Nowy realizm i kształt artystyczny Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• rozumie pojęcie: powieść psychologiczna,

• zapoznaje się z cechami charakterystycznymi dla powieści psychologicznej,

• zna pojęcie powieści polifonicznej.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi scharakteryzować powieść psychologiczną na przykładzie Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego,

• potrafi dokonać podsumowania wiadomości na temat powieści Fiodora Dostojewskiego.

2. Metoda i forma pracy

Dyskusja, praca analityczna z powieścią Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego, nauczanie sytuacyjne.

3. Środki dydaktyczne

Egzemplarze powieści Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Sprawdzenie listy obecności, zasygnalizowanie zagadnień, które będą poruszane w czasie lekcji (powieść psychologiczna – określenie gatunku, powieść polifoniczna, kształt artystyczny powieści) oraz zapisanie tematu lekcji.

b) Faza realizacyjna

1. Praca z tekstem: kompozycja, narrator, kształt artystyczny, budowa.

2. Powieść psychologiczna:

   • ukazanie życia wewnętrznego bohaterów; Dostojewski skupia się na wewnętrznych przeżyciach głównego bohatera, analizuje motywy jego postępowania, snuje refleksje nad powodami zbrodni i szuka argumentów, które mogły popchnąć Raskolnikowa do zbrodni,

   • znaczną część powieści zajmują opisy stanu psychicznego postaci,

   • przesłanie uniwersalne postaci.

3. Powieść polifoniczna, czyli wielogłosowa:

   • brak jednoznacznej oceny wypowiedzi i poczynań postaci, istnieją tylko zajmowane przez bohaterów stanowiska,

   • odbiorca nie może się identyfikować z narratorem lub z którąś postacią, ale musi wchłaniać informacje różnorodne,

   • komentarz narratora ograniczony jest do minimum,

   • narrator nie jest wszechwiedzący; często używa słów: może, prawdopodobnie, jakby.

4. Kształt artystyczny i realizm powieści:

   • tekst powieści o zagęszczonej akcji - fabuła obejmuje około dziesięciu dni, nie licząc epilogu - rozbity na sześć części podzielonych na rozdziały i epilog,

   • epilog jest słaby, cichy - ten zabieg jest konieczny, tu następuje odrodzenie człowieka,

   • poetyka nastroju, w czym przejawia się realizm,

   • opisowość, emocje i symbolika,

   • realizm, według Dostojewskiego, to powszechnie rozumiana rejestracja zjawisk powierzchniowych. Pisarz penetruje głębsze warstwy rzeczywistości w jej skrajnych symptomach. Zjawiska, rzeczy, krąg realiów stają się znakiem ukrytych sensów.

c) Faza podsumowująca

Przypomnienie i utrwalenie wiadomości:

• najbardziej znane tytuły powieści Fiodora Dostojewskiego,

• powieść psychologiczna,

• powieść polifoniczna,

• wątki biblijne w powieści Zbrodnia i kara,

• motyw zbrodni i kary.

5. Bibliografia

F. Dostojewski, Zbrodnia i kara, PIW, Warszawa 1987.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Napisz wypracowanie na temat:

Zbrodnia i kara Dostojewskiego - świadomość błędu drogą do moralnego odrodzenia.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Jest to czwarta lekcja z cyklu zajęć poświęconych analizie Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego – przeznaczona dla klasy trzeciej liceum ogólnokształcącego.