O zjawisku stylizacji na wesoło, czyli jak rozpoznać autora

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna rodzaje stylizacji językowej w literaturze: archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja,

• definiuje pojęcia „pastisz”, „parodia”.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• rozpoznać typ stylizacji i scharakteryzować jej elementy w zakresie fleksji, składni, semantyki,

• wskazać tekst, do którego nawiązuje tekst stylizowany,

• parodiować tekst literacki.

2. Metoda i forma pracy

Ćwiczenia analityczne

3. Środki dydaktyczne

Do przeprowadzenia lekcji jest niezbędny podręcznik z serii „Pamiętajcie o ogrodach…”, cz. 2. oraz teksty: I. Krasickiego fragment Monachomachii inc. „Wdzięczna miłości kochanej szklenicy!” i Hymn („Święta miłości kochanej Ojczyzny!”), K.I. Gałczyńskiego „Nieznany list Juliusza Słowackiego do matki” z Teatrzyku „Zielona Gęś”.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Po podaniu tematu lekcji nauczyciel prosi uczniów o odczytanie z podręcznika (s. 344‑346) definicji odmian stylizacji, tj. archaizacji, dialektyzacji, kolokwializacji. Wyjaśnia ewentualne wątpliwości.

b) Faza realizacyjna

Lekcja ma postać ćwiczeń opartych na zamieszczonym w podręczniku materiale przykładowym.

Uczniowie podkreślają w tekście elementy odmian stylizacji. Po każdym ćwiczeniu następuje sprawdzenie na forum klasy poprawności jego wykonania.

1. Analiza archaizacji na podstawie fragmentu Ogniem i mieczem H. Sienkiewicza.

2. Analiza dialektyzacji na podstawie fragmentu Nizin E. Orzeszkowej.

3. Analiza kolokwializacji na podstawie fragmentu Lalki B. Prusa.

4. Analiza przykładów tekstów parodystycznych i pastiszy. Młodzież zestawia cechy literackiego pierwowzoru z tekstem stylizowanym. Zastanawia się, jakie cechy zostały wyjaskrawione i dlaczego.

• porównanie fragmentu Monachomachii inc. „Wdzięczna miłości kochanej szklenicy!” z Hymnem („Święta miłości kochanej Ojczyzny!”) I. Krasickiego;

• „Nieznany list Juliusza Słowackiego do matki” z Teatrzyku „Zielona Gęś” K.I. Gałczyńskiego;

• Posłuszeństwo rodzicom – wielka rozkosz J. Tuwima jako parodia Żywota człowieka poćciwego M. Reja;

• Parodie II części Dziadów A. Mickiewicza napisane przez A.M. Swinarskiego.

c) Faza podsumowująca

W tej części lekcji proponuje się ćwiczenie twórcze: napisanie tekstu będącego parodią utworu literackiego lub w wariancie prostszym – tekstu użytkowego. Oto przykładowe zadania:

• Napisz parodię wiersza młodopolskiego, np. Kazimierza Przerwy‑Tetmajera.

• Napisz parodię stylu wybranej powieści Henryka Sienkiewicza.

• Napisz parodię stylu wybranego dziennikarza lub polityka.

5. Bibliografia

1. Makowiecki i in., „Pamiętajcie o ogrodach…”. Literatura – kultura – język, cz. 1, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, WSiP, Warszawa 2003.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Wykonaj ćwiczenie 5 ze strony 349 w podręczniku (funkcje stylizacji językowej w Lalce B. Prusa).

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja przeznaczona jest dla klasy drugiej liceum ogólnokształcącego z rozszerzonym programem języka polskiego.