O kilku technikach artystycznych
Wprowadzenie
Materiał wzbogacający do:
Spotkanie ze sztuką – dziedziny sztuk plastycznychSpotkanie ze sztuką – dziedziny sztuk plastycznych
Zastosowanie technik malarskich w praktyce – malujemy akwarelęZastosowanie technik malarskich w praktyce – malujemy akwarelę
Kim jest grafik? Poznajemy frotażKim jest grafik? Poznajemy frotaż
Stworzeniu dzieła przez artystę służą różne techniki artystyczne. Każda dziedzina sztuki posługuje się charakterystycznymi dla niej metodami twórczymi. Od artysty zależy ich wybór i ostateczny kształt dzieła. Jednak mają one znaczący wpływ na końcowy efekt. Nie sposób jest przedstawić wszystkich metod pracy w wielu artystycznych dziedzinach. Jednak warto sięgnąć po wybrane z nich, aby wykorzystać je w swojej pracy lub poznać efekt zastosowania w pracach artystów wybranych technik: akwareliakwareli, technice olejnej, frotażufrotażu, fotomontażufotomontażu, animacji poklatkowej.
charakteryzować sposób pracy w różnych technikach;
omawiać cechy wybranych technik;
rozpoznawać techniki zastosowane przez artystów;
określać cechy technik na wybranych przykładach dzieł;
wskazywać wpływ wyboru techniki na ostateczny wyraz artystyczny pracy malarskiej;
samodzielnie tworzyć pracę w wybranej technice.
Akwarela
Technika akwareli
Farby akwarelowe są wykonane z pigmentów rozpuszczalnych w wodzie i można je nakładać na wiele materiałów: papier, płótno, drewno, a nawet na tkaniny. To, co sprawia, że malarstwo akwarelowe jest wyjątkowe, to jego trudność – nałożonej i wyschniętej warstwy farby nie można poprawiać, ponieważ każda próba korekty sprawia rozmazanie poprzedniej, jak pokazano poniżej.


Film dostępny pod adresem /preview/resource/REk7EfXyRx1b2
Film przedstawia przykład pracy z farbami akwarelowymi.
Odpowiedz na pytanie. Jaki kolor powstanie po zmieszaniu koloru żółtego i niebieskiego?
Odpowiedz na pytanie. Czy malowanie akwarelą warstwowo tworzy barwy podstawowe?
Odpowiedz na pytanie. Czy plamy po akwareli można poprawić?
O historii akwareli
Aby odnaleźć korzenie akwareliakwareli, trzeba cofnąć się w czasie, do czasów, gdy prehistoryczny człowiek w epokach paleolitu malował ściany swoich jaskiń mieszaninami ochry, węgla drzewnego i innych naturalnych pigmentów.

Grota Chauvet [czytaj: grota szowe] lub Chauvet‑Pont‑d'Arc [czytaj: szowe pą dark] to zdobiona jaskinia pochodząca z późnego paleolitu. Malowidła powstały ponad 31 000 lat p.n.e. i świadczą o mistrzostwie różnorodnych technik (oprócz odcisków palców, dłoni, są tam malowane dzikie zwierzęta w technice polegającej na wcieraniu na mokro naturalnych barwników. Możemy mówić tu o technice zapowiadającą powstanie akwareli w epoce paleolitu.
Akwarele były również używane do malarstwa papirusowego w sztuce egipskiej. Tu wykorzystywano też tusz, za pomocą którego wprowadzano kontur. Większość pigmentów w Egipcie pochodziła z rodzimych minerałów. Biel często wytwarzano z gipsu, czerń z węgla, czerwienie i żółcienie z tlenków żelaza, błękit i zieleń z azurytu i malachitu, a jasnożółty (reprezentujący złoto) z orpimentuorpimentu. Minerały te mielono, a następnie mieszano z klejem roślinnym lub zwierzęcym, aby uzyskać przyczepność do podłoża.

Malarstwo akwarelowe pojawiło się w Europie w okresie renesansu wraz z rozwojem produkcji papieru. Wraz ze wzrostem dostępności pigmentów syntetycznych, grafik, renesansowy artysta Albrecht Dürer [czytaj: albrecht diurer] (1471 – 1528 r.) opracował nowe metody pracy z farbami akwarelowymi, podkreślając świetliste, przezroczyste efekty, jakie one zapewniały, jednocześnie inspirując innych artystów do eksperymentowania.

„Młody zając” z 1502 roku to akwarela niemieckiego artysty Albrechta Dürera [czytaj: albrechta diurera]. Dürer [czytaj: diurer] nie tylko zdołał stworzyć szczegóły w realistycznym oddaniu zwierzęcia. Artysta naszkicował obraz i podmalował go kilkoma plamami brązowej akwareli. Następnie wykonał fakturęfakturę futra różnymi ciemnymi i jasnymi pociągnięciami pędzla.
Malarstwo akwarelowe zyskało popularność w sztuce zachodniej w XVIII wieku, szczególnie w Anglii za sprawą Paula Sandby'a [czytaj: pola sandbi] (1730 - 1809 r.), angielskiego twórcy map i malarza. Zasłynął on jako twórca akwarelowego pejzażu. Dzięki niemu malarstwo akwarelowe stało się ważną dziedziną sztuki.

Pejzaż „Skała piaskowa” znakomicie odzwierciedla topografię terenu. Malarz stosuje jasne tony barw, delikatnie podkreśla cień, jednocześnie nie pozbawiając sceny detali w oddaniu liści drzew, konnego zaprzęgu, czy podkreślając fakturę ubrania mężczyzny. Natomiast delikatność chmur i nieba nadają pracy liryczności.
Kolejnym doskonałym artystą malującym akwarele jest William Turner [czytaj: łiljam terner] (1775 – 1851 r.), romantyczny pejzażysta, który eksperymentował z dostępnymi syntetycznymi pigmentami mineralnymi. Turner [czytaj: terner] oddawał w swoich pracach zarówno ekspresyjną naturę, jak i techniczne walory akwareli. Turner [czytaj: terner] nanosił na obraz tony od jasnych do ciemnych. Umiejętności tego artysty w zakresie akwareli pozwoliły mu osiągnąć rzadką żywiołowość wraz z efektami przezroczystości, tak charakterystycznymi dla techniki. Ulubionym jego tematem były widoki morskie.

Kolory są nienasycone, delikatne, a warstwy farby w całej akwareli -przezroczyste. Szerokie pociągnięcia pędzla wskazują na szybki sposób malowania – Turner [czytaj: terner] kładzie farbę szerokimi pasmami. Niektóre obszary papieru są niezamalowane. Kilka ciemniejszych tonów prawdopodobnie zostało namalowanych jako późniejsze, gdy papier był bardziej suchy, ponieważ ich krawędzie nie są rozmyte.
W dziewiętnastym i dwudziestym wieku akwarela stała się techniką stosowaną przez wielu wybitnych artystów. Paul Cézanne [czytaj: pol sezane] zastosował ją w niektórych swoich podmalówkach przy martwych naturach. Wybitnymi akwarelistami XX wieku są: niemiecki malarz abstrakcyjny Wassily Kandinsky [czytaj: wasili kandinski] i szwajcarski modernista Paul Klee [czytaj: pol klee]. Do dziś artyści wykorzystują tę wyjątkową technikę do tworzenia doskonałych dzieł sztuki.

Cézanne [czytaj: sezane] delikatnie stawia plamy na fragmentach widoku, akcentując obecność koloru. Duże powierzchnie papieru są niezamalowane. Dominuje plama kładziona pod niewielkim kątem. Taka kierunkowość pociągnięć pędzla jest charakterystyczna dla twórczości malarza. Przez warstwę akwareli prześwituje szkic wykonany ołówkiem.

Malarz każdy kolor kładzie osobno zdecydowaną plamą o różnym nasyceniu barwy. Stosuje także dłuższe pociągnięcia pędzla. Niektóre detale wskazują na szeroki i szybki sposób nakładania akwareli, w innych widać delikatne dotknięcia i niewielkie plamki koloru. Abstrakcyjna kompozycja została dodatkowo wzbogacona o zdecydowany rysunek tuszem, który podkreśla wybrane fragmenty akwarelowe, będące zazwyczaj skupionymi kolorystycznie.

Akwarela Paula Klee [czytaj: pola klee] to pejzaż miejski. Artysta kładzie płaskie plamy koloru. W większości są one zgeometryzowane, wyznaczają kształty poszczególnych elementów. Tylko niektóre fragmenty zostały nałożone na już namalowane partie, tworząc półprzezroczystą powłokę.
Technika akwareli wykorzystywana jest w wielu dziedzinach, np. w sztuce użytkowej. Ręcznie malowane projekty mogą dodawać wartości artystycznej i estetycznej produktom w wielu dziedzinach wzornictwa użytkowego. Wzory tkanin (np. pościeli, zasłon), tapet, papeterii wykonane w technice akwareli nie tylko charakteryzują się unikatowymi deseniami (realistycznymi bądź abstrakcyjnymi), ale tworzą interesujące efekty kolorystyczne.
Technika olejna
Podstawowe wiadomości o technice
Farby olejne można nakładać laserunkowolaserunkowo lub strukturalnie, w zależności od upodobań i potrzeb artysty i oczekiwanego efektu. Laserunek to nakładanie półprzezroczystych warstw farby rozcieńczanych olejem na wcześniej nałożonym monochromatycznymmonochromatycznym podkładzie. Każdą warstwę nakłada się po wyschnięciu poprzedniej, więc jest to metoda bardzo czasochłonna. Technikę tę często stosowano w dawnym malarstwie portretowym, a dzieła tak wykonane cechowała gładka, połyskliwa faktura. Malarze jednak często łączyli techniki, a laserunkowo malowali elementy, które chcieli zaakcentować.
Technika olejna w sztuce
Malarstwo olejne jest najbardziej rozpowszechnionym wśród artystów. Farby olejne sprawdzają się na wszystkich odpowiednio przygotowanych podłożach. Technika olejna została wynaleziona w XV wieku i rozpowszechniona przez niderlandzkiego malarza Jana van Eycka [czytaj: jana wan ejka].
Van Eyck [czytaj: wan ejk] rozpoczynał pracę od bieli do warstw ciemnych na wypolerowanej powierzchni deski pokrytej zaprawą z kleju króliczego. Po naniesieniu wodną farbą rysunku, pokrył powierzchnię olejem lnianym. Najpierw naniósł jasne plamy bieli i inne pastelowe kolory. Dopiero potem kładł warstwy ciemniejsze, każdy kolor osobno. Malarz nie pozostawiał też śladów pędzla, więc warstwy były bardzo cienkie i przejrzyste.
Leonardo da Vinci [czytaj: leonardo da winczi] namalował obraz techniką olejną. Zastosował technikę sfumatosfumato, a warstwy farby nakładał laserunkiemlaserunkiem, delikatnym i miękkim pędzlem. Często rozciągał farbę palcami. Eksperymentalna metoda stosowana przez artystę dała niesamowity efekt. Dzieło do dziś zachwyca i jest ogromną zagadką dla badaczy.
Technikę laserunku można znaleźć w obrazie Vermeera [czytaj: wermera] „Dziewczyna w czerwonym kapeluszu”. Kapelusz został namalowany warstwami – jaśniejsze elementy powstały w wyniku nałożenia na cienkie warstwy różnych odcieni koloru z domieszką żółcieni, natomiast do ciemniejszych dodano karminukarminu, a nawet barw brunatnych. Dodatkowo refleksyrefleksy rozświetlone są bielą.
Alla primaAlla prima, czyli mokro na mokro, to technika bezpośredniego nanoszenia farby, bez pozostawiania wcześniejszych warstw do wyschnięcia. Artyści stosujący tę technikę mogą ukończyć obraz za „pierwszym podejściem”. Malarstwo alla prima było praktykowane przez mistrzów impresjonizmu, ponieważ pozwalało im oddać to, co nieuchwytne, ulotne.


Claude Monet [czytaj: klod monet] nakładał farbę metodą alla prima. Malarz zwykle pracował na płótnie przez mniej niż godzinę, ponieważ chciał skończyć temat ujęty w tym samym świetle, w którym rozpoczął malowanie. Gdy zaszła potrzeba ponownego podejścia do dzieła, wracał następnego dnia, aby kontynuować pracę nad płótnem w tym samym miejscu i w tym samym świetle oraz warunkach pogodowych. Tworzył często malowany wcześniej motyw o różnych porach dnia i różnych porach roku, aby uchwycić wpływ światła na pejzaż.
Ważnym efektem w malarstwie jest światłocieńświatłocień, czyli przedstawienie za pomocą kontrastów różnic pomiędzy światłem i cieniem.
Światłocień wywodzi się z okresu renesansu, w którym artyści tworzyli go delikatnie przechodząc od miejsc jaśniejszych do mniej oświetlonych w delikatny, płynny sposób, w zakresie różnej tonacji jednej barwy, jak u Rafaela Santi lub we wcześniej zaprezentowanym dziele Leonarda da Vinci [czytaj: leonarda da winczi] czy Jana van Eycka [czytaj: jana wan ejka]. Mówi się tu o miękkim, delikatnym modelunku światłocieniowym.
Aby zwiększyć kontrast stosuje się tzw. twardy modelunek światłocieniowy, czyli gwałtowne przejścia pomiędzy światłem a cieniem. Często taki sposób wykorzystania światła w obrazie stosowali malarze barokowi. Dzięki temu tworzyli nastrój, pogłębiali przestrzeń, potęgowali dramaturgię wydarzenia.
Malarze, kładąc na płótno gęstą farbę, pozostawiają również wyrazistą fakturę. Ślady pozostawione po narzędziach malarskich – pędzlu czy szpachli nazywamy impastemimpastem. Używając tej metody, wzmacniali sposób wyrażania ekspresji i pogłębiali trójwymiarowość dzieła. Artystą, który słynie z używania wyrazistej strukturystruktury, jest Vincent van Gogh [czytaj: winsent wan gog]. Patrząc na jego dzieła, możemy śledzić ruch pędzla artysty, faktura jest wyrazista, zawiła i oryginalna, żywiołowa.

Impastowa faktura jest często stosowana przez współczesnych abstrakcjonistów. Oprócz duktuduktu pędzla, przedstawiciele malarstwa akcji, np. amerykański malarz Jackson Pollock [czytaj: dżekson polok], czy francuski artysta Jean‑Paul Riopelle [czytaj: żą‑pol rjopel], wylewali na płótno farbę lub stosowali metodę drippingudrippingu.
Frotaż
FrotażFrotaż to technika rysunkowa polegająca na pocieraniu ołówkiem, grafitem, kredą, kredką arkusza papieru, który został umieszczony na przedmiocie lub teksturowej powierzchni, np. słojów drewna, żyłkowania liści, chropowatości kamienia lub splotu tkaniny. Tę technikę po raz pierwszy użył surrealistyczny artysta Max Ernst [czytaj: maks ernst] w latach 20. XX wieku. Ernst powiedział, że pomysł na frotaż pojawił się, gdy wpatrywał się w słoje drewnianej podłogi, które kojarzyły mu się z obrazami. Technika szybo zyskała popularność. Stosowano ją także w późniejszym czasie.




Fotomontaż
Jak wskazuje nazwa, fotomontażfotomontaż jest to „montaż” z fotografii, czyli złożenie obrazu z wielu sfotografowanych obrazów. Ważne jest jednak, by ukazywały one jedno miejsce, ale np. z różnych punktów widzenia. Powstałe w ten sposób fotografie zestawia się na jednej powierzchni, by utworzyły jeden spójny obraz. Przypatrz się poniższej pracy. Ten fotomontaż powstał z siedmiu zdjęć jednego miejsca, sfotografowanego z różnych stron, a następnie złożonych w jedną całość. Ważne, by po zmontowaniu obraz tworzył logiczną całość.

Animacja poklatkowa
Animacja poklatkowa to rodzaj filmu animowanego. Powstaje ze sfotografowanych ze statycznej i tej samej pozycji przesuwanych elementów. Film tą techniką można sporządzić, wykorzystując różne obiekty: przedmioty codziennego użytki, gotowe zabawki, figurki z plasteliny, klocki, rysunki, a produkty spożywcze.
Animacja poklatkowa nie stawia żadnych ograniczeń co do wyboru tego, co wykorzystamy jako elementy animacjianimacji. Początki animacji poklatkowej sięgają końca XIX wieku. W 1898 roku Albert Edward Smith [czytaj: albert edłard smyf] i James Stuart Blackton [czytaj: dżejms stjuart blackton] stworzyli Cyrk Humpty'ego Dumpty'ego [czytaj: hamptiego damptiego]. Założenie było proste – przesunąć przedmioty, aby zabawkowy cyrk ożył. Z małych drewnianych zabawek stworzono animację, ukazującą różne akrobacje cyrkowe, niczym nie różniące się od realistycznych.
Wielkim sukcesem było wykorzystanie animacji poklatkowej przez Willisa O'Briena [czytaj: łilisa o brajena] do zrealizowania scen w filmie pełnometrażowym z 1933 roku King Kong. Stworzenie King Konga ze szkieletu obłożonego gumową skórą i nakręcenie metodą poklatkową słynnych scen na szczycie Empire State Building [czytaj: empajer stejt bjulding] zainspirowało innych twórców filmowych do korzystania z tej techniki.

Techniki artystyczne – prezentacja
Prezentacja zawiera informacje dotyczące technik artystycznych, takich jak: animacja poklatkowa, frotaż, akwarela, fotomontaż, a także informacje o tym, jak zastosować perspektywę barwną w technice olejnej.
Podsumowanie
Poznane techniki nie tylko uświadomiły o możliwościach twórczych w dziedzinach artystycznych, ale stworzyły także obraz artysty malarza czy animatora filmowego. Poznane techniki w tym materiale mogą pozwolić Ci na eksperymentowanie we własnej pracy, a dołączona prezentacja przybliżyła Ci je „krok po kroku”. Warto eksperymentować, bo wszystkie techniki, które zostały zaprezentowane właśnie w eksperymencie miały swój początek.
Ćwiczenia
Ułóż puzzle i rozpoznaj technikę w jakiej wykonane został dzieło.
Wybierz dzieła, które namalowano w epoce baroku z zastosowaniem podobnej techniki. Zaznacz informację o tym, co wyróżnia tę technikę na tle pozostałych obrazów.
technika rysunkowa, polegająca na pocieraniu grafitem kartki papieru położonej na fakturalnie ukształtowanych powierzchniach różnych materiałów, w celu uzyskania dokładnego odwzorowania ich struktury. Możliwe odpowiedzi: 1. Frotaż, 2. Sfumato, 3. Dukt
Rozpoznaj technikę zastosowaną przez artystę pejzażu z fragmentu obrazu. Następnie wybierz definicję, która wyjaśnia termin.

Wykonaj pracę abstrakcyjną techniką akwareli, w której zastosujesz technikę „mokre w mokre”. Poniżej podziel się refleksją na temat swojej pracy.
Odpowiedz, czym jest twardy modelunek światłocieniowy, w jakim celu się go stosuje oraz w jakiej epoce był najczęściej używany.
Wykonaj abstrakcyjną pracę plastyczną dowolną techniką malarską, która umożliwi Ci pokazanie wyrazistej faktury. Następnie zrób jej zdjęcie i wgraj poniżej.
Słownik pojęć
[wł. acquarella, acqua ‘woda’], farba o spoiwie rozpuszczalnym w wodzie, przeważnie z gumy arabskiej, często z dodatkiem miodu, cukru lub gliceryny, które nadają farbie elastyczność; także obraz namalowany ta techniką.
[wł., ‘od razu’], fa presto, malarska technika malowania w sposób bezpośredni, szybko, bez podmalowania i najczęściej bez przygotowania rysunku.
film; dokonywanie serii pojedynczych zdjęć rysunków, wycinanek; także dzieło wykonane ta techniką z kukiełek lub sylwetek w poszczególnych fazach ruchu, które przy wyświetlaniu w sposób ciągły dają na ekranie efekt ożywienia martwych kształtów.
technika malarska; polega na półautomatycznym wylewaniu farby na płótno i przez jego pochylanie tworzeniu ściekających, nieoczekiwanych form; stosowana m.in. przez amerykańskich malarzy kręgu abstrakcyjnego ekspresjonizmu (J. Pollock).
(łac. ductus - „prowadzenie ciał”), w malarstwie niejako odpowiednik charakteru pisma; widoczny w strukturze malowidła, charakterystyczny dla danego malarza sposób pociągnięć pędzla lub szpachelki.
charakterystyczna powierzchnia dzieła malarskiego, graficznego, rzeźbiarskiego, obiektu rzemiosła artystycznego itp., zależna od charakteru tworzywa, techniki i indywidualnego stylu artysty. Może być np.: chropowata, gładka i in.
to obraz fotograficzny, składający się ze stanowiących ostatecznie jedną całość kilku (dwu lub więcej) obrazów fotograficznych, lub ich fragmentów. Obecnie fotomontaż otrzymuje się przeważnie za pomocą komputerowego przetwarzania kilku obrazów fotograficznych tak, aby w wyniku otrzymać jeden uprzednio zaprogramowany obraz.
[fr., ‘pocieranie’], frottage, technika rysunkowa, polegająca na pocieraniu grafitem kartki papieru położonej na fakturalnie ukształtowanych powierzchniach różnych materiałów, w celu uzyskania dokładnego odwzorowania ich struktury (np. słojów drewna, żyłkowania liści, chropowatości kamienia lub splotu tkaniny).
[wł. impasto ‘ugniatam’], sztuka plastyczna w malarstwie (głównie olejnym, rzadziej temperowym) wypukłe nałożenie farby pędzlem lub szpachlą.
kolor, głęboki, nasycony czerwony; także barwnik tego samego koloru.
przezroczysta warstwa wykończeniowa farby, położona na powierzchni obrazu olejnego lub temperowego, zmieniająca zabarwienie pokrytej partii;
[gr. mónos ‘jedyny’, chrṓma ‘kolor’, ‘barwa’], w malarstwie operowanie tylko jedną barwą w kilku odcieniach, w celu uzyskania jednolitego tonu całego malowidła.
inaczej aurypigment, żółty minerał, z którego otrzymywano złoty lub żółty barwnik.
odbicie światła naturalnego lub sztucznego (lampa, świeca) na przedmiotach, które odbijają to światło, np. na szkle, metalu. W malarstwie efekt taki uzyskuje się przez położenie farbą jaśniejszej plamy.
wł., ‘zadymione’, ‘mgliste’, ‘cieniowane’], sztuka plastyczna, miękki modelunek malarski o łagodnych przejściach tonalnych i światłocieniowych, zacierający wyrazistość konturu.
kierunek śladów obróbki lub pracy na powierzchni przedmiotu.
rozłożenie świateł i cieni w obrazie, grafice lub rysunku przez zastosowanie różnego natężenia barw lub zagęszczenia kreski.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Krystyna Kubalska‑Sulkiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
Notatki ucznia
Galeria
Bibliografia
Hansen O., Forma rzeźbiarska zagadnienia wybrane, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa 1965.
Jadzińska M., Duże dzieło sztuki, Universitas, Kraków 2012.
Little S., Sztuka. Kierunki, mistrzowie, arcydzieła, Elipsa, Warszawa 2005.
Richardson T., Stangos N., Kierunki i tendencje sztuki nowoczesnej, WAiF, Warszawa 1980.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Krystyna Kubalska‑Sulkiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
Techniki wielkich Mistrzów malarstwa, red. K. Maleszko, E. Leszczyńska, E. Cander, M. Jęryczko, Arkady, Warszawa 1999.