Obserwujemy niebo
Scenariusz lekcji
IV etap edukacyjny
Temat: Obserwujemy niebo.
Treści kształcenia:
Fizyka, I.1.8: wyjaśnia przyczynę występowania faz i zaćmień Księżyca;
Fizyka, I.1.7: wyjaśnia, dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd.
Cele zoperacjonalizowane:
Uczeń wie, dlaczego Księżyc jest widoczny z Ziemi w różnych fazach;
Uczeń wyjaśnia, jak powstają zaćmienia Księżyca;
Uczeń wyjaśnia, jak powstają zaćmienia Słońca;
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
przedstawia na rysunkach poglądowych układ ciał niebieskich podczas zaćmienia Księżyca;
przedstawia na rysunkach poglądowych układ ciał niebieskich podczas zaćmienia Słońca;
przedstawia na rysunkach poglądowych układ ciał niebieskich w trakcie różnych faz Księżyca;
nazywa poszczególne fazy Księżyca;
Etapy lekcji | Obszar edukacyjny | Kompetencje kluczowe | Sposób realizacji | Środki dydaktyczne | Metody nauczania | Formy pracy |
Etap wstępny | Fizyka | Porozumiewanie się w języku ojczystym; myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; umiejętność uczenia się; świadomość i ekspresja kulturalna | Przypomnienie wiadomości na temat Układu Słonecznego i zjawiska rozchodzenia się światła. | Podające: pogadanka | Zbiorowa, jednolita | |
Etap realizacji | Fizyka | Myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; umiejętność uczenia się | Nauczyciel opowiada o Układzie Słonecznym. Zapisuje na tablicy nazwy planet w przypadkowej kolejności Uczniowie porządkują planety względem odległości od Słońca. | Tablica | Wykład, ćwiczenie | Zbiorowa, jednolita |
Fizyka | Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne | Przeprowadzenie doświadczenia w grupach – nauczyciel przedstawia po kolei kroki przeprowadzenia doświadczenia, na podstawie załączonej instrukcji. Następnie liderzy grup przedstawiają i porównują wyniki przeprowadzonych doświadczeń, wyjaśniają niespójności w wynikach. | Załącznik nr 1 do scenariusza (opis przeprowadzenia doświadczenia) | Praktyczna: ćwiczenie laboratoryjne | Zbiorowa (grupowa), jednolita | |
Fizyka | Porozumiewanie się w języku ojczystym; myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; umiejętność uczenia się | Nauczyciel odtwarza film przedstawiający fazy Księżyca. Uczniowie na podstawie poszczególnych ujęć (rozkładu światła i cienia) próbują określić położenie Księżyca względem Ziemi i Słońca dla każdej z pokazanych faz. | Film „Fazy Księżyca” (zasób nr 1) | Podająca: ekspozycja | Zbiorowa, jednolita | |
Fizyka | Porozumiewanie się w języku ojczystym; myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; umiejętność uczenia się; świadomość i ekspresja kulturalna | Dyskusja na temat wpływu występowania zaćmień i faz ciał niebieskich na ludzkość. Uczniowie wyszukują w Internecie lub innych materiałach informacji na ten temat. W przypadku braku dostępu do Internetu może to być zadanie domowe dla chętnych uczniów. | Komputer z Internetem | Problemowa: aktywizująca: panelowa | Zbiorowa, jednolita | |
Etap końcowy | Fizyka | Podsumowanie lekcji. | Podająca: pogadanka | Zbiorowa, jednolita | ||
*Propozycja dla uczniów szczególnie uzdolnionych | Fizyka | Myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne | Chętni uczniowie mogą wykonać modele, makiety, animacje Układu Słonecznego. | Praktyczna: ćwiczenie produkcyjne | Indywidualna, zróżnicowana |
Uwaga: na załączonych filmach, ilustracjach i zdjęciach nie pokazano rzeczywistych proporcji wielkości Słońca, Ziemi i Księżyca.
Załączniki do scenariusza
Załącznik nr 1 – Opis doświadczenia dotyczącego zaćmień ciał niebieskich
Zaćmienia ciał niebieskich
Opis teoretyczny badanego zjawiska
Zaćmienie Słońca występuje, gdy trzy ciała niebieskie: Słońce, Ziemia i Księżyc ustawią się w jednej linii (co zdarza się w czasie nowiu). Księżyc rzuca cień na powierzchnię Ziemi. Ponieważ są oglądane z Ziemi, Księżyc i Słońce mają w przybliżeniu te same rozmiary – wielkość kątową (Księżyc jest w przybliżeniu 400 razy bliżej Ziemi niż Słońce oraz ma średnicę 400 razy mniejszą od Słońca). Zatem przy obserwacji z Ziemi Księżyc jest w stanie zasłonić całkowicie Słońce.
Podobnie powstają zaćmienia Księżyca, podczas których Ziemia rzuca cień na Księżyc. Jednakże orbita Księżyca krążącego wokół Ziemi jest nachylona pod kątem ok. 5 stopni do orbity Ziemi krążącej wokół Słońca, więc Księżyc, nawet jeśli znajdzie się za Ziemią, to nie zawsze będzie w jej cieniu.Sformułowanie problemu badawczego oraz hipotezy
W których miejscach na swoich orbitach muszą znaleźć się Ziemia i Księżyc, aby można było obserwować z Ziemi zjawisko zaćmienia Księżyca?
Hipoteza: Aby wystąpiło zaćmienie, jedno ciało niebieskie musi się znaleźć w cieniu innego.Zestaw potrzebnych do doświadczenia narzędzi i materiałów
Okrągłe przedmioty o różnej wielkości, np. piłki lub owoce, lampka biurkowa, zaciemnione pomieszczenie.Spis czynności, które należy wykonać kolejno:
włączyć lampę biurkową;
zaciemnić pomieszczenie – zgasić światło, zasłonić rolety, kotary, zawiesić na oknie koce;
uczniowie stoją i trzymają w wyciągniętej ręce kulisty przedmiot;
zaczynają się obracać wokół osi i obserwują, jak na tym przedmiocie rozkładają się światła i cienie;
następnie uczniowie w parach symulują ruch jednego obiektu wokół drugiego;
obserwują sposób rzucania cieni przez te obiekty, w różnych ustawieniach.