O presji bez presji
Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, zajęcia z wychowawcą, język polski
Temat: O presji bez presji
Treści kształcenia:
Uczeń:
Omawia konstruktywne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami – wychowanie fizyczne (7.4),
Omawia sposoby redukowania nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny – wychowanie fizyczne (7.5),
Omawia znaczenie dla zdrowia dobrych relacji z innymi ludźmi, w tym z rodzicami oraz rówieśnikami tej samej i odmiennej płci – wychowanie fizyczne (7.6),
Wyjaśnia, w jaki sposób może dawać i otrzymywać różnego rodzaju wsparcie społeczne – wychowanie fizyczne (7.7),
Wyjaśnia, co oznacza zachowanie asertywne, i podaje jego przykłady – wychowanie fizyczne (7.8),
Rozpoznaje problemy najbliższego otoczenia i szuka ich rozwiązań – wiedza o społeczeństwie (II),
Stosuje zasady komunikowania się i współpracy w grupie – wiedza o społeczeństwie (1.1),
Stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji – wiedza o społeczeństwie (1.2),
Uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad etycznych w życiu publicznym i podaje przykłady skutków ich łamania – wiedza o społeczeństwie (5.2),
Odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie – język polski (I.1.1),
Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie – język polski (I.1.3),
Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi – język polski (III.1.5),
Operuje słownictwem określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska) – język polski (III.2.11).
Cele operacyjne:
Uczeń:
Na podstawie ćwiczeń słownikowych potrafi zdefiniować pojęcie presji,
Rozróżnia kategorie presji i interpretuje je w dramie,
Wie, jak redukować napięcie wywołane przez presję,
Wypowiada się na temat obejrzanego filmu i potrafi odpowiednio uzasadnić swoje sądy,
Formułuje wnioski,
Współpracuje w grupie.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Radzi sobie z napięciami wywołanymi przez presję,
Zachowuje się w sposób asertywny,
Szuka wsparcia u swoich bliskich,
Buduje samoświadomość,
Rozwija refleksyjność i krytyczne myślenie,
Podejmuje dyskusję na tematy bliskie codzienności,
Dostrzega i poddaje refleksji sytuacje dotyczące presji moralnej i fizycznej,
Formułuje wnioski,
Efektywnie komunikuje się i współpracuje w grupie.
Środki dydaktyczne:
Zasoby multimedialne: film pt. Wśród obcych, karty pracy (Zdania z „presją” oraz O!-presyjne sytuacje w podróży),
Komputer z głośnikami/projektor multimedialny/tablica interaktywna,
Słownik języka polskiego (kilka egzemplarzy),
Tablica, kreda/pisak.
Metody nauczania:
Podające: rozmowa, wyjaśnienie,
Problemowe: aktywizujące – definiowanie pojęć, dyskusja, inscenizacja,
Eksponująca: film,
Programowana: z użyciem komputera.
Formy pracy:
Indywidualna jednolita,
Grupowa zróżnicowana,
Zbiorowa.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita się z uczniami i prosi ich o wypisanie na tablicy określeń kojarzących się z wyrazem „presja”. Młodzież tworzy intuicyjnie mapę pojęć związanych z tym terminem – może ona obejmować zarówno bliskie asocjacje, jak i dalekie, synonimy oraz związki frazeologiczne itd. Przykłady: przymus, nacisk, szantaż, wymuszenie, wywierać presję, poddać się presji, opresja, trudność, stres, napięcie, ucisk, przekonywanie, sugestia, pracować pod presją, działać pod presją, dyktat.
2. Prowadzący zajęcia proponuje skonfrontowanie zapisanych na tablicy skojarzeń z definicją słownikową – uczniowie odczytują objaśnienie terminu zamieszczone w słowniku języka polskiego (artykuł hasłowy), a następnie definicję odnoszą do stworzonej na tablicy mapy pojęć – określają, które z wyrazów mieszczą się z łatwością w polu znaczeniowym presji, a które są od niego oddalone lub zupełnie wykraczają poza zakres semantyczny wyrazu. Nauczyciel powinien przyjrzeć się zwłaszcza tym określeniom, które są luźno związane znaczeniowo, i szczegółowo je omówić – być może są wynikiem indywidualnych doświadczeń uczniów, ale mogą też świadczyć o niezrozumieniu pojęcia. Warto do tego zadania zaangażować przede wszystkim osoby o uzdolnieniach językowych, które mają bardzo duże wyczucie języka i ujawniają wnikliwą obserwację językową.
3. Nauczyciel rozdaje karty pracy Zdania z „presją”. Uczniowie mają ułożyć zdania z następującymi zwrotami: „wywierać presję”, „wycofać się pod presją”, „ustąpić pod presją opinii publicznej”, „ulec presji”. Po wykonaniu ćwiczenia uczniowie odczytują swoje propozycje, a nauczyciel komentuje ich poprawność. Zadanie jest dobrym testem sprawdzającym, czy młodzież rzeczywiście dobrze rozumie pojęcie presji.
4. Oglądanie filmu pt. Wśród obcych – przedstawiającego rozmowę na temat presji z Małgorzatą Biedroń, pedagogiem.
Uczniom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami ze skupieniem się należy włączyć napisy, aby ułatwić zrozumienie filmu.
Młodzież dowiaduje się, czym jest presja jako zjawisko psychologiczne, na przykładzie doświadczeń człowieka podróżującego do odległych krajów, który nagle staje w obliczu konieczności zetknięcia się z zupełnie odmienną kulturą, całkiem innymi warunkami społecznymi i życiowymi.
Po obejrzeniu materiału uczniowie próbują odpowiedzieć na pytanie: „Jak podróżnicy, którzy zmuszeni są do nagłej adaptacji w obcym sobie środowisku, mogą zminimalizować napięcia wynikające z nacisków, jakim są poddawani?”.
5. Nauczyciel zachęca uczniów, by podzielili się swoimi doświadczeniami, kiedy silnie odczuwali presję.
Pytania stymulujące wypowiedzi uczniów:
Czy zdarzyło się wam znaleźć w sytuacji podróżnika, który przyjeżdża do zupełnie nieznanego sobie kraju?
Czy zdarzyły się wam sytuacje w codziennym życiu, które można porównać z doświadczeniem podróżnika poddawanego presji?
W której ze sfer życia częściej wam się zdarza działać pod presją – w życiu prywatnym czy poza nim?
Jakiego typu są to sytuacje?
Czy komunikaty wywierające presję mogą być ukryte? Jak je rozpoznać?
Co czujecie, kiedy ktoś wywiera na was presję? Nazwijcie te emocje.
6. Prowadzący zajęcia dzieli klasę na pięć grup i wyznacza liderów – osoby mające zdolności przywódcze, odznaczające się dużymi umiejętnościami organizacyjnymi. Ponadto w zespole powinny się znaleźć – w miarę możliwości – osoby uzdolnione artystycznie. Każda grupa otrzymuje losowo wybraną wersję karty pracy pt. O!-presyjne sytuacje w podróży, zawierającą instrukcję dotyczącą przygotowania inscenizacji na temat presji w sytuacji podróży. Każda z etiud ma dotyczyć innego rodzaju odczuwanej presji: czasu, grupy, rodziny, środowiska, a także presji o charakterze moralnym. Nauczyciel może się upewnić, czy uczniowie rozumieją poszczególne kategorie, i ewentualnie służyć wyjaśnieniem. Na kartach nie zasugerowano przykładów, by nie ograniczać pomysłowości młodzieży, jednak w razie potrzeby prowadzący może podkreślić, że inscenizacje mają dotyczyć podróży i podpowiedzieć przykłady (presja czasu – sytuacja na dworcu kolejowym lub lotnisku; presja grupy – w czasie wycieczki większość woli iść na zakupy, niż zwiedzać; presja rodziny – jak co roku w wakacje rodzice chcą jechać do babci, a ich syn woli pojechać z kolegami pod namiot; presja środowiska – wszyscy w klasie chwalą się zagranicznymi podróżami i wciąż pytają Kasię, kiedy ona pojedzie gdzieś daleko, a dziewczyna lubi polskie góry; presja o charakterze moralnym – Adam widzi, jak jednemu z podróżnych wypada portfel, chłopiec odczuwa wielką pokusę zabrania z niego pieniędzy). Uczniowie powinni najpierw przedyskutować w grupie to, jak rozumieją temat scenek, a następnie ustalić sposób zainscenizowania zaproponowanej sytuacji – dookreślić ją, ustalić jej przebieg i rozdzielić między sobą role. Po wykonaniu tych zadań prezentują scenkę na forum klasy. Zespoły oglądające etiudę powinny odgadnąć, do jakiego rodzaju presji odnosiła się scenka.
7. Po obejrzeniu wszystkich inscenizacji uczniowie próbują odpowiedzieć na pytanie: „Jak w przedstawionych scenkach bohaterowie mogli uchronić się przed presją?”. Wszystkie pomysły są zapisywane na tablicy. Na ich podstawie zostaje stworzona lista najbardziej skutecznych sposobów radzenia sobie z presją: najlepsze metody uczniowie wyłaniają na drodze dyskusji. Prowadzący zajęcia powinien tak pokierować argumentacją młodzieży, żeby wśród środków radzenia sobie z presją znalazły się takie jak: asertywność, świadome budowanie własnej tożsamości, określanie celów i systemu wartości oraz wsparcie bliskich w trudnych sytuacjach.
8. Podsumowanie zajęć. Nauczyciel prosi uczniów o wyrażenie swoich spostrzeżeń, wrażeń i refleksji dotyczących przedstawionych treści lekcji.