Odwieczny wróg

RWT4BsBX0DnI21
Panoramiczna fotografia barwna przedstawiająca ukazaną z boku, skierowaną głową w lewą stronę czaplę trzymającą niedużą rybę w ciemnożółtym dziobie. U jego nasady widać dość duże okrągłe oko. Głowa czapli jest ciemnoszara. Szyję ptaka pokrywają ułożone wzdłuż niej pasy jasnobrązowych, białych i ciemnoszarych piór. Tułów i złożone na nim skrzydła są szarobrązowe. Woda, w której stoi ptak jest na tyle głęboka, że jego brązowe nogi zanurzone są niemal całkowicie.
Czapla purpurowa ze swoją zdobyczą
Źródło: Pierre Dalous [czyt. pier delu], licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1

Zapoznaj się z informacjami na temat czapli, które znajdują się na poniższej ilustracji.

RChJD7fD1ZBrZ
(Uzupełnij).
Polecenie 1

Określ, korzystając z opisu ilustracji interaktywnej, jakim zwierzęciem jest czapla.

R7ih3xPIIIt1K
(Uzupełnij).
RmNioVQTrUlmc1
Barwna, zorientowana poziomo grafika przedstawiająca stojącą na wzniesieniu nad brzegiem wody białą czaplę trzymającą w ostrym, długim żółtym dziobie rybę. Ptak jest ukazany z boku i wypełnia pierwszy plan kompozycji. Stoi mocno pochylony na długich ugiętych cienkich nogach z czterema rozcapierzonymi, również cienkimi, długimi, palcami, z których jeden jest skierowany do tyłu. Wyrastające u podstawy szyi czapli długie pióra okrywają jej pierś. Szyja najpierw gwałtownie opada w dół poniżej tułowia, a potem mocno zagięta w połowie długości unosi w górę głowę. Ta na czubku pokryta jest również długimi piórami. Czapla okrągłym dużym żółtym okiem spogląda na widza. Skierowana jest dziobem w skos w stronę górnego lewego narożnika grafiki. Czubek dolnej części dzioba – unoszącego uchwyconą w poprzek szaroróżową rybę – wystaje poza lewą krawędź na margines prostokątnego pola zadruku grafiki. W tle po lewej, poniżej ugiętej szyi, szarozielona woda, a na jej odległym brzegu gęsta zabudowa domów o białych ścianach. Za nimi wąski pas niskich pagórków, na ich tle po lewej dwa białe ptaki w locie, a wyżej szaroniebieskie zachmurzone niebo. Na ilustracji poszczególne elementy czapli zostały oznaczone punktami: 1. Długie chwytne palce do utrzymywania ciała na grząskim gruncie i podczas przesiadywania na konarach drzew. 2. Długi ostry dziób do polowania na ryby i obrony w razie niebezpieczeństwa. 3. Długie nogi do brodzenia w wodzie i porastających brzegi szuwarach. 4. Długa szyja zwiększa przy polowaniu na ryby zasięg dzioba i pozwala na wyciągnięcie wyżej głowy przy obserwacji wody, a także pomieścić wole – worek u dołu szyi – do transportu złapanych ryb. 5. Duże skrzydła do sprawnego przelotu w poszukiwaniu miejsc polowania i transportu złowionych ryb. 6. Duże oczy do wypatrywania w wodzie zdobyczy.
Wielka biała czapla
Źródło: Wikimedia Commons Robert Havell na podstawie pracy Johna Jamesa Audubona.

Przeczytaj tekst bajki Jeana La Fontaine'a, a następnie wykonaj ćwiczenia.

Czapla, ryby i rak
Jean de La Fontaine Czapla, ryby i rak

Czapla stara, jak to bywa,
Trochę ślepa, trochę krzywa,
Gdy już ryb łowić nie mogła,
Na taki się koncept wzmogłaj0000008I2B5v22_000tp001Na taki się koncept wzmogła.
Rzekła rybom: 'Wy nie wiecie,
A tu o was idzie przecie'.
Więc wiedzieć chciały,
Czego się obawiać miały.
'Wczora
Z wieczora
Wysłuchałam, jak rybacy
Rozmawiali: 'Wiele pracy
Łowić wędką lub więcierzemj0000008I2B5v22_000tp002więcierzem;
Spuśćmy staw, wszystkie zabierzem.
Nie będą mieć otuchy,
Skoro staw będzie suchy'.
Ryby w płacz, a czapla na to:
'Boleję nad waszą stratą;
Lecz można złemu zaradzić
I gdzie indziej was osadzić.
Jest tu drugi staw blisko,
Tam obierzcie siedlisko.
Chociaż pierwszy wysuszą.
Z drugiego was nie ruszą'.
'Więc nas przenieś' – rzekły ryby.
Wzdrygała się czapla niby;
Dała się na koniec użyć,
Zaczęła służyć.
Brała jedną po drugiej w pysk, niby nieść mając
I tak pomału zjadając;
Zachciało się na koniec skosztować i raki.
Jeden z nich, widząc, iż go czapla niesie w krzaki,
Postrzegł zdradę, o zemstę zaraz się pokusił.
Tak dobrze za kark ujął, iż czaplę udusił.
Padła nieżywa:
Tak zdrajcom bywa.

unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Jean de La Fontaine, Czapla, ryby i rak, [w:] Jean de La Fontaine, Bajki, tłum. Ignacy Krasicki, Warszawa 1976, s. 252.
Ćwiczenie 1

Określ, jak została przedstawiona czapla w bajce.

R1RtUzJ4u1n5i
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Zapoznaj się z informacjami na temat ryb, które znajdują się na poniższej ilustracji.

R1MKJpH6sl4Wc
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Określ, korzystając z opisu ilustracji interaktywnej, jakimi zwierzętami są ryby.

R4ixWobfQp3sH
(Uzupełnij).
Rs9mzBtelYbhe1
Reprodukcja barwna niemal kwadratowej akwareli przedstawiającej pięć ryb o długich płetwach i ogonach unoszących się nad dnem w otoczeniu roślinności wodnej. To szlachetna odmiana karasi. Trzy czerwone ryby tworzą grupę powyżej środka kompozycji, a dwie jasnobrązowe przepływają na dole z prawej strony przy dnie. Delikatne rośliny wodne pną się po prawej i lewej stronie przy brzegach malowidła. Mniejsze wyrastają z żółtego dna. Poszczególne elementy budowy ryb zostały oznaczone na ilustracji punktami. 1. Płetwy i ogon do sprawnego pływania w poszukiwaniu pokarmu i podczas ucieczki. 2. Pokrywy chroniące skrzela i pompujące wodę do oddychania. 3. Duże oczy do wypatrywania pokarmu i niebezpieczeństw czyhających pod wodą na ryby choćby ze strony czapli. 4. Łuski chroniące ciało. 5. Pyszczek do pobierania pokarmu i wody do oddychania skrzelami.
Ryby
Źródło: Wikimedia Commons, Georg Gelbke, domena publiczna.
Ćwiczenie 2

Określ, jak zostały przedstawione ryby w bajce.

RhnInZroaTgDq
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Zapoznaj się z informacjami na temat raka, które znajdują się na poniższej ilustracji.

R1UgZkVi7KgiV
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Określ, korzystając z opisu ilustracji interaktywnej, jakim zwierzęciem jest rak.

RqjLhDKoaBTOF
(Uzupełnij).
R6Cv5SqS9JlKF1
Reprodukcja barwna zorientowanej pionowo grafiki przedstawiającej ukazanego od góry pokrytego czerwonym pancerzem raka otoczonego ciemną nadrukowaną ramką. Nad ramką łacińska nazwa – ASTACVS FLUVIATILIS. W ramce numer tablicy. Pod ramką ręczny dopisek, podobnie jak w lewym dolnym narożniku kartki, na której spoczywa grafika. Jedynym tłem dla ustawionego głową nieznacznie w skos w prawo w górę zwierzęcia jest jego cień na bieli papieru. Prawe szczypce raka są rozwarte. Z nimi krzyżuje się jeden z dwu długich cienkich wąsów opadający łukiem w dół do prawej krawędzi. Drugi wznosi się w górę nad ostrym końcem lewych szczypiec. Wąsy wyrastają ze spiczastej głowy. Jest ona zrośnięta z krótkim tułowiem zaopatrzonym, oprócz szczypiec, w cztery pary cienkich nóg i zakończonym ruchliwym odwłokiem. Ten okrywają zachodzące na siebie segmenty pancerza. Razem z wachlarzowatym ogonem jest on równy długości głowy i odwłoka. Poszczególne elementy budowy raka zostały oznaczone na ilustracji punktami. 1. Gruby pancerz chroniący ciało i zastępujący szkielet. Podczas życia raka ma on kolor brązowo-zielony. Czerwony, jak na ilustracji, staje się po ugotowaniu. 2. Duże szczypce do chwytania pożywienia i kierowania go do otworu gębowego oraz do obrony. 3. Długie ruchliwe czułki do rozpoznawania dotykiem otoczenia przy braku możliwości poruszania głową. 4. Niewielkie oczy, które rak potrafi wysunąć poza pancerz na słupkach i rozglądać się pomimo braku szyi. 5. Cztery pary odnóży krocznych z umieszczonymi na nich skrzelami do oddychania. 6. Ruchliwy odwłok zakończony wachlarzem umożliwiającym szybką ucieczkę przez odpłynięcie do tyłu.
Źródło: Wikimedia Commons, A.J. Röfel, domena publiczna.
Ćwiczenie 3

Określ, jak został przedstawiony rak w bajce.

R17pHYgK7aGUC
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 4
R1Z8IlD18GJ7X
zadanie interaktywne

Przypisz podane cechy postaciom z bajki.

chciwość, zachłanność, głupota, bezduszność, łatwowierność, bezwzględność, bezwzględność, podstępność, nieuczciwość, naiwność, zręczność, pomysłowość, obłuda, fałsz, mściwość, dwulicowość

czapla  
ryby  
rak  
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1eYD6B2o5nsJ
Ćwiczenie 5
czuć się jak ryba w wodzie Możliwe odpowiedzi: 1. czuć się bardzo dobrze, 2. zawstydzić się spiec raka Możliwe odpowiedzi: 1. czuć się bardzo dobrze, 2. zawstydzić się
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R14rkPAmogyGA
Ćwiczenie 6
Połącz w pary zwierzęta z ich cechami. czapla Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. ryby Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. rak Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 4

Przeczytaj na głos historię o czapli, rybach i raku, podkreślając dramatyzm sytuacji odpowiednią intonacją.

R1e1mp3p6Qh0g
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Określ, czy według ciebie można było spodziewać się dramatycznego zakończenia bajki. Co mogło na to wskazywać?

RtxnjRoL504DV
(Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 7

Ustal, na czym polegał fortel, czyli podstęp czapli. Określ, dlaczego jej plan początkowo się powiódł.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 8

Oceń, czy ryby zasłużyły na swój los. Uzasadnij swoje zdanie.

uzupełnij treść
Polecenie 5

Zredaguj ostrzeżenie dla ryb i wytłumacz im, że nie powinny ufać czapli.

RYZrALibs6VeW
(Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 9

Wyjaśnij, przed jakimi zachowaniami przestrzega bajka Czapla, ryby i rak.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 10

Wyjaśnij, jak rozumiesz morał bajki Czapla, ryby i rak.

R1ZaW3VBUnOdj
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 11

Wskaż, które z poniższych przysłów mogłoby stanowić morał bajki Czapla, ryby
i rak. Uzasadnij swój wybór.

  • 'Na bezrybiu i rak ryba'.

  • 'Bez pracy nie ma kołaczy'.

  • 'Trafiła kosa na kamień'.

  • 'Kto mieczem wojuje, od miecza ginie'.

  • 'Daj kurze grzędę, a ona: wyżej siędę'.

  • 'Ślusarz zawinił, a kowala powiesili'.

  • 'Na głupotę nie ma lekarstwa'.

R1A4RG7CRCz6A
(Uzupełnij).
Polecenie 6

Wybierz jednego z bohaterów bajki Jeana La Fontaine'a i napisz jego charakterystykę.

R12EMhDcwg3z6
(Uzupełnij).
j0000008I2B5v22_000tp001
j0000008I2B5v22_000tp002