Od realizmu do realizmu magicznego - scenariusz
Scenariusz lekcji - Od realizmu do realizmu magicznego
Cele lekcji
Uczeń powinien:
rozróżniać prądy w sztuce;
odszukiwać i wskazywać wyznaczniki poszczególnych prądów;
dostrzegać korespondencje między różnymi rodzajami sztuk;
wyjaśniać pojęcia: realizm, naturalizm, impresjonizm, ekspresjonizm, surrealizm, realizm magiczny.
Metoda i forma pracy
Analiza tekstów kultury, definiowanie, dyskusja, praca ze słownikiem.
Burza mózgów: wspólne przypomnienie omawianych na wcześniejszych lekcjach prądów w sztuce, literaturze i malarstwie: realizmu, naturalizmu, impresjonizmu, ekspresjonizmu (ich wyznaczniki formalne, charakterystyczne dla obu rodzajów sztuk) i literackich przykładów.
Ochotnicy odczytują przygotowane przez nauczyciela teksty literackie. W tym czasie nauczyciel rozwiesza na tablicy wybrane reprodukcje obrazów reprezentujących poszczególne prądy.
Uczniowie na podstawie wcześniejszych ustaleń dokonują próby przyporządkowania tekstów i obrazów do poszczególnych prądów artystycznych.
Kolejno uczniowie wypisują na tablicy „słowa‑klucze” poszczególnych prądów.
Wyszukiwanie nowych pojęć w „Słowniku terminów literackich” oraz „Przewodniku encyklopedycznym. Literatura polska XX wieku”: surrealizm i realizm magiczny.
Wspólna rekonstrukcja wydarzeń w dwóch utworach: fragmentach „Balu w operze” (przeczytanym na lekcji) i „Prawieku i innych czasach” (przeczytanym w domu).
Zapoznanie się z reprodukcjami obrazów zaliczanych do nowo poznanych prądów artystycznych: surrealizmu (Salvador Dali „Płonąca żyrafa”) i realizmu magicznego (Iwo Birkenmajer „Pierwszy śnieg”).
Wyszukiwanie podobieństw i różnic w omawianych prądach.
Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy, na których w czterech kolumnach wymieszane są prądy, ich wyznaczniki formalne, przykłady utworów literackich i przedstawień malarskich. W ramach powtórzenia i podsumowania tematu prądów literackich uczniowie indywidualnie dopasowują do siebie poszczególne punkty z tabeli.
Wspólne przeczytanie i skorygowanie ewentualnych błędów przyporządkowania.
realizm | 1. między romantyzmem a naturalizmem, obejmuje przede wszystkim gatunki fabularne, zasada prawdziwego i wiernego odtwarzania rzeczywistości, sprawozdanie z ludzkich doświadczeń, dobór postaci i sytuacji reprezentatywnych dla ukazywanego środowiska społecznego | A. Henryk Sienkiewicz „Krzyżacy” | I. Jan Matejko „Bitwa pod Grunwaldem” |
naturalizm | 2. na pierwszym planie - motywacja biologiczna, teoria dziedziczenia, doboru naturalnego, walka o byt, rzeczywistość o charakterze pesymistycznym, przedstawianie rzeczywistości bez upiększających retuszów i krępowania się zasadami moralnymi | B. Gabriela Zapolska „Kaśka Kariatyda” | II. Caravaggio „Ukrzyżowanie św. Piotra” |
impresjonizm | 3. utrwalanie indywidualnych, przelotnych wrażeń i stanów psychicznych, obraz świata = obraz duszy, subiektywizm połączony z wiernością w odtwarzaniu rzeczywistości | C. opisy przyrody w „Chłopach” Władysława Reymonta | III. Claude Monet „Impresja - wschód słońca” |
ekspresjonizm | 4. przekazywanie wewnętrznych treści psychiki ludzkiej, nawiązania do sztuki ludów prymitywnych, dziecięcej, ludowej, rzeczywistość jako nieustanne ścieranie się przeciwstawnych sił dobra i zła, najwyższe napięcie psychiczne postaci | D. Jan Kasprowicz „O bohaterskim koniu i walącym się domu” | IV. Edward Munch „Krzyk” |
surrealizm | 5. autor tworzący poza kontrolą świadomości, zespolenie sfery jawy i snu, proces twórczy utożsamiany ze snem, marzeniem, halucynacją, urojeniem, uwydatnienie roli wyobraźni podczas tworzenia | E. Julian Tuwim „Bal w operze” | V. Salvador Dali „Płonąca żyrafa” |
realizm magiczny | 6. łączenie szczegółowości obserwacji z obrazami o wymowie symbolicznej i z wnikającą w powszednie życie cudownością | F. Olga Tokarczuk „Prawiek i inne czasy” | VI. Iwo Birkenmajer „Pierwszy śnieg” |
Bibliografia
realizm: Henryk Sienkiewicz „Krzyżacy”, Jan Matejko „Bitwa pod Grunwaldem”;
naturalizm: Gabriela Zapolska „Kaśka Kariatyda” (fragmenty), Caravaggio „Ukrzyżowanie św. Piotra”;
impresjonizm: opisy przyrody w „Chłopach” Władysława Reymonta, Claude Monet „Impresja - wschód słońca”;
ekspresjonizm: Jan Kasprowicz „O bohaterskim koniu i walącym się domu”, Edward Munch „Krzyk”;
surrealizm: Julian Tuwim „Bal w operze” (fragmenty), Salvador Dali „Płonąca żyrafa”;
realizm magiczny: Olga Tokarczuk „Prawiek i inne czasy”, Iwo Birkenmajer „Pierwszy śnieg”.
Praca domowa: opis przygotowań do kolacji wigilijnej w wybranym spośród omówionych prądzie literackim.