Od ekspansjonizmu do kapitulacji – cesarstwo Japonii
w 1. połowie XX wieku

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• zna przyczyny ekspansjonizmu japońskiego,

• zna przebieg rywalizacji mocarstw o wpływy na Dalekim Wschodzie,

• zna rozwój militaryzmu i nacjonalizmu w Japonii w latach 30.,

• wie, kiedy utworzono Mandżukuo,

• zna zdobycze terytorialne Japonii od końca XIX wieku do ataku na Pearl Harbor,

• zna historię klęski Japonii w II wojnie światowej.

b) Umiejętności

Uczeń:

• rozróżnia różne form ekspansjonizmu (terytorialny, polityczny, ekonomiczny)
  i analizuje jego przejawy w naszych czasach

• rozumie i wyjaśnia związek pomiędzy dynamicznym rozwojem gospodarczym, polityką militaryzmu i nacjonalizmu a narodzinami planów ekspansjonistycznych,

• odnajduje na mapie obszary uzależnione lub podporządkowane cesarzowi Japonii.

2. Metoda i forma pracy

Metoda podająca: nauczyciel przybliża uczniom politykę ekspansjonistyczną Japonii.

Dyskusja na temat ekspansjonizmu.

3. Środki dydaktyczne

1. Mapa polityczna Azji sprzed wybuchu II wojny światowej.

2. Słownik języka polskiego.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel omawia okoliczności warunkujące narodziny i rozwój polityki ekspansjonistycznej Japonii. Nauczyciel mówi m.in. o modernizacji gospodarki japońskiej
w dobie rewolucji Meiji. Zadaje uczniom pytanie: Dlaczego wzrost produkcji przemysłowej determinował poszukiwanie nowych zdobyczy terytorialnych? Uczniowie mówią
o zapotrzebowaniu na surowce i rozszerzaniu rynków zbytu.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel pyta uczniów, jak rozumieją pojęcia: militaryzm i nacjonalizm. Uczniowie objaśniają je własnymi słowami. Nauczyciel przytacza definicje ze słownika języka polskiego. Omawia nacjonalizm i militaryzm jako czynniki ściśle związane z polityką ekspansjonistyczną.

2. Nauczyciel mówi o rywalizacji mocarstw o wpływy na Dalekim Wschodzie, wymienia kraje kolonizujące i wskazuje obszary przez nie podporządkowywane.

3. Nauczyciel opowiada o procesach uzależniania przez Japonię kolejnych terytoriów. Uczniowie odnajdują na mapie nazwane obszary.

4. Nauczyciel pyta o znaczenie sformułowania: marionetkowy rząd i omawia powstanie marionetkowego państwa Mandżukuo.

5. Nauczyciel omawia międzynarodowy aspekt ekspansjonistycznej polityki Japonii (mówi m.in. o Pakcie Trzech i o wystąpieniu Japonii z Ligi Narodów).

6. Nauczyciel przedstawia zderzenie ekspansjonizmu japońskiego z interesami i potęgą gospodarczą USA. Uczniowie przypominają sobie fakty związane z II wojną światową na Dalekim Wschodzie.

c) Faza podsumowująca

Uczniowie wymieniają różne formy ekspansjonizmu. Zastanawiają się m.in. nad tym, w jaki sposób może się przejawiać ekspansjonizm polityczny czy ekonomiczny. Wspólnie
z nauczycielem poszukują odpowiedzi na pytania, czy współczesne państwa prowadzą politykę ekspansjonistyczną. Jeśli tak, to jakie?

5. Bibliografia

1. Andressen C., Krótka historia Japonii. Od samurajów do SONY, przekł.
   A. Śledzińska, Dialog, Warszawa 2004.

2. Dobrzycki W., Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych,
   1815‑1945, Scholar, Warszawa 1996.

3. Pałasz‑Rutkowska E., Japonia, Trio, Warszawa 2004.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Czy współczesna polityka zagraniczna Stanów Zjednoczonych jest polityką ekspansjonistyczną? Przygotuj wypowiedź ustną.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Polityka ekspansjonistyczna Japonii doprowadziła ten kraj do totalnej klęski podczas II wojny światowej. Ten i wiele innych przykładów pokazuje, że osiąganie celów metodami siły, terroru i upokarzania w ostateczności kończy się porażką tego, kto te metody stosuje.
To stwierdzenie może być konkluzją lekcji.