje wewnątrz ciała pacjenta poprzez jedynie dwucentymetrowe nacięcia skóry. Zdalnie kieruje ramionami robota, obserwując obraz pola operacyjnego w 3D (Ośrodek Chirurgii Robotowej; https://wssk.wroc.pl/osrodek-chirurgii-robotowej).

R59qw6NFKpyHl

Na zdjęciu system robota medycznego. System składa się z dwóch odrębnych części – konsoli chirurgicznej oraz robota medycznego, posiadającego kilka ramion. Przy konsoli stoją ludzie. Na łóżku operacyjnym leży manekin, przykryty niebieskim prześcieradłem. W tle inne urządzenia medyczne.

5. Negatywny wpływ technologii informacyjno‑komunikacyjnych na życie codzienne

Technologie informacyjno‑komunikacyjne mają też swoje drugie, gorsze oblicze. Każda nasza działalność w internecie pozostawia ślad, dzięki czemu można zebrać ogromną ilość informacji o nas bez naszej wiedzy i zgody, np. ile czasu spędzamy przy komputerze, które słowa wpisujemy do wyszukiwarki, kim i gdzie są nasi znajomi, co i gdzie kupujemy.

Logowanie telefonów komórkowych do stacji bazowych, dokonywanie transakcji kartą płatniczą, korzystanie z bankomatów pozwalają śledzić trasy naszego przemieszczania się.

Trzeba pamiętać, że w internecie praktycznie nic nie ginie – informacja, zdjęcie, opinia itp. umieszczona w sieci pozostaje tam na zawsze i może być powielana poza jakąkolwiek naszą kontrolą. Ponadto zawsze jest do odzyskania, nawet jeśli wydaje nam się, że ją skasowaliśmy.

Kolejnym aspektem związanym z nowoczesnymi technologiami informacyjnymi jest działalność przestępcza. Kradzież tożsamości, informacji lub danych, umieszczanie wirusów, pranie brudnych pieniędzy, nielegalne powielanie prac, filmów i programów (piractwo komputerowe), włamania na konta portali społecznościowych, przemoc internetowa (cyberbullying), kradzieże pieniędzy z kont bankowych, handel nielegalnymi towarami, rozpowszechnianie zakazanych treści to tylko wybrane przykłady.

Technologie informacyjno‑komunikacyjne jak każde narzędzie przynoszą dużo pożytku, ale także sporo zagrożeń. Trzeba pamiętać, że ich możliwości mogą być wykorzystane przeciwko nam, nawet jeśli sami nie mieliśmy złych intencji.

RF0ZFtoxp1F9m

Na ilustracji wykres słupkowy. Na osi pionowej z lewej strony wartości od zera do dziesięciu tysięcy milionów dolarów. Na osi poziomej opisane państwa, wartości do odczytania na skali, słupki w kolorze czerwonym. Stany Zjednoczone - 10000, Chiny - 9000, Niemcy - 7000, Indie - 1000, Brazylia - 900, Wielka Brytania - 500, Meksyk - 450, Rosja - 350, Arabia Saudyjska, - 200 Singapur - 180, Japonia - 99, RPA - 90, Turcja - 90, Kolumbia - 85, Wietnam - 65, Nigeria - 50, Zambia - 7.

6. Wykluczenie cyfrowe

Technologie informacyjno‑komunikacyjne rozwijają się bardzo szybko. Według szacunków, w połowie 2021 roku dostęp do internetu miało już prawie 4,1 mld ludzi, czyli ponad 55% ludności świata. Jednocześnie oznacza to, że 3,2 mld ludzi takiego dostępu nadal nie ma. W Europie jest to ok. 25% ludności, ale w Afryce Subsaharyjskiej aż ok. 80%. Brak możliwości korzystania z TIK‑u oznacza wykluczenie cyfrowewykluczenie cyfrowewykluczenie cyfrowe.

Osoby wykluczone cyfrowo nie mają dostępu do ofert pracy, nie mogą poznać cen produktów w swojej okolicy, mają ograniczone możliwości kształcenia, w efekcie czego ich dochody są nadal niskie i ubóstwo się utrwala. Podział na bogatych i biednych pogłębia się zarówno wewnątrz poszczególnych państw, jak i pomiędzy kontynentami i regionami na świecie.

Nieocenioną pomocą dla krajów rozwijających się okazała się telefonia komórkowa, obecnie rozwijająca się tam najszybciej. Sprawne aparaty telefoniczne, z których zrezygnowali mieszkańcy państw wysoko rozwiniętych, trafiają do Azji czy Afryki i zmieniają tam życie wielu ludzi, zmniejszając cyfrowe wykluczenie i stymulując rozwój. Jest to szczególnie ważne dla rozproszonych społeczności wiejskich. Telefonia komórkowa nie wymaga połączeń kablowych. Stacje bazowe i aparaty mogą być łatwo zasilane dzięki bateriom słonecznym. Impulsy kupuje się w systemie pre‑paid.
Z wymienionych powodów różnice odsetka abonentów w skali regionów są mniejsze niż w przypadku internetu.

Podsumowanie

• Technologie informacyjno‑komunikacyjne (TIK) stanowią wydzielony z usług czwarty sektor gospodarki.

• Wskutek rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych zmienił się rynek pracy, który stał się w dużej mierze niezależny od lokalizacji firmy i pracownika.

• Przykładami zmian wynikających z rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych są outsourcing i offshoring.

• Wskutek rozwoju technologii informacyjno‑komunikacyjnych zmieniły się wymagania wobec pracowników.

• Rozwój technologii informacyjno‑komunikacyjnych znacząco wpływa na życie codzienne zarówno w pozytywny, jak i negatywny sposób.

• Osoby niemające dostępu do technologii informacyjno‑komunikacyjnych stają się wykluczone cyfrowo.

• Obecnie sieć telefonii komórkowych rozwija się głównie w państwach rozwijających się.

Słownik

Ćwiczenia