Nowy świat i jego odkrycie

1. Cel główny lekcji:

Przedstawienie różnorodności cywilizacji amerykańskich, ukazanie ich jako równorzędnych europejskiej.
Zapoznanie uczniów z najważniejszymi odkrywcami i odkryciami epoki renesansu.
Ukazanie wartości i znaczenia odkrycia Ameryki.

2. Cele szczegółowe, czyli po lekcji uczeń powinien:

Wiedzieć, jakie były największe cywilizacje Ameryki.
Wiedzieć, jaką wiedzę i umiejętności posiadali mieszkańcy Ameryki epoki wielkich odkryć.
Wiedzieć, kim byli i czego dokonali najwięksi odkrywcy przełomu XV i XVI wieku.
Umieć omówić największe osiągnięcia cywilizacji indiańskich.
Umieć wyjaśnić, dlaczego Europejczycy decydowali się na tak niebezpieczne wyprawy.
Umieć omówić korzyści, jakie Europejczycy wynieśli z odkrycia Ameryki.
Umieć omówić relacje przybyszów z tubylcami i wyjaśnić ich różnorodność.
Umieć wskazać na mapie szlaki podróży poszczególnych odkrywców i miejsca, do których docierali.
Rozumieć, dlaczego dzisiejsi rdzenni mieszkańcy Ameryki nie świętują z radością kolejnych rocznic odkrycia przez Kolumba Ameryki.

3. Metody

Rozmowa pouczająca.
Burza mózgów.
Praca z tekstem.
Praca z ilustracjami.
Praca z mapą.

4. Środki dydaktyczne

Larrousse, Gallimard, Encyklopedia odkrycia młodych, Nr: 43, 43, 45.
W czasach Majów, Azteków i Inków, z serii Tak żyli ludzie
Mapa historyczna „Wielkie odkrycia geograficzne” i współczesna polityczna mapa świata.
Zbiór tekstów źródłowych dla klasy VI, przygotowanych przez Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe.

5. Przebieg lekcji

a. Rekapitulacja wtórna
Pytanie do uczniów: Jakie trzy wydarzenia uznawane są za symboliczny koniec epoki średniowiecza?
Nauczyciel omawia każde z nich tłumacząc, na czym polegał ich przełomowy charakter.

b. Główna treść lekcji
Cywilizacje obu Ameryk
Nauczyciel pyta się uczniów, kto to jest Indianin i prosi o podanie jego cech. Po zebraniu informacji i zapisaniu ich na tablicy pokazuje kilka ilustracji przedstawiających różnych Indian (zarówno Ameryki Północnej jak i Południowej). Prosi o wskazanie na ilustracjach tych cech, które znajdują się na tablicy.

Nauczyciel pokazuje uczniom kilka ilustracji przedstawiających największe osiągnięcia cywilizacji Majów, Inków i Azteków. Omawia krótko ich osiągnięcia, szczególnie z dziedziny matematyki, astronomii i architektury (warto przy tym zwrócić uwagę, że niektóre z budowli np. Majów mają cechy wspólne z podobnymi budowlami innych kultur). Mówi o wierzeniach i kulturze ówczesnych Indian, o ich różnorodnych praktykach religijnych, o tym, że nie znali konia, nie używanli koła i o ich stosunku do złota.

Nauczyciel prosi uczniów, by na podstawie zasłyszanych przed chwilą informacji ocenili, jak bardzo była zaawansowana kultura Indian przed epoką wielkich odkryć. Jednocześnie zwraca uwagę, że nie wszystkie plemiona były tak samo rozwinięte.

Wielkie odkrycia geograficzne
Nauczyciel pokazuje mapę z czasów odkryć geograficznych XVI w. Zasłania kontynent amerykański, centralną południową część kontynentu afrykańskiego oraz Australię i tłumaczy, że z grubsza wiedza Europejczyków o świecie na przełomie XIV i XV wieku ograniczała się do nie zasłoniętych terenów (czyli Euroazji i to też niecałej).

Nauczyciel czyta fragment Dziennika podróży Krzysztofa Kolumba, w którym autor opisuje swoje pierwsze wrażenia po przybyciu na ląd. Następnie pyta się uczniów, czy ktoś słyszał o Krzysztofie Kolumbie i jego dokonaniach.

Nauczyciel, korzystając z odpowiedzi uczniów, opowiada historię odkryć geograficznych. Zaczyna od Marco Polo i jego podróży do Indii. Następnie wspomina o Henryku Żeglarzu i Vasco da Gamie i ich odkryciach wzdłuż wybrzeża Afryki. Mówiąc o Kolumbie, warto zwrócić uwagę na jego narodowość i banderę, pod którą przybył do Ameryki. Mówiąc o jego celach podróży można wytłumaczyć pochodzenie określenia Indianie. W całej tej opowieści bardzo ważny jest aspekt chęci przetarcia nowych szlaków handlowych. Chęć zysku jako motor do działań. Historię Kolumba kończy wspomnieniem o Amerogo Vespuccim, od którego pochodzi nazwa Ameryka. Podczas całego wykład konieczne jest posiłkowanie się mapą, na której można pokazać szlaki omawianych podróży.

W tekście mowa jest o tym, że napotkani tubylcy nadają się, by z nich zrobić doskonałych robotników i że łatwo będzie ich nawrócić. Nauczyciel pyta się uczniów w jakim celu (na podstawie tekstu) Kolumb przybył do Ameryki. Tłumaczy, że powody do dalekich podróży były różne.

Na koniec nauczyciel prosi, by uczniowie opisali dzisiejszego mieszkańca Ameryki. Następnie tłumaczy, jakie było postępowanie Europejczyków wobec Indian. Najpierw czyta kolejny fragment Dzienników, w którym Kolumb bardzo pochlebnie wypowiada się na temat napotkanych Indian, opowiada o misyjnej działalności europejskich księży i próbach ucywilizowania tubylców. Z drugiej podaje przykład Cortesa i Pizzarro, którzy dla chęci zysku zniszczyli ogromny dorobek Azteków i Inków. Można w tym miejscu wspomnieć także o losie Indian Ameryki Północnej w XIX w.

Na koniec nauczyciel opowiada o Ferdynandzie Magellanie i jego podróży dookoła świata.

c. Rekapitulacja pierwotna
Nauczyciel prosi o wymienienie trzech największych plemion indiańskich, a następnie trzech największych odkrywców geograficznych. Uczniowie informacje te notują sobie w zeszycie.

6. Bibliografia

Larrousse, Gallimard, Encyklopedia odkrycia młodych, nr: 43, 43, 45.
Tak żyli ludzie. W czasach Majów, Azteków i Inków, Wrocław 1990.
K. Bogucka‑Krenz, T. Małkowski, K. Stawiarz, Labirynty Historii 1385 - 1795, Gdańsk 1998