O samotności w literaturze i w filmie
Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: O samotności w literaturze i w filmie
Treści kształcenia:
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
2) omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe i ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.
Cele operacyjne:
Uczeń:
Dostrzega i ocenia sytuację człowieka XXI wieku,
Wskazuje ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne,
Odczytuje sens omawianych tekstów kultury.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Uzasadnia swoje stanowisko w dyskusji,
Dba o kulturę i poprawność językową swoich wypowiedzi,
Czyta i słucha ze zrozumieniem,
Określa temat przeczytanego utworu,
Analizuje i interpretuje utwór poetycki,
Redaguje notatkę w formie schematu,
Współpracuje w grupie,
Twórczo uzupełnia zdania,
Podaje skojarzenia związane z hasłem „samotność”,
Rozwija wrażliwość plastyczną.
Kompetencje kluczowe:
Porozumiewanie się w języku ojczystym,
Umiejętność uczenia się,
Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
Sprzęt multimedialny: komputer podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna,
Zasób multimedialny: film „Wielkie powieści, wielcy powieściopisarze”,
Kserokopia wiersza Małgorzaty Hillar „My z drugiej połowy XX wieku”Indeks górny 11,
Kserokopia utworu Wisławy Szymborskiej „Przypowieść”Indeks górny 22,
Dowolny słownik języka polskiego,
Arkusz papieru, pisaki, kredki.
Metody nauczania:
Problemowe: rozmowa kierowana, dyskusja,
Aktywizująca: drama (scenka pantomimiczna),
Praktyczna: praca z tekstem,
Eksponująca: film.
Formy pracy:
Zbiorowa,
Grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Przed planowaną lekcją uczniowie wraz z nauczycielem obejrzeli film w reżyserii Jana Komasy pt. „Sala samobójców”.
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów i informuje ich, że zajęcia będą dotyczyć zagadnień mających charakter egzystencjalny i ponadczasowy. Należą do nich np. miłość, śmierć, cierpienie, samotność, lęk, nadzieja itp. i pojawiają się w wielu tekstach kultury. Te, które będą przywoływane na lekcji, przybliżą im znaczenie tych wartości w życiu człowieka.
Nawiązując do obejrzanego wcześniej filmu pt. „Sala samobójców”, nauczyciel omawia z uczniami, w swobodnej rozmowie, jego tematykę. Młodzież powinna wyrazić swoje poglądy m.in. na temat potrzeb człowieka we współczesnym świecie, jego problemów i zagrożeń związanych z postępem technicznym, cywilizacją, cyfryzacją itp., podać przykłady z własnych doświadczeń.
Etap realizacji
Po krótkim podsumowaniu rozmowy nauczyciel zaprasza klasę do obejrzenia filmu z zasobu multimedialnego. Prosi, by uczniowie zanotowali, kto wypowiada się w materiale; o jakich pisarzach wspomina i dlaczego; jakie problemy i zagadnienia poruszają ich dzieła i na jakiej podstawie można je nazwać uniwersalnymi.
Po obejrzeniu fragmentu wywiadu chętni uczniowie komentują film i odpowiadają na pytania nauczyciela. Próbują odnieść wartości płynące z dzieł literatury (które zostały wymienione w filmie) do współczesnej sytuacji człowieka (problemy egzystencjalne) i uzasadnić, że są one uniwersalne.
Następnie uczniowie tworzą cztery grupy: każda otrzymuje kserokopię wiersza Hillar. Wskazana osoba odczytuje głośno wiersz, po czym zespoły losują kartki z zadaniami:
I grupa
Dokończcie zdania:
Zdobycze techniki powodują...,
Ludzie z drugiej połowy XX wieku są...,
Człowiek drugiej połowy XX wieku ukrywa...,
Ludzie nie potrafią...,
Każdy człowiek potrzebuje…
II grupa
Opracujcie schemat skojarzeń dotyczący hasła „samotność” (wyrażenia, określenia, związki wyrazowe), mając do dyspozycji słownik języka polskiego.
III grupa
Opracujcie scenkę pantomimiczną inspirowaną wierszem Hillar.
IV grupa
Narysuj plakat ilustrujący wiersz „My z drugiej połowy XX wieku”.
Na wykonanie zadania uczniowie mają około 10 minut. Po upływie określonego czasu prezentują prace: grupy I i II odczytują wykonane zadania, grupa III przedstawia scenkę, a grupa IV przypina swoją ilustrację na tablicy. Nauczyciel ocenia wykonane zadania (zaangażowanie poszczególnych uczniów, umiejętność współpracy oraz efekt pracy grupy), po czym pyta, jaka sytuacja człowieka współczesnego wyłania się z wiersza Hillar. Prosi młodzież, by spróbowała porównać ją z zagadnieniami omówionymi po filmie „Sala samobójców”, a następnie z dziełami, o których rozmawiała po projekcji wywiadu. Pozwala uczniom na swobodną dyskusję; zadaje pomocnicze pytania.
W kolejnym etapie uczestnicy zajęć otrzymują kserokopie tekstu Szymborskiej; chętna osoba głośno odczytuje tekst. Nauczyciel prosi, by uczniowie przypomnieli, jaki charakter mają znane przypowieści biblijne i jak należy je odczytywać. Następnie inicjuje dyskusję na temat utworu: klasa pod kierunkiem prowadzącego analizuje przenośny sens utworu, odnajdując w nim sformułowanie mające charakter prawdy ogólnej („Ani za późno, ani za daleko. Wszędzie jest wyspa Tu”). Uczniowie zapisują je i uzupełniają o własne przemyślenia, konfrontując je z wnioskami powstałymi po obejrzeniu materiału filmowego (problemy egzystencjalne).
Etap końcowy
Chętni uczniowie czytają swoje wypowiedzi, a nauczyciel podsumowuje pracę uczniów, wyrażając pochwały i wskazując błędy. Zadaje pracę domową:
W dowolnej formie (np. listu, artykułu, poradnika) wypowiedz się, co pozwala człowiekowi pozbyć się lęku i poczucia osamotnienia we współczesnym świecie.
Zastanów się, o jakich jeszcze dziełach poruszających problemy egzystencjalne lub posiadających wartości humanistyczne mogłaby wspomnieć osoba udzielająca wywiadu, który obejrzałeś/obejrzałaś podczas zajęć. Zapisz ich tytuły i krótkie uzasadnienie.
Proponowane źródło: Małgorzata Hillar, My z drugiej połowy XX wieku, [w:] Po schodach wierszy: antologia polskiej poezji współczesnej, red. G. Leszczyński, Ludowa Spółdzielna Wydawnicza, Warszawa 1993, s. 79.↩
Proponowane źródło: Wisława Szymborska, Przypowieść, [w:] Wisława Szymborska. Biblioteka Poetów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1977, s. 75.↩
