O gustach się nie dyskutuje – napisz recenzję
Wprowadzenie
Z radością wracam do ŁańcutaMam bardzo głębokie przekonanie, że nie jesteśmy narodem głuchym, ale wrażliwie wyczulonym na piękno muzyki
Źródło: Andrzej Piątek, Z radością wracam do Łańcuta, „Dziennik Teatralny” 24.05.2010, dostępny w internecie: http://www.dziennikteatralny.pl/artykuly/z-radoscia-wracam-do-lancuta.html [dostęp 5.01.2022].
Historia każdej produkcji, zwłaszcza muzycznej, w zależności czy wzbudza w nas entuzjazm czy zażenowanie, tak czy inaczej, wywołuje reakcję. Jedna część jej odbiorców potraktuje takie zdarzenie jako dobrą intelektualną zabawę, bazującą co prawda na znanych schematach, a inna grupa ludzi uzna, że „trzeba coś z tym zrobić! Może przedyskutować, poddać recenzji?”
Jednak przykładanie jakichkolwiek szablonów i schematów do sztuki - a zwłaszcza odbioru muzyki - niestety nie sprawdza się. Każdy bowiem inaczej ją widzi, odbiera czy wręcz konsumuje. Nie ma bowiem piękna uniwersalnego. Zwłaszcza w muzyce mamy więc do czynienia z subiektywnością. Bardzo ważną rzeczą jest zdanie sobie sprawy z tego, czemu tak naprawdę służy pisanie recenzji muzycznej? Osoba pisząca powinna odpowiedzieć odbiorcy na pytanie: czy warto sięgnąć po ten album lub wybrać się na wskazany koncert?
Niniejszy materiał traktuje o roli recenzowania utworu/dzieła zwłaszcza muzycznego. Przez pryzmat fragmentów nagrań koncertów ze zróżnicowaną muzyką, pod względem formy, wykonawców czy publiczności dokonany zostanie przegląd form recenzowania. Prezentowane poniżej przykłady szkolnych notatek, wersje zapisków (na przykład: w czasopismach, na forach internetowych) oraz wielostronicowy esej niech stanowią inspiracje do poszukiwania własnego stylu mówienia i pisania. Materiały mają zachęcić do podjęcia trudnej próby jaką jest sztuki pisania o muzyce.
Ja, Maria CallasW telewizji kartka i prompterprompter (urządzenie służące do wyświetlania wcześniej zapisanego tekstu- przypis autora) dla mnie nie istniały. Miałem sprawność mówienia i przez lata nie mogli mi tego darować. Albo inny zarzut, że jeśli zapraszam artystkę, to nie daję jej dojść do głosu, tylko sam mówię. Nieraz miałem takie wrażenie. Ale nie było powszechnie wiadomo, że często moim gościem była wybitna artystka, która prywatnie okazywała się kompletną niemową. Jeśli siedziała i milczała, to za nią mówiłem na temat. Na żywo haftowałem i przeżywałem chwile straszne. Dawno temu Beata Artemska, pocieszając mnie po prasowej napaści, powiedziała: „Miarą twoich sukcesów będzie liczba twoich wrogów. Jeśli teoria królowej naszej operetki jest prawdziwa, to mogę stwierdzić, że moja kariera jest ogromna.
Źródło: Dariusz Zaborek, Ja, Maria Callas, 29.12.2008, dostępny w internecie: http://www.dziennikteatralny.pl/artykuly/ja-maria-callas.html [dostęp 5.01.2022].
tworzyć recenzję;
definiować podstawowe pojęcia związane z jej zapisem;
opowiadać o przykładowych recenzjach oraz ich autorach.
Czym jest recenzja i jakie są jej cele?
Według Słownika języka polskiego PWN recenzjarecenzja to najkrócej:
Recenzjaomówienie i ocena dzieła literackiego, spektaklu teatralnego, koncertu i tym podobne, zwykle publikowana w prasie.
Źródło: Słownik Języka Polskiego, Recenzja, dostępny w internecie: https://sjp.pwn.pl/sjp/recenzja [dostęp 5.01.2022].
W dzisiejszym świecie podczas wydarzenia muzycznego recenzji ulega dosłownie wszystko: liczy się nie tylko kto i co śpiewa, czy i jak wykonuje? Ale kto wykonawcy ( -com ) towarzyszył? Jaki to był zespół? Kto go poprowadził? Kto jest autorem scenicznej oprawy, układu choreograficznego czy sprawcą montażu dzieła jako całości. Autorami recenzji są zarówno „zawodowi recenzenci” pracujący na przykład w redakcjach pism muzycznych, w radio czy telewizji, w lokalnych mediach, ale również i sami artyści, którzy recenzują się wzajemnie.
Zapoznaj się z przykładowym fragmentem recenzji napisanej przez Wiktorię Guzik, uczennicę klasy 5 Szkoły Muzycznej w Krzeszowicach.
RECENZJA Z KONCERTU W FILHARMONII KRAKOWSKIEJ
Dnia 19 listopada o godzinie 18:00 w Filharmonii Krakowskiej odbył się koncert zatytułowany A TO POLSKA WŁAŚNIE, na którym byłam wraz z uczniami szkoły muzycznej z Krzeszowic. Koncert był zorganizowany w ramach cyklu Musica‑ars amanda [czytaj: muzika ars amanda] i poświęcony rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę.
Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej dyrygował pan Maciej Koczur — młody dyrygent związany z Krakowem, koncertujący z wieloma orkiestrami w kraju, twórca i wykonawca koncertów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży.
Zaraz po 3 gongu na scenę wszedł konferansjer, który opowiedział nam o temacie koncertu, prezentowanych utworach i ich twórcach, o dyrygencie i o pianistce która będzie grała między innymi utwory Fryderyka Chopina [czytaj: szopena]. Przypomniał nam również, kiedy należy bić brawa, ponieważ pierwszy utwór „Suita staropolska” Andrzeja Panufnika będzie się składać z kilku części, pomiędzy którymi będzie występować cisza w muzyce.
Każdy może napisać swoją recenzję, starając się zrealizować podstawowe jej cele, którymi są:
informowanie,
ocenianie,
wpływanie i kształtowanie gustu odbiorców,
poddawanie dzieła krytycznej refleksji (badanie struktury dzieła, odnoszenie dzieła do prądów i procesów artystycznych, do filozofii, do wcześniejszego dorobku autora, do innych zjawisk – w tym społecznych i politycznych).
Zapoznaj się z uwagą z fragmentem muzycznym. Zwróć uwagę na obsadę wykonawczą. Opisz własnymi słowami charakter wysłuchanego fragmentu muzycznego.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1Gdsbvau
Utwór pod tytułem „Pieśń Jana” z filmu „Ogniem i mieczem” autorstwa Krzesimira Dębskiego w wykonaniu zespołu Sinfonia Varsovia. Fragment trwający 45 sekund. Kompozycja jest przeznaczona na głosy ludzkie wraz z akompaniamentem orkiestry symfonicznej i instrumentów ludowych. Utwór jest wykonywany w niespiesznym tempie i ma sentymentalne, niewesołe, tęskne brzmienie.
Funkcje recenzji
Recenzja posiada kilka funkcji. Do tych najważniejszych należą: informowanie nas o nowościach w świecie artystycznym i wartościowanie, które ma przekonać lub zniechęcić odbiorcę. Chociaż recenzja ma charakter subiektywnej opinii może wpływać i mieć decydujący głos w odbiorze samego dzieła.
Spróbuj określić rodzaj muzyki zarówno interpretacji jak i pierwowzoru? Rozwiń swoją wypowiedź, uzasadnij ją swoją wiedzą.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1Gdsbvau
Utwór pod tytułem „Prząśniczka” autorstwa Stanisława Moniuszki w aranżacji i wykonaniu zespołu Bogdan Halicki Trio. Fragment trwający 31 sekund. Kompozycja jest przeznaczona na klasyczne trio jazzowe w składzie fortepian, kontrabas oraz perkusja. Utwór jest wykonywany w średnio szybkim tempie i ma brzmienie nawiązujące do muzyki latynoskiej oraz jazzu.
Porządek recenzji
By napisać recenzję nie tylko poprawną, ale również ciekawą i przyjemną w lekturze trzeba pamiętać by ja podzielić na trzy części: wstęp, rozwinięcie i zakończenie.
Jakie jednak dokładne elementy powinna zwierać ta forma literackiej wypowiedzi o utworze/dziele pokazuje poniższy formularz, który powinien ułatwić napisanie pierwszej recenzji.
Recenzja z definicji jest rozumiana również jako ocena utworu np. literackiego (nowości książkowej, tomiku poezji, przedstawionego podczas spotkania autorskiego czy wieczoru literackiego) , naukowego (wykładu, przewodu doktorskiego lub profesorskiego, przemówienia) , muzycznego (prezentowanego przez zespół, solistę lub zróżnicowaną pod wieloma względami wykonawczymi czy stylistycznymi grupę muzyczną) lub przedstawienia teatralnego (sztuki wystawianej w teatrze, domu kultury, performancuperformancu, flashmobuflashmobu) , wystawy (prac malarskich, fotograficznych, muzealnych, tematycznych- np. dziecięcych i młodzieżowych).
Ze względu na to, że jest ona subiektywną oceną i stanowi rodzaj krytyki powinna zawierać nie tylko sam opis, ale również odautorską opinię, która powinna być logicznie uzasadniona.”
Najbardziej znani recenzenci muzyczni
Powyższa ilustracja nie jest przypadkowa. Styl, erudycja, sposób postrzegania myśli muzycznej, brak sztampy i nietuzinkowy charakter to niektóre z cech osobowości wybitnego krytyka muzycznegokrytyka muzycznego Jerzego Waldorffa. To dzięki takim ludziom obdarzonym niesamowitym talentem mówcy muzyka stawała się dla każdego bardziej bliska. Warto wspomnieć, że również dzięki jego inicjatywie powstało Muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem i Muzeum Teatralne w Warszawie.
Do grona najwybitniejszych postaci z zakresu polskiej krytyki muzycznej, z którą nieodzownie łączy się temat recenzowania, należą: Janusz Ekiert, Bogusław Kaczyński, Stefan Kisielewski, Zygmunt Mycielski, Wacław Panek, Bohdan Pociej, Bogusław Schaeffer [czytaj: szafer] czy Elżbieta Zapendowska - jurorka takich programów jak „IdolIdol” (2002), „Jak oni śpiewają” ( 2007 r. - 2009 r. ) czy „ Must be The Music. [czytaj: mast bi de mjuzik] Tylko muzyka!”.
Lista nazwisk wybitnych postaci w dziedzinie krytyki muzycznej nie jest wyczerpana, a materiałem uzupełniającym może być dostęp do lekcji pod tytułem: Polscy krytycy muzyczni, który jest dostępny pod linkiem:
https://zpe.gov.pl/a/polscy-krytycy-muzyczni/DFjb1xcsw
Współczesna krytyka muzyczna
Dzisiejsze gusta w dużej mierze regulują media dostępne na wyciągnięcie ręki. Na Spotify [czytaj: spotifaj] możemy znaleźć ponad 70 milionów piosenek i codziennie według niektórych danych przybywa ich około 60 tysięcy. Odbiorcy, którzy kiedyś mogli wybierać spośród kilku kanałów telewizyjnych i repertuaru lokalnych kin, dzisiaj mają do wyboru dziesiątki serwisów streamingowychserwisów streamingowych, YouTube’a [czytaj: jutjuba], Apple Music [czytaj: apl mjuzik] wraz z możliwością dodawania swoich materiałów. Stąd możliwości wyboru są niemal nieskończone.
Playlisty przygotowywane są przez komputerowe algorytmy i są dla większości podstawowym źródłem wyborów nowych utwory. Słuchamy podpowiedzi z telewizora czy aplikacji, które mamy w telefonie. Wartością dominującą są „lajki”, które pozostawiamy pod tym, co nam się podoba. Ale czy to już tylko tyle zostało z całego fenomenu krytyki i recenzowania utworów, spektaklów i wszelkich wytworów artyzmu?
Podsumowanie
Co zatem ze współczesną krytyką muzyczną? Ile w niej zostało nazwisk, którymi możemy się poszczycić, że naprowadzą odbiorcę na właściwe tory? Nauczą go słuchania dobrej muzyki, wskażą właściwy koncert lub spotkanie autorskie z twórcą, który zmieni nasz punkt widzenia na artystyczny świat? Czas multimediówmultimediów, które zmieniają się w zawrotnym tempie, pokażą czy rzeczywiście maszyny zawładną naszymi duszami, spragnionymi słuchania dobrej muzyki w oryginalnych i niezapomnianych wykonaniach, które będziemy pamiętać i wspominać na zawsze.
Odpowiedz na pytanie. Jaka powinna być opinia? Subiektywna czy obiektywna? Swoją odpowiedź uzasadnij i zapisz ją poniżej.
Wymień elementy, które mogą podlegać recenzji. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
Wymień elementy, jakie powinna posiadać profesjonalna recenzja. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
Napisz recenzję dowolnego przedstawienia muzycznego/koncertu ukazanego w filmie. Pisząc recenzję zachowaj jej porządek.
Zapoznaj się z głównymi punktami recenzji, w którym zawarte zostały informacje na temat tego jak powinna wyglądać dobrze przygotowana recenzja.
- Informację o dziele/utworze / wydarzeniu muzycznym itp. Należy podać autora, kompozytora, twórcę dzieła, wykonawców, tytuł oraz określić termin wydarzenia wraz z nazwą organizatora i podaniem rodzaju koncertu (np. kameralny czy masowy itp.) Warto podkreślić nazwę orkiestry, zespołu, solisty i podać tytuły wykonywanych utworów.
- Kontekst biograficzno-historyczny oraz kulturowy – w tym miejscu należy przedstawić okoliczności, nawiązujące do przeszłości wydarzenia/dzieła- czyli przypomnienie poprzedniej edycji spektaklu /koncertu/pokazu; przypomnieć lub oprzeć się (zacytować) ocenę krytyków, reakcję publiczności, ile było np. wznowień koncertów, spektakli, wydanych płyt itd.
- Omówienie problematyki i podania cech formalnych, programu koncertu, poszczególnych utworów, wydarzenia itp. W zależności jaka to tematyka i forma należy przybliżyć poszczególne części wydarzenia, zaznaczyć czas na przerwę, przybliżyć kontekst i tematykę prezentowanych utworów.
- Pozytywne i negatywne oceny/ opinie odnoszące się do utworu/ dzieła/ wydarzenia, a także umiejętności wykonawczych i innych elementów tworzących dzieło. Tutaj wykorzystać swobodę posługiwania się terminologią muzyczną opartą na wiedzy encyklopedycznej, słownikowej, ale również wynikającej z doświadczania przeżyć, jako uczestnika koncertów i melomana. Warto swój komentarz uzasadnić i podeprzeć go konkretnymi przykładami.
- Wniosek (lub wnioski) zawierający często wskazówkę dla słuchaczy lub widzów, a także tzw. regulator ich zachowania, czyli pośrednia informacja skierowana do autora i wykonawcy o tym, co jest pozytywne, a co negatywne. Jeśli przedmiotem recenzji jest interpretacja (np. jakiegoś dawnego utworu), adaptacja (np. filmowa), remix (np. płyty lub utworu), trzeba wyrazić swój stosunek do pierwowzoru.
- Łączność pomiędzy utworem/dziełem/ wydarzeniem muzycznym itp. a jego odbiorcami.
- Sformułowanie tekstu oddzielającego subiektywizm od obiektywnej prawdy na temat utworu/dzieła/ wydarzenia muzycznego itp. Każda recenzja ma to do siebie, że będzie stanowiła wyrażenie opinii subiektywnej danego autora. Ważne jest, by jednak zaznaczyć wszystkie obiektywne fakty w tej opinii.
Tematem może być np.: „Przegląd twórczości Krzysztofa Pendereckiego”, „Koncert Dawida Podsiadło na Stadionie Śląskim”, „Salon Poezji i Muzyki”.
Tezę będą stanowiły przykładowe: „Ponadczasowość muzyki Mozarta”, „O naturze i interpretacji dzieła muzycznego” lub „Relacje między filozofią a muzyką”., ODBIORCA – ADRESAT RECENZJI
W recenzji ważne jest ustalenie, kto jest odbiorcą i do kogo ją kierujemy. Uważać, by przy osobie, która jest odbiorcą - specjalistą z danego tematu nie ingerować w najbardziej złożone aspekty z oczywistych dla niego względów. Dlatego przy miłośniku np. muzyki Beethovena nie będziemy pobieżnie opowiadać o jego biografii, gdyż ona może stanowić jedynie element większej posiadanej wiedzy przez odbiorcę - adresata.
Przy adresacie nieprofesjonalnym (amatorze) nie należy przesadzać z terminologią i nadmiernym wgłębianiem się w techniczne informacje, by z kolei nie zniechęcać do dalszej lektury. Trzeba pamiętać przy takiej osobie, że zbytnie brylowanie wiedzą może spowodować czasami nawet niepotrzebne zakłopotanie, a tym samym brak dalszego zainteresowania tematem.
I tak na przykład: odbiorcą około godzinnej audycji muzycznej z cyklu „MŁODA FILHARMONIA” zatytułowanej „Trochę magii, trochę strachów” będzie szkolna młodzież. Dla niej dedykowany będzie program oraz słowo wstępne, prezentowane przez konferansjera/-rkę. opis
Zupełnie dla innego adresata będzie przeznaczony występ np. „Niemego” Chóru Uniwersytetu Śląskiego, który potrzebuje osoby ze znajomością języka migowego oraz podobnej grupy odbiorców. Są to zazwyczaj odbiorcy ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE), które potrzebują wsparcia osób zdrowych. opis
Działalność takiego przykładu pokazu muzycznego – w tym wypadku chóru- zachęca do aktywności, działań, dostępności i przede wszystkim szerzenia relacji z osobami głuchymi. Kolejnym przykładem jeszcze innego typu odbiorców będzie koncert lub przedstawienie w przedszkolu. Adresatami są najbliżsi z otoczenia czyli opiekunowie, rodzice, dziadkowie, krewni. Koncerty/wydarzenia takie mogą odbywać się zarówno w samym przedszkolu w lokalnym domu kultury jak i w bibliotekach oraz innych przestrzeniach użyteczności publicznej. Są to np. koncerty z serii: „Muzyka dla Smyka” czy popularne prawie w każdej większej miejscowości „Filharmonie Maluchów”.
Odwrotnością będą koncerty/ wydarzenia przeznaczone dla seniorów. Te mogą dobywa się nie tylko w salach do tego przeznaczonych (Domy kultury, Świetlice, Biblioteki, sale audytoryjne np. wyższych uczelni), ale również podczas rekonwalescencji i rehabilitacji zdrowotnej w sanatoriach, szpitalach czy hospicjach. Muzykoterapeutyczne działanie oraz bezpośredni odbiór jest zawsze niezapomnianym momentem w ich życiu. Często takiemu spotkaniu towarzyszy słowo mówione, poezja czy wystawa prac malarskich, które dodatkowo wzmacniają walory dźwiękowe.
Zaś na wydarzenie premierowe opery czy baletu przyjdą nie tylko specjalnie zaproszeni goście, recenzenci, media (TV, radio, social media), prasa, ale również osoby- melomani , które specjalnie czekają nawet kilka miesięcy na to jedyne i wyjątkowe wydarzenie muzyczne w roku (Koncert noworoczny w Wiedniu)., SZCZEGÓŁOWE ELEMENTY RECENZJI
Recenzja powinna zawierać:
Wstęp zawierający podstawowe informacje, czyli: autor, tytuł, wydawnictwo, reżyser, scenograf, inni realizatorzy przedmiotowej recenzji.
Wartościujące elementy (pozytywnie lub negatywnie) pokazane poprzez najważniejsze wątki, konstrukcji utworu. Należy wówczas zwrócić uwagę na takie części, jak:
- obsada wykonawcza ( kto występuje, ilu jest członków zespołu, jacy muzycy/aktorzy, jak przebiegała ich gra, kto stworzył wyjątkową kreację muzyczną, interpretację instrumentalną lub wokalną, wyraz artystyczny)
- efekty specjalne, muzyka- jej dobór, brzmienie, walory akustyczne, obraz, scenografia, reżyseria, choreografia, oświetlenie, całościowy montaż itd.
- dobór tematyczny utworów ( zamierzony czy przypadkowy?), kompozycja, interpretacja,
- atmosfera, nastrój wydarzenia, okoliczności ( scena, plener, kameralność, masowy charakter imprezy/dzieła, pogoda)
- gatunek, rodzaj przedstawionego dzieła
Ocenę
- należy dokonać jej poprzez porównanie do innych dzieł tego lub innego twórcy, podkreślając jego walory artystyczne, przyjęte wartości (emocjonalne, poznawcze, estetyczne, edukacyjne)
Podsumowanie
- Jak oceniasz dzieło/koncert/spektakl?
- Czy i dlaczego warto go zobaczyć?
- Komu polecasz?
Pamiętając o podstawowej wartości recenzji, że jest ona jedynie subiektywną opinią przedstawiamy kilka przykładów wykorzystania słownictwa do porównań z rożnymi dziedzinami muzyki-kultury-sztuki.
Podobieństwa. „Muzyk ma nie jedno imię”
„W jaki sposób autor obsypany wieloma nagrodami mógł stworzyć tak doskonałe dzieło zarówno w warstwie wykonawczej, jak i interpretatorskiej? Jako dyrygent orkiestry symfonicznej jest przecież również kompozytorem dzieła, którego jesteśmy świadkami”.
W tym zdaniu podkreślamy i zaznaczamy (szukamy podobieństw, wspólnego mianownika) wartość nagród oraz wielorakiej działalności artystycznej kompozytora i zarazem dyrygenta orkiestry. Dowiadujemy się również o jego licznych nagrodach za sposoby wykonywania i interpretowania dzieł, których jest autorem. Warto wtedy dodać powyżej proponowaną terminologię pozytywnych wzmocnień (np. budzący zainteresowanie, trzymający w napięciu) uzupełniając dodatkowymi informacjami indywidualnie wrażenia recenzenta.
Ale można ten fragment przedstawić w inny sposób, wskazując na: Różnice. „Czy film bez muzyki istnieje?” Ilustracja przedstawia okładkę książki autorstwa Piotra Pomostowskiego pod tytułem „Muzyka w filmie” i prezentuje pianistę grającego na instrumencie w plenerze, w nocy. Pianista wraz z instrumentem znajduje się na wzgórzu, które rozświetlone jest przez księżyc. Na okładce umieszczono także taśmę filmową, która przenika przez muzyka i instrument.}
Przedstawianie różnic otrzymuje się stosując sformułowania, które rozdzielają pewną przestrzeń w pojęciu sztuki. Poniższy przykład zdania może nam to wyjaśni:
„W odróżnieniu od obsypanej nagrodami działalności kompozytorskiej, mógł stworzyć tak doskonałe dzieło w jako wybitny dyrygent orkiestry symfonicznej. Muzyka ta nie tylko zagościła na scenie wraz z towarzyszącym zespołem, ale zaprezentowana została jako tło filmu pod tym samym tytułem (tu należy wpisać tytuł utworu i dzieła filmowego).”
Taka konstrukcja zdania oddziela i wskazuje różnice między tym, że dana postać jest dyrygentem i interpretatorem muzyki, ale również zajmuje się działalnością kompozytorską - co nie zawsze zdarza się jednocześnie w muzyce. Jednak najważniejszym uzupełnieniem tej treści jest ostatni fragment, który obwieszcza nam, że dyrygent jest kompozytorem muzyki do filmu (zupełnie innej formy sztuki). Jeśli nadal jako recenzent podtrzymujemy pozytywny wydźwięk całego tekstu należy wzmocnić ją dodatnimi argumentami (wymienionymi powyżej). Jeśli jednak ma tu być wtrącenie odczuć negatywnych, gdyż zauważyliśmy jakieś potknięcie i chcemy dać temu wyraz, kierujemy się sformułowaniami ze słownictwem ujemnym np.: „Koncert mimo wszystko wprawiał w senność, stał się monotonny czy wręcz długi”.
Dalsza część pisanej recenzji może skupić się również na wskazaniu jakości wykonania.
„Muzyka i film – znajomość obu dziedzin sztuki”.
Powinny się wówczas pojawić wtrącenia ze zdaniami zaczynającymi się od słów: „Dzieło muzyczne wyróżnia się na tle innych ponieważ….” czy np. „Twórca pokazuje talent w ….(wymienić czy to część fabuły filmu nam się spodobała, czy właśnie muzyka bardziej podkreśliła może mniej ciekawszą historię?).
Ta część recenzji wymaga znajomości terminologii wskazując na mocne lub słabe części opisywanego koncertu.
Styl pisania. „Biografia pisana muzyką” Ilustracja przedstawia okładkę książki Huntera Davisa pod tytułem „John Lennon, która obrazuje szkic twarzy mężczyzny o długich włosach i okrągłych okularach. Pod szkicem twarzy napis czerwoną czcionką: JOHN LENNON, LISTY. W takiej recenzji bardzo ważny - lub nawet jest najważniejszy - jest styl opisywanego dzieła muzycznego. To wielka sztuka umieć opisać słowem muzykę lub postać, która ją tworzyła. Warto się zagłębić w określenia dotyczące języka (ale to już dla prawdziwych badaczy słowa mówionego), ale nawet takie określenia jak: awangardowy, oryginalny, przemyślany z pewnością pobudzą potencjalnego pożeracza książek. Jeśli fabuła książki łączy się bezpośrednio z muzyką można użyć również takich określeń, jak: płynny, rytmiczny, wciągający.
Powyżej prezentowana pozycja biograficzna najsłynniejszego lidera grupy The Beatles – Johna Lennon to produkt totalny. Prócz zawartości książki - biografii i zapisów listów wewnątrz pudełka znajduje się T-shirt, płyta i znaczek z logiem zespołu.
Atmosfera. „Muzyka w przestrzeni codzienności”. Ilustracja przedstawia plakat promujący wydarzenie muzyczne Carnall Festival. Plakat składa się z czerwono-czarnych pasów, które tworzą okręgi oraz formy podobne do elips. Poszczególne wpisy zostały zapisane z użyciem koloru białego oraz żółtego co kontrastuje z czerwono-czarnym tłem. Plakat promujący koncert muzyki rozrywkowej w przestrzeniach zabytkowej Sztolni Kopalni Królowa Luiza w Zabrzu …. 320 metrach pod ziemią!
Recenzent opisujący miejsce, czas i przestrzeń, w której muzyka zaistniała musi dokonać czasami trudnego wyboru: co jest ważniejsze? Inaczej skupiona będzie uwaga na koncercie wykonanym w pięknych przestrzeniach zamku czy sali koncertowej przeznaczonej tylko do wykonywania muzyki, natomiast innych emocji dostarczy nam dźwiękowe tło pokazane podczas wernisażu prac malarskich, przestrzeni industrialnych, loftów czy występu ulicznych grajków na letniej promenadzie.
Dobrze mieć przygotowane wówczas informacje dotyczące samego miejsca wykonania muzyki: sprawdzić mapę, dokonać przeglądu poprzednich wydarzeń, poznać historię imprez towarzyszących oraz ludzi tworzących to otoczenie. Z pewnością takie elementy ubarwią i dodadzą smaku literackiego prezentowanej recenzji., CZEGO NIE PISAĆ W RECENZJI Przede wszystkim nie wolno opowiadać dzieła/spektaklu/koncertu (z podawaniem wielu szczegółów też należy uważać) i najważniejsze nie ujawniać jego zakończenia., WYBRANA TERMINOLOGIA PRZYDATNA DO OCENY W RECENZJI - SŁOWNICTWO POZYTYWNE/ DODATNIE emocjonujący, ekscytujący, dynamiczny, widowiskowy, porywający, spektakularny, ciekawy, efektowny, interesujący, wciągający, nowatorski, zapierający dech, zaskakujący, zachwycający, budzący zainteresowanie, wywierający niezapomniane wrażenie, wzruszający, Na mnie wywarła dość szczególne wrażenie z nieoczekiwanymi zwrotami akcji, wybitny, obsypany nagrodami, stworzony z rozmachem, Efektowana ,pobudzający wyobraźnię, brawurowy, znakomity, tajemniczy, nastrojowy, liryczny, niezapomniany, pogodny, wesoły, historyczny, awangardowy, oryginalny, przemyślany, trzymający w napięciu, dramatyczny, interesujący ,WYBRANA TERMINOLOGIA PRZYDATNA DO OCENY W RECENZJI - SŁOWNICTWO NEGATYWNE/ UJEMNE nużący, rozczarowujący, nieciekawy, beznamiętny, nieudolny, bez polotu, wprawiający w senność, monotonny, długi, pozbawiony głębszego zamysłu, chaotyczny, sztampowy, kiepski, bez wartości, nie wyróżniający się, nie wnoszący nic nowego, nieprofesjonalny, czasami zbyt krótko, nudna, mieszane uczucia
Przykładowa recenzja muzyczna, dotycząca obejrzanego przez licealistów filmu o życiu i twórczości Wolfganga Amadeusza Mozarta.
W recenzji znajdują się pogrubione elementy wraz z cyfrą w nawiasie. Cyfra odpowiada kolejnym etapom, które wypisano nad polami do uzupełnienia, to jest: 1. Podstawowe informacje o dziele i autorze dzieła; 2. Kontekst biograficzno - historyczny oraz kulturowy; 3. Omówienie problematyki dzieła i jego cech formalnych; 4. Ocena dzieła (pozytywna lub negatywna); 5. Wyciągnięte wnioski po obejrzeniu dzieła.
Tytuł: Mozart i bestie
Czy można zrobić film, który byłby interesujący zarówno dla amatorów, jak i dla znawców mozartowskich brzmień? Taki zabieg udał się z pewnością Milošovi Formanowi, autorowi filmu z 1984 roku pt. „Amadeusz” (1), który mieliśmy okazję ostatnio wspólnie z cała klasą oglądać.
Film jest z pozoru subiektywny, ze względu na to, że główną postacią opowiadającą o samym Mozarcie jest jego „niby” przyjaciel, wcześniej znany i ceniony kompozytor epoki klasycyzmu- Antonio Salieri. Efektowana praca kamer towarzyszy w końcowym biograficznym wątku życia Salieriego, którego pojawienie się Mozarta, zupełnie zmieniło bieg jego dotychczasowego sielskiego życia. Salieri - w swoistej spowiedzi- przeklina bowiem samego Boga o obdarowanie talentem „wulgarnego małego człowieka o sprośnym chichocie”. By zniszczyć utalentowanego Wybrańca, knuje intrygę, która ma go doprowadzić do ostateczności (3).
Przedstawiona w filmie muzyka Mozarta wybrzmiewa w różnych fragmentach jego życia, które Miloš Forman pokazał nawet w dość odważnych- intymnych scenach. Poznajemy Amadeusza jako niepokornego kompozytora cesarza Józefa II w salach zamku, próbującego samodzielnej pracy twórczej, w domowym zaciszu wraz z żoną Konstancją, jak i artystycznym życiu wiedeńskiej Bohemy. Na mnie wywarła dość szczególne wrażenie (4) scena filmowa przedstawiająca spotkanie z cesarzem Józefem II na zamku w towarzystwie nadwornego kompozytora A. Salieriego oraz innych muzyków- w tym Włochów. Salieri miał przedstawić nowy utwór, na powitanie Mozarta na dworze, którego wykonawcą był sam najjaśniejszy Cesarz. Nieoczekiwanym zwrotem akcji (4) jest z pewnością dalsza scena, w której Amadeusz nie dość, że zakpił z samego Salieriego improwizując na miejscu nowy- poznany utwór, to w dodatku wyraził nieprzychylną i bardzo odważną opinię na temat wyższości opery niemieckiej nad włoską. Jego zachowanie wzbudziło podziw i zainteresowanie wśród grona słuchaczy, ale nadworni kompozytorzy wraz z samym władcą mieli mieszane uczucia.
Jeden z utworów Mozarta, przedstawiony w filmie:
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1Gdsbvau
Utwór pod tytułem „Wesele Figara (KV 492)” w aranżacji kobiecego śpiewu operowego. Utwór trwający 4 minuty i 19 sekund. Kompozycja jest wykonywana przez instrumenty takie jak skrzypce oraz flety. Utwór jest wykonywany w średnio szybkim tempie.
Jeśli ktoś myśli, że jest to nudna biograficzna powiastka o Mozarcie będzie bardzo zawiedziony. Ogromną zaletą filmu jest jego dynamika i huśtawka emocjonalna, której istotą jest sama muzyka, a jednocześnie wytworzone napięcie, które trzyma widza do samego końca. (4) Ekipa filmowców świetnie łączy żmudne elementy procesu twórczego Mozarta z pokazem lekkości jego podejścia do życia i spraw codziennych. Wydaje mi się jednak, że dzięki właśnie takiemu dramatycznemu ujęciu: geniusza i … rodzaju bestii, udało się stworzyć wnikliwy portret artysty, którego opowieść o nim samym ogląda się z zapartym tchem.
Wątków w filmie jest mnóstwo i każdy zwróci uwagę na inny aspekt biografii muzycznego Geniusza Wszechczasów. Dla mnie wybijała się kwestia potęgi twórczej, a zarazem przedstawienia Mozarta jako męża i człowieka zmagającego się z codziennością kiedy kocha, bawi się i ma swoje wady i lęki.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1Gdsbvau
Utwór pod tytułem „Serenada nr 13 G‑dur(Eine kleine Nachtmusik (KV 525)” trwający 8 minut i 22 sekundy. Kompozycja wykonywana jest przez skrzypce. Utwór jest wykonywany w szybkim tempie oraz jest jednym z najbardziej znanych utworów Mozarta.
Najbardziej szokująca (4) była oparta na chęci zemsty relacja Salieriego z samym – nieświadomym niczego Mozartem, stąd też moje skojarzenie z bestią, z którą trzeba się zmierzyć.
Film zdobył mnóstwo nagród i jest uznany w świecie filmu za „klasyka”. Wśród najważniejszych są: Oskar dla Najlepszego filmu z 1984 roku przyznany jako nagroda Akademii Filmowej i w 1985 Złoty Glob w kategorii najlepszy film dramatyczny (2).
Muzyka i przedstawione fragmenty dzieł Mozarta, stworzone z tak wielkim rozmachem są jednak według mnie czasami zbyt krótko przedstawione w filmie (4). Sądzę, że będzie to powód do dalszego zgłębiania literatury muzycznej i uzupełnienia przeze mnie wiadomości biograficznych już tuż, po obejrzeniu filmu.
„Amadeusz” zasługuje na uwagę i jest filmem nietuzinkowym (4, 5). Przypomina o postaci Mozarta– zarówno z perspektywy wiwatujących tłumów i tych, którym jego talent zburzył karierę i całe dotychczasowe wygodne życie. Choć zakończenie – z fragmentami słynnego Requiem- wprowadza stan grozy i doprowadza do dużego napięcia (4)– pokazuje, że biografie wielkich tego świata nie zawsze stanowią bajkową scenerię. Zatem happy endu nie było. Historia o pięknym i bestii ma swoje zakończenie. A jakie? Trzeba zobaczyć film, który z pewnością każdemu będę polecać.
Ćwiczenia
Na podstawie przedstawionych w filmie wydarzeń, wybierz jedno z nich i napisz krótką recenzję.
Zdjęcie, którego z wybitnych postaci świata muzycznej krytyki przedstawia poniższa fotografia?
Wymień przynajmniej dwa elementy muzyczne, które odgrywają najważniejszą rolę w poniżej prezentowym fragmencie muzycznym. Spróbuj uzasadnić swój wybór i poprzeć go dobranymi argumentami.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1Gdsbvau
Nagranie dźwiękowe do ćwiczenia numer 6.
Słownik pojęć
klub zapalonych sympatyków kogoś lub czegoś.
1. osoba będąca obiektem czyjegoś szczególnego podziwu, graniczącego z kultem, 2. wyobrażenie bóstwa będące przedmiotem kultu.
zwerbalizowana ocena i interpretacja dzieła muzycznego i/lub jego wykonania dokonywana według zespołu kryteriów wartości dominującego w danej epoce.
system multimedialny, pojęcie stosowane obecnie w odniesieniu do dowolnego systemu teleinformatycznego, zdolnego do przetwarzania, archiwizacji i dystrybucji informacji w postaci dźwięku, ruchomych obrazów, fotografii, grafiki, tekstów oraz danych.
elektroniczne urządzenie, współpracujące z komputerem, do podawania tekstu ukazującego się na lustrzanym ekranie umiejscowionym na obiektywie kamery.
1. tytuł pieśni Stanisława Moniuszki, 2. osoba, pracująca przy rodzaju przędzarki, składającej się z części kołowrotka w postaci wąskiej deseczki, do której przywiązuje się przędziwo.
omówienie i ocena dzieła literackiego, spektaklu teatralnego, koncertu i tym podobne, zwykle publikowana w prasie.
[czytaj: strimingowy]; wszelkie usługi pozwalające na słuchanie muzyki czy też oglądanie telewizji albo filmów online [czytaj: onlajn].W tym przypadku nie musimy ściągać plików na swój komputer, a dostawca na przykład muzyki wysyła nam ją w postaci transmisji online.
forma teatralna bez tekstu dramatycznego, tworzona na żywo w obecności widzów.
krótkotrwały happening, zwykle inicjowany przez użytkowników internetu, polegający na spontanicznym spotykaniu się, tworzeniu sztucznego tłumu i wykonywaniu absurdalnych czynności w miejscu publicznym.
Notatki ucznia
Galeria
Biblioteka audio
Bibliografia
Kuziak M., Rzepczyński S., Kasterski R., Jak pisać po polsku?, Bielsko‑Biała 2004.
Laskowski A., Uśmiech bez KOTA. Kilka uwag o krytyce muzycznej na świecie, Czasopismo Ruch muzyczny, https://ruchmuzyczny.pl/article/1191 [dostęp: 05.01.2022]
Piątek A., Z radością wracam do Łańcuta - Rozmowa z Bogusławem Kaczyńskim, http://www.dziennikteatralny.pl/artykuly/z-radoscia-wracam-do-lancuta.html [dostęp: 05.01.2022 r.]
Słownik terminów literackich, red. Głowiński M, Kostkiewiczowa T., Okopień‑Sławińska A., Sławiński J., Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 2000.
Stefan Kisielewski, timenote.info/pl/Stefan‑Kisielewski [dostęp: 05.01.2022 r.]
Wojtak M., Gatunki prasowe, Lublin, 2004.
Zaborek D., Ja Maria Callas, http://www.dziennikteatralny.pl/artykuly/ja-maria-callas.html [dostęp: 05.01.2022 r.]
https://sjp.pwn.pl/slowniki/performance.html