O związkach frazeologicznych – pochodzenie, budowa, znaczenie i zastosowanie.
Scenariusz lekcji - O związkach frazeologicznych – pochodzenie, budowa, znaczenie i zastosowanie
Cele lekcji:
Wiadomości:
- Uczeń zna rodowód związków frazeologicznych.
- Wyjaśnia ich znaczenie.
- Wie, czym charakteryzuje się zwrot, wyrażenie i fraza.
b) Umiejętności:
- Potrafi poprawnie stosować związki frazeologiczne w swoich wypowiedziach.
Metoda i forma pracy:
- Pogadanka.
- Praca własna.
Środki dydaktyczne:
- Karta pracy.
- Prezentacja multimedialna.
4. Przebieg lekcji
Co to jest związek frazeologiczny?
Związek frazeologiczny jest to połączenie dwóch lub więcej wyrazów. Znaczenie takiego związku jest różne od znaczenia poszczególnych słów wchodzących w jego skład, np. biała flaga, wypić duszkiem, pójść po rozum do głowy.
Jak dzielimy związki frazeologiczne?
Wyrażenie to połączenie dwóch lub więcej wyrazów, których ośrodkiem jest rzeczownik, przymiotnik lub imiesłów przymiotnikowy (nie: czasownik!!), np. zakazany owoc, głupi jak but, czarna rozpacz.
Zwrot – ośrodkiem związku jest czasownik, np. klepać biedę, wciskać kit, spać jak suseł.
Fraza to zwykle zdania, równoważniki zdań, przysłowia, sentencje, maksymy, których elementy są silnie zespolone znaczeniowo, np. człowiek człowiekowi wilkiem, kij ma dwa końce.
Odmianą frazy jest IDIOM, czyli takie połączenie wyrazów, które nie jest dosłownie przetłumaczalne na żaden inny język, np. smalić cholewki, spiec raka.
Jakie jest pochodzenie związków frazeologicznych?
Mitologiczne
- paniczny strach
- być ugodzonym strzałą Amora
- otworzyć puszkę Pandory
- cierpieć męki Tantala
- syzyfowa praca
Biblijne
- plagi egipskie
- alfa i omega
- przenieść się na łono Abrahama
- Kainowe znamię
- syn marnotrawny
Literackie
- lwia część
- wiek balzakowski
- dantejskie sceny
- nie czas żałować róż gdy płoną lasy
- walczyć z wiatrakami
Historyczne
- pójść do Canossy
- podać czarną polewkę
- rzucić rękawicę
- podnieść rękawicę
Potoczne
- siedzieć z założonymi rekoma
- wpaść z deszczu pod rynnę
- mieć nóż na gardle
- słomiany zapał
- wpuścić kogoś w maliny
f) Frazeologizmy z reklam i filmów
- nie ze mną te numery
- cukier krzepi
- świstak zawija sreberka
- a łyżka na to
Klasyfikacja frazeologizmów ze względu na stopień ustabilizowania związku wyrazowego
Związki STAŁE, których wyrazów nie można zmieniać ani modyfikować. Taki związek należy zapamiętać i przytaczać w całości, np. prosto z mostu (= bez ogródek); wpaść z deszczu pod rynnę, mieć twardy orzech do zgryzienia.
Związki ŁĄCZLIWE, w których dopuszczalna jest wymiana jednego lub kilku elementów w obrębie pewnej grupy wyrazów, np. żywić nadzieję, pogardę, obawę (ale nie: złość, miłość, strach).
Z jakimi trudnościami borykamy się stosując związki frazeologiczne?
- nieznajomość znaczenia związku;
- zamiana wyrazów w związkach stałych;
- przekraczanie granic wymienialności w związkach łączliwych;
- skrzyżowanie dwóch poprawnych związków frazeologicznych (np. odnieść porażkę – ten niepoprawny związek powstał w wyniku skrzyżowania dwóch innych: odnieść zwycięstwo i ponieść porażkę);
- stosowanie pleonazmów – czyli wyrażeń i zwrotów zawierających te same elementy treści, np. cofnąć się do tyłu, nadal kontynuować, wracać z powrotem;
Gdzie szukamy pomocy, jeśli mamy problem z zastosowaniem lub znaczeniem związku frazeologicznego?
- W słowniku frazeologicznym np. Stanisława Skorupki
Praca domowa
Dopisz związek frazeologiczny do podanego wyjaśnienia:
Praca bardzo ciężka, ale sensowna i przynosząca efekty (odp. Herkulesowa praca).
Wyjaśnić coś, dojść do czegoś kierując się śladami i łącząc ze sobą kolejne szczegóły (dojść po nitce do kłębka).
Czyjaś słaba strona (pięta achillesowa).
Kupować na ślepo, nie sprawdziwszy towaru (kupować kota w worku).
Obiecywać coś w sposób nieodpowiedzialny (rzucać słowa na wiatr).
Patrzeć ponuro, wrogo, nieufnie (patrzeć wilkiem).
O kimś lub o czymś niezwykle rzadko spotykanym (ze świecą szukać).
Bibliografia
Załączniki
karta pracy
prezentacja multimedialna
test