Obciążenia mechaniczne kręgosłupa człowieka
Współczesny tryb życia nie sprzyja utrzymaniu prawidłowej postawy ciała. Dużo czasu spędzamy, siedząc przed telewizorem, przy biurku, w szkolnej ławce, w komunikacji miejskiej czy w samochodzie. Niewielka aktywność lub wręcz przeciwnie – przyjmowanie zbyt dużych obciążeń na poszczególne partie ciała – prowadzą do rozwoju wad postawy. Te zaś wiążą się z powstaniem zaburzeń układu mięśniowo‑szkieletowego. Złe nawyki są szczególnie niebezpieczne dla młodych ludzi w trakcie wzrostu, ponieważ ich układ szkieletowy jest jeszcze delikatny i podatny na odkształcenia. Wady postawy obniżają komfort życia. Niestety, dotyczą coraz większej liczby dzieci i młodzieży.
jak zbudowany jest szkielet człowieka;
jakie są funkcje szkieletu człowieka;
jaki jest związek budowy elementów szkieletu z ich funkcją.
Podasz przykłady schorzeń kręgosłupa (skrzywienia kręgosłupa, dyskopatie, zwyrodnienia).
Opiszesz, w jaki sposób dochodzi do obciążeń mechanicznych kręgosłupa człowieka.
Wskażesz, jakie ćwiczenia fizyczne należy wykonywać, aby zapobiegać schorzeniom kręgosłupa.
1. Schorzenia kręgosłupa
Kręgosłup stanowi element części osiowej szkieletuosiowej szkieletu człowieka. Jego rolą jest:
podtrzymywanie ciała;
przeciwdziałanie skracaniu się ciała podczas pracy mięśni ruchowych;
tworzenie miejsc przyczepu dla mięśni poruszających głową, tułowiem i kończynami;
oparcie dla czaszki, żeber, klatki piersiowej i obręczy kończyn;
osłona rdzenia kręgowegordzenia kręgowego.
Człowiek charakteryzuje się wyprostowaną postawą ciała, dlatego w ludzkim kręgosłupie trzony kręgów są coraz większe w kierunku od czaszki do dołu. Odcinek lędźwiowy składa się z najmasywniejszych kręgów, ponieważ utrzymuje on ciężar całej górnej partii ciała. Za wzmocnienie wytrzymałości kręgosłupa odpowiadają także jego krzywizny: lordozy (wygięcia do przodu) oraz kifozy (wygięcia do tyłu). W prawidłowo wykształconym kręgosłupie wyróżnia się dwie lordozy (szyjną i lędźwiową) oraz dwie kifozy (piersiową i krzyżową). Krzywizny kręgosłupa wraz ze znajdującymi się pomiędzy kręgami krążkami międzykręgowymi (nazywanymi potocznie dyskami) amortyzują wstrząsy i obciążenia, którym poddawany jest organizm podczas wykonywania codziennych czynności.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1QJ5FgXQjkuw
Film przedstawiający schorzenia kręgosłupa.
2. Pozycje ciała a obciążenie kręgosłupa
Tkanki naszego ciała ulegają uszkodzeniom wskutek ich powtarzalnego obciążania. Na przykład, gdy nowe buty nie są idealnie dopasowane do kształtu stóp danej osoby, elementy obuwia regularnie, z każdym krokiem uciskają różne części stopy, co może prowadzić do uszkodzenia tkanek, np. w okolicy pięty. Po pewnym czasie nawet najmniejszy dotyk będzie powodował ból w miejscu powstałego podrażnienia. Podobnie niewłaściwe i powtarzalne obciążanie tkanek kręgosłupa może doprowadzić do jego urazów lub schorzeń.
Ryzykowne jest na przykład przyjmowanie zbyt dużych obciążeń podczas wykonywania ćwiczeń na siłowni, szczególnie przez młodych ludzi, u których układ ruchu jest wciąż w trakcie rozwoju. Niekontrolowane, nieprawidłowe i nierozważne treningi mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń, co gorsza, widocznych dopiero po latach. Dlatego program ćwiczeń powinien być dobrany indywidualnie przez profesjonalistę, przy zachowaniu zasady, aby nie przekraczać granicy podnoszonych ciężarów powyżej 10‑15% masy ciała.
Przybieranie odpowiedniej pozycji podczas siedzenia, czytania i pisania, korzystania z urządzeń elektronicznych, takich jak tablety i smartfony, noszenia torebki czy plecaka, a także przy podnoszeniu cięższych przedmiotów może zapobiec wykształceniu wad postawy oraz uszkodzeniom kręgosłupa.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RY1gNfCO2gJeQ
Film obrazujący pozycje ciała obciążające kręgosłup.
3. Ćwiczenia na zdrowy kręgosłup
Odpowiednia i regularna aktywność ruchowa wzmacnia tkanki kręgosłupa. Z tego powodu warto wprowadzić nawyk codziennych ćwiczeń fizycznych. Dzięki gimnastyce można utrzymać kręgosłup w dobrej formie, zapobiegając jego zwyrodnieniomzwyrodnieniom, a nawet skorygować niektóre wady postawy.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RQgj8ShHtItGi
Film obrazujący przykładowe ćwiczenia wzmacniające kręgosłup.
Słownik
część ośrodkowego układu nerwowego położona w kanale kręgowym
część szkieletu tworząca oś ciała, zbudowana z czaszki, kręgosłupa, żeber i mostka
deformacja części krążka międzykręgowego
Zadania
Notatnik
Bibliografia
Akimow G.V., Skuteczne leczenie różnego rodzaju bólów pleców, zdrowie.odpornosc.org.pl/skuteczne‑leczenie‑roznego‑rodzaju‑bolow‑plecow/?gclid=EAIaIQobChMIz5H5huKr‑wIVe0aRBR1YBwyCEAMYASAAEgLoY_D_BwE [dostęp: 19.04.2023].
Chrzęszczyk M., Lordoza lędźwiowa – przyczyny, objawy, leczenie hiperlordozy i lordozy lędźwiowej spłyconej, 18.03.2021, www.doz.pl/czytelnia/a15878‑Lordoza_ledzwiowa__przyczyny_objawy_leczenie_hiperlordozy_i_lordozy_ledzwiowej_splyconej [dostęp: 19.04.2023].
Internetowa encyklopedia PWN, encyklopedia.pwn.pl [dostęp: 19.04.2023].
Radlak K., Hiperkifoza piersiowa, 27.10.2019, fizjoterapeuty.pl/fizjoterapia/hiperkifoza‑piersiowa.html [dostęp: 19.04.2023].
Radlak K., Rozwój postawy ciała, 15.12.2015, fizjoterapeuty.pl/fizjoterapia/rozwoj‑postawy‑ciala.html [dostęp: 19.04.2023].
Tadasana, www.joga‑joga.pl/pl102/teksty149/Tadasana [dostęp: 19.04.2023].