Ważne daty
25.10.1881 – narodziny Pabla Picassa w Maladze (Hiszpania)
1901‑1904 – okres błękitny w twórczości Picassa
1902 - powstanie obrazu Dwie siostry
1903 – powstanie obrazu Życie
1904‑1906 – okres różowy w twórczości Picassa
1905 – powstanie obrazu Rodzina kuglarzy
1907 – rozpoczęcie okresu kubistycznego
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
1. wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki, z uwzględnieniem:
g) sztuki 1 połowy XX wieku (fowizm, ekspresjonizm, kubizm, futuryzm, formizm, koloryzm, abstrakcjonizm geometryczny i niegeometryczny, dadaizm, surrealizm, konstruktywizm, École de Paris, styl art déco,
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
rozpoznawać cechy malarstwa Picassa z okresów błękitnego i różowego;
omawiać tematykę dzieł charakterystyczną dla okresów twórczości malarza;
rozpoznawać najważniejsze obrazy artysty;
przyporządkowywać dzieła do właściwych okresów twórczości Picassa;
dokonywać analizy wskazanych dzieł artysty;
dostrzegać różnicę pomiędzy okresami błękitnym i różowym.
Okres błękitny w twórczości Pabla Picassa
Twórczość Pabla Picassa z lat 1901‑1904 określana jest jako okres błękitny, gdyż w tym czasie artysta wykonywał monochromatycznemonochromatyczne dzieła utrzymane w błękitnej kolorystyce. Częstymi motywami na obrazach z tego okresu były samotne osoby z marginesu społecznego: nędzarze, prostytutki oraz pijacy. Postacie często były zdeformowane, a w ich zachowaniu i pozach pojawiły się teatralne gesty.
Melancholijny, smutny nastrój oraz tematyka malowideł spowodowane były przez depresję Picassa z powodu samobójczej śmierci przyjaciela i poety Carlosa Casagemasa. Po tym wydarzeniu powstał pierwszy obraz zaliczany do okresu błękitnego – Casagemas w trumnie z roku 1901. Portret przyjaciela pojawiał się także w późniejszym dziele malarza Życie z 1903 roku. Na pierwszym planie obrazu znajduje się naga para oraz kobieta z dzieckiem. W tle widoczne są dwa malowidła przedstawiające przytuloną nagą parę oraz samotną postać w skulonej pozie. Scena rozgrywa się najprawdopodobniej w pracowni malarskiej. Kompozycja ta jest bardzo enigmatyczna i trudna do jednoznacznej interpretacji. Jedyną osobą przedstawioną w ruchu jest Casagemas, który ma wysunięte do przodu lewą nogę oraz rękę. Obraz często odczytywany jest jako symboliczne przedstawienie roli artysty jako kreującego świat.
W obrazach z okresu błękitnego Picasso zagłębiał się w psychikę człowieka, przedstawiał go jako nieruchomego i zamyślonego, zamkniętego we własnym świecie, odizolowanego. Ludzie ukazani zostali podczas przeżywania ważnych momentów ich życia. Błękit i jego odcienie uwydatniały nastrój scen ludzkiej niedoli i rozpaczy, zadumaniem nad sensem życia.
Obraz Dwie siostry, znany również pod tytułem Spotkanie powstał w 1902 roku, krótko po powrocie Picassa z Paryża do Barcelony. Podczas pobytu w stolicy Francji artysta odwiedził szpital św. Łazarza przeznaczony dla prostytutek. Pacjentki chore na syfilis odznaczały się tym, że nosiły na głowach białe chusty – stąd rozpoznajemy jedną z nich w kobiecie po lewej stronie obrazu. Spotyka się ona ze swoją siostrą, zakonnicą. Dojmujące uczucie smutku i cierpienia uzyskane zostało przez zastosowanie monochromatycznej gamy barwnej składającej się niemal wyłącznie z odcieni niebieskiego. Kompozycja jest statyczna i głęboko symboliczna. Przywodzi na myśl monumentalną sztukę religijną, zwłaszcza przedstawienia spotkania Marii ze św. Elżbietą. Picasso zastosował nawet drewniane podłoże, aby podkreślić związki dzieła z malarstwem średniowiecznym.
Twórczość Picassa w okresie różowym
W 1904 roku nastąpiła ewolucja w palecie barwnej Picassa: zaczęły dominować w niej bardziej żywe odcienie różów, czerwieni, pomarańczy oraz kolorów ziemistych. Stąd też okres ten w twórczości artysty nazywany jest różowym. Wraz z kolorystyką zmianie uległa także tematyka malowideł, przedstawiających odtąd głównie klaunów, arlekinów, akrobatów i cyrkowców. Poprawie w tym czasie uległa kondycja psychiczna Picassa – zamieszkiwał kolonię artystyczną na paryskim Montmartre, pomyślnie przebiegał jego związek z Fernande Olivier, którą wielokrotnie portretował.
Uważa się, że obraz Rodzina kuglarzy z 1905 roku jest symbolicznym przedstawieniem Picassa i jego najbliższego kręgu artystów. Grupa postaci przedstawiona została na tle opustoszałego krajobrazu. Dominujące w malowidle stonowane róże i błękity mogą nawiązywać do rzeczywistych kolorów strojów występujących na arenie cyrkowców, ale przy okazji nadają dziełu wyraz eterycznego smutku. Melancholijny nastrój podkreślony został przez izolację każdej z sześciu przedstawionych osób: ustawione są one w grupie, jednak nie zachodzi między nimi bliższy kontakt. Interpretowane bywa to jako podkreślenie niezależności, ale i samotności artystów. Badania konserwatorskie wykazały, że oryginalna gama barwna obrazu była niebieskawa. Picasso, zmieniając dominującą barwę na odcienie różowego, świadomie pozwolił, aby ciemniejsza farba prześwitywała. W ten sposób uzyskał charakterystyczne, przybrudzone tony, wprowadzające do dzieła tajemnicę.
Zadania
Przyporządkuj poniższe dzieła do właściwych okresów twórczości Picassa.
<i>Prasująca kobieta</i>, <i>Życie</i>, <i>Aktor</i>, <i>Rodzina kuglarzy</i>, <i>Matka z dzieckiem</i>, <i>Stary gitarzysta</i>, <i>Dwie siostry</i>, <i>Akrobatka na piłce</i>
Okres niebieski | |
---|---|
Okres różowy |
Słownik pojęć
1. trawiona technika graficzna wklęsła, rodzaj kwasorytu. Płytę miedzianą, rzadziej cynkową, pokrywa się specjalnym werniksem; na nim wykonuje się rysunek igłą, która żłobiąc rowki odsłania metal. Tak przygotowaną płytę kilkakrotnie poddaje się trawieniu kwasem azotowym; kreski dostatecznie wytrawione, o zadowalającej głębokości, zabezpiecza się werniksem, a resztę trawi dalej. Miejsca, na które kwas działa najdłużej, przyjmują najwięcej farby, będą więc ciemniejsze. Po zakończeniu trawienia zmywa się werniks, na płytę nanosi farbę, a następnie wybiera jej nadmiar z powierzchni i odbija. Odbitkę cechuje miękkość i swoboda linii. Wynalazek akwaforty przypada na koniec XV w., duża popularność na XVII w. 2. Odbitka wykonana tą techniką.
zastosowanie wąskiej gamy barwnej, opartej na tonach bliskich sobie.
Słownik pojęć powstał na podstawie:
K. Zwolińska, Z. Malicki, Mały słownik terminów plastycznych, Warszawa 1990.
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
G. Cortenova, Picasso: życie i twórczość, Warszawa 1992
R. Penrose, Picasso: życie i twórczość, Warszawa 1992
Picasso: 1881‑1973, Warszawa 2005
http://www.artic.edu/aic/collections/artwork/28067
https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/01.+Paintings/28499/?lng=
https://www.nga.gov/collection/highlights/picasso-family-of-saltimbanques.html