Lata życia jednych z najważniejszych kompozytorów muzyki kameralnej:
1653‑1713 – Arcangelo Corelli
1685‑1759 – Georg Friedrich Haendel
1732‑1809 – Joseph Haydn
1756‑1791 – Wolfgang Amadeusz Mozart
1797‑1828 – Franz Schubert
1
Scanariusz lekcji dla nauczyciela.
RUUpMZmrLimP91
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń: 1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych; 3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki. III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń: 1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię; 3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne; 4. formułuje logiczną wypowiedź na temat dzieł, form, gatunków, stylów, technik i twórców muzycznych, uwzględniając zależności między nimi w kontekście: genezy, przeobrażeń, porównań.
Nauczysz się
przedstawiać źródła muzyki kameralnej;
opisywać historię muzyki kameralnej na przestrzeni wieków;
przedstawiać najwybitniejszych twórców muzyki kameralnej;
przedstawiać najczęściej stosowane formy i gatunki.
Muzyka kameralna
Nazwa muzyka kameralna pochodzi z wł. da cameraSonata da camerada camera, tj. do komnaty, i początkowo słowo to oznaczało muzykę wykonywaną w pomieszczeniach prywatnych. Około 1530 r. na dworze Franciszka I Walezjusza śpiewaków zatrudnionych po to, aby uprzyjemniać królowi czas wolny od zajęć państwowych i udziału w ceremoniach religijnych, nazywano la Musique de la Chambre. W 1555 r. podobnego słowa użył teoretyk Nicola Vicentino w traktacie L’antica musica ridotta alla moderna prattica (Muzyka starożytna przystosowana do nowoczesnej praktyki). Muzyką kameralną nazwał tę, którą śpiewało się da camera, czyli w komnacie. Podział ten, wynikający z różnych funkcji i miejsc wykonywania muzyki, przetrwał do XVIII w. Mianem muzyki kameralnej określano więc zarówno utwory wokalne, jak również instrumentalne – ważne było to, że wykonywane były w komnatach (da camera), a nie w kościele bądź teatrze (operze).
REVovGA3jXsoz1
Dwie podstawowe formy kameralnej muzyki barokowej to wymienione już wcześniej sonata da camera, będąca zazwyczaj cyklem złożonym ze wstępu i dwóch, trzech lub czterech tańców, oraz sonata da chiesaSonata da chiesada chiesa – następstwo kilku części skontrastowanych pod względem metrum, tempa i faktury, na ogół ze znacznym udziałem ustępów fugowanych.
RyPueDK2h4WNy
Utwory kameralne komponowano teraz na ogół w formie trzy- lub czteroczęściowego cyklu, w którym pierwsze ogniwo stanowiła forma sonatowa, drugie – część powolna (zazwyczaj w formie ABA), następnie menuet i finał: rondo, wariacje, a wreszcie jeszcze jedna forma sonatowa. Czteroczęściowe bywały przede wszystkim kwartety smyczkowe (podobnie jak symfonie). Trzyczęściowe bywały zazwyczaj utwory na obsadę zróżnicowaną, a więc trio fortepianowe, trio lub kwintet z instrumentem dętym – budowane na podobieństwo koncertu solowego.
Sonata da camera, w swojej najbardziej reprezentacyjnej postaci, w twórczości Arcangela Corellego (1653–1713) była układem dość płynnym z tego powodu, że obydwa rodzaje ówczesnej sonaty, a więc również sonata da chiesa, oddziaływały na siebie nawzajem. Ten obopólny wpływ przejawia się również u kompozytorów niemieckich, zwłaszcza u Georga Friedricha Händla.
Wysłuchajmy jednej z sonat Arcangella Corellego.
RA6Siuh1a4N9t
W połowie XVIII w. zanikły dwie podstawowe formy kameralnej muzyki znane z baroku. Zdaniem historyków kameralistyki, złotym wiekiem muzyki kameralnej był klasycyzm, a dokładnie – przełom XVIII wieku i XIX. Uzasadnienie dla tego wyróżnienia widzą oni zarówno w ówczesnym życiu muzycznym, jak i w powstałym wtedy repertuarze na tria, kwartety i kwintety.
Rkv7r6YdWFSYq1
Nigdy przedtem ani potem nie skomponowano bowiem równie wielu utworów dla miłośników muzyki, którzy zasiadając do gry w trzy lub cztery osoby, wykonywaliby je dla własnej przyjemności. Wtedy też Joseph Haydn, Wolfgang A. Mozart i Ludwig van Beethoven stworzyli dzieła, które zyskawszy renomę mistrzowskich, uznane zostały za fundament gatunku.
R1NZtFD4xl6m61
Przykłady twórczości Mozarta, Schuberta i Haydna
Wysłuchajcie dwóch utworów kameralnych najwybitniejszych klasyków.
RhhXN39isgHoq
R13tEGq7aX7Cq
Muzykę kameralną wykonywano przede wszystkim prywatnie. Najpierw – w pałacach, gdzie pojawiły się pokoje muzyczne, dekorowane motywami muzycznymi i wyposażane w instrumenty. Później również w salonach mieszczańskich, gdzie z czasem nieodłącznym ich wyposażeniem stał się fortepian. Z początkiem XIX w. zaczęto organizować publiczne koncerty z udziałem kwartetu smyczkowego, a także dopraszanych innych instrumentalistów, np. pianistów. Najpierw w Wiedniu, z inicjatywy Ignaza Schuppanzigha, potem w Pradze, Lipsku, Królewcu, Berlinie i Paryżu. Z czasem koncerty takie organizowały towarzystwa miłośników muzyki kameralnej. Po raz pierwszy – w Londynie.
Wysłuchajcie utworu kameralnego z epoki romantyzmu.
RKjt9mKQao4oC
Ponieważ utwory grane przez trio, kwartet lub kwintet były stosunkowo ciche, więc na takich koncertach starano się nauczyć cichego zachowywania się podczas gry. Bardzo konsekwentnie działał w tym kierunku angielski muzyk John Ella, założyciel Musical Union organizującej koncerty muzyki kameralnej w Londynie od 1845 r. Wykonawców sadzał na podwyższeniu w środku sali. Przed koncertami wysyłał abonentom drukowane komentarze do utworów, które miały być wykonane. I domagał się ciszy podczas koncertu, przypominając w programach: il più grand'omaggio alla musica, è nel silenzio, czyli największym hołdem dla muzyki jest cisza.
W XIX w. mianem muzyki kameralnej obejmowano utwory wykonywane w salonach – w odróżnieniu od tych, które były przeznaczone do sali koncertowej.
W XX w. pojęcie to używano zazwyczaj wobec gatunków instrumentalnych, takich jak trio, kwartet, kwintet, sekstet, septet, oktet, nonet.
Zadania
RxnjOnpcGJ5OD
Ćwiczenie 1
R1Spzv8qds0x3
Ćwiczenie 2
R1V9ifpptWIDW
Ćwiczenie 3
RZR4WtZ8TvfGu
Ćwiczenie 4
RvAXQbqMCizPa
Ćwiczenie 5
RSTw5EiXUHti5
Ćwiczenie 6
R1Lq6C18xlSkd
Ćwiczenie 7
Przeciągając podane elementy z prawej kolumny do lewej przyporządkuj instrumenty do odpowiednich zespołów. Trio fortepianowe Możliwe odpowiedzi: 1. trąbka, puzon, 2. altówka, wiolonczela, 3. fortepian, wiolonczela, 4. fortepian, skrzypce Kwartet smyczkowy Możliwe odpowiedzi: 1. trąbka, puzon, 2. altówka, wiolonczela, 3. fortepian, wiolonczela, 4. fortepian, skrzypce Trio dęte Możliwe odpowiedzi: 1. trąbka, puzon, 2. altówka, wiolonczela, 3. fortepian, wiolonczela, 4. fortepian, skrzypce Kwintet fortepianowy Możliwe odpowiedzi: 1. trąbka, puzon, 2. altówka, wiolonczela, 3. fortepian, wiolonczela, 4. fortepian, skrzypce
Przeciągając podane elementy z prawej kolumny do lewej przyporządkuj instrumenty do odpowiednich zespołów. Trio fortepianowe Możliwe odpowiedzi: 1. trąbka, puzon, 2. altówka, wiolonczela, 3. fortepian, wiolonczela, 4. fortepian, skrzypce Kwartet smyczkowy Możliwe odpowiedzi: 1. trąbka, puzon, 2. altówka, wiolonczela, 3. fortepian, wiolonczela, 4. fortepian, skrzypce Trio dęte Możliwe odpowiedzi: 1. trąbka, puzon, 2. altówka, wiolonczela, 3. fortepian, wiolonczela, 4. fortepian, skrzypce Kwintet fortepianowy Możliwe odpowiedzi: 1. trąbka, puzon, 2. altówka, wiolonczela, 3. fortepian, wiolonczela, 4. fortepian, skrzypce
Przeciągając podane elementy z prawej kolumny do lewej przyporządkuj instrumenty do odpowiednich zespołów.
skrzypce I, skrzypce II, altówka, wiolonczela, fortepian, skrzypce, wiolonczela, obój, klarnet, fagot, fortepian, kwartet smyczkowy
Trio dęte
Kwintet fortepianowy
Trio fortepianowe
Kwartet smyczkowy
Polecenie 1
Na podstawie wybranej literatury muzycznej opisz różnice pomiędzy fakturą muzyki kameralnej a fakturą muzyki symfonicznej.
R1HEydI2MczuZ
Słownik pojęć
Divertimento
Divertimento
gatunek muzyki instrumentalnej, powstały w poł. XVIII w. z połączenia suity i symfonii. Słowo divertimento z języka włoskiego oznacza rozrywkę, zabawę.
Sonata da camera
Sonata da camera
Włoskie określenie sonaty kameralnej, typ sonaty triowej, stworzonej do świeckich przedstawień.
Sonata da chiesa
Sonata da chiesa
4‑częściowa sonata barokowa, stworzona do wykonywania w kościele.
Źródła:
Muzyka. Encyklopedia PWN, [red.] Bartłomiej Kaczorowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 211.
Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska: Formy muzyczne. T. II: Wielkie formy instrumentalne, PWM, Kraków 1987, s. 26, 167
Biblioteka muzyczna
R1MxmE0iJ0GXY1
Utwór muzyczny: Arcangello Corelli, „Sonata op. 5 nr 12 La folia”. W celu wysłuchania utworu należy kliknąć w szary trójkąt umieszczony w lewym dolnym rogu odtwarzacza.
R73Al0JcitZkP1
Utwór muzyczny: Joseph Haydn, „Kwartet B-dur” op. 76 nr 4 cz. I. W celu wysłuchania utworu należy kliknąć w szary trójkąt umieszczony w lewym dolnym rogu odtwarzacza.
R14Qhx6FpLLXI1
Utwór muzyczny: Wolfgang Amadeusz Mozart, “Divertimento D-dur” KV 136 cz. I Allegro. W celu wysłuchania utworu należy kliknąć w szary trójkąt umieszczony w lewym dolnym rogu odtwarzacza.
R6V5X7P6eAcRp1
Utwór muzyczny: Franciszek Schubert, “Trio fortepianowe Es-dur” op. 100 (D. 929) cz. II Andante con moto. W celu wysłuchania utworu należy kliknąć w szary trójkąt umieszczony w lewym dolnym rogu odtwarzacza.
Przewiń
Głośność
Bibliografia
Muzyka. Encyklopedia PWN, [red.] Bartłomiej Kaczorowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 211.
Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska: Formy muzyczne. T. II: Wielkie formy instrumentalne, PWM, Kraków 1987, s. 26, 167