Ofelia w dramacie Szekspira i na płótnach prerafaelitów

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna:

• główne założenia Bractwa Prerafaelitów,

• historię Ofelii i ma świadomość oddziaływania tego motywu na literaturę,

• obrazy przedstawiające Ofelię i wie, jak je zinterpretować.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• zinterpretować obraz Ofelia,

• dostrzec związki między dziełem malarskim a literackim.

2. Metoda i forma pracy

wykład, metoda oglądowa, praca z tekstem, pogadanka

3. Środki dydaktyczne

reprodukcje obrazów przedstawiających Ofelię – najważniejszy to Ofelia Millais’go (ale warto też pokazać inne, np. Artura Hughesa czy Delacroix), fragment Hamleta Szekspira (akt czwarty, scena piąta)

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Uczniowie mieli w domu sprawdzić w słownikach lub dowiedzieć się z innych źródeł, kim była Ofelia, jak również dotrzeć do sceny piątej aktu czwartego Hamleta i przeczytać go. Lekcja zaczyna się od sprawdzenia rezultatów ich poszukiwań. Może się ono odbyć w formie pogadanki heurystycznej.

• Kim była Ofelia? (bohaterką dramatu Szekspira, zakochana w Hamlecie, po tym jak Hamlet zasztyletował jej ojca, oszalała i popełniła samobójstwo)

• Czy można przypuszczać, że motywy jej czynu były inne?

• Jakich motywów możemy się domyślać z fragmentu Hamleta? (innym motywem mogło być to, że Hamlet uwiódł Ofelię, a potem wyjechał – być może nie potrafiła sobie poradzić z utratą czystości lub osamotnieniem)

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel pokazuje uczniom reprodukcje obrazów. Uczniowie je oglądają, mają na to kilka minut. Jeśli w szkole jest do dyspozycji rzutnik, warto pokazać obraz Millais’go w powiększeniu. W trakcie wykładu nauczyciela, uczniowie mają wciąż te obrazy przed oczami.

2. Nauczyciel robi krótki wykład dotyczący prerafaelitów.

Bractwo Prerafaelitów powstało w Londynie w 1848 roku. Jego założycielami byli: Rossetti, Hunt, Holman i Millais. Wkrótce grupa liczyła siedmiu członków. W czasach, gdy krytycy i historycy sztuki widzieli w Rafaelu wielkiego mistrza, ci młodzi ludzie burzyli się przeciwko jego teatralności, a także przeciwko wiktoriańskiej hipokryzji i pompatyczności akademickiej sztuki. Wzorowali się na malarstwie wczesnego renesansu, podziwiając jego bezpośredniość i szczerość, nienaruszone jeszcze wpływem wielkiej maniery Rafaela. Interesowały ich tematy poważne – religijne lub osnute na wielkiej literaturze. Dzieła Szekspira były niewyczerpanym źródłem inspiracji dla malarzy epoki wiktoriańskiej i mocno zaważyły na twórczości niektórych prerafaelitów. Millais malował roślinność z niezwykłą pilnością z natury. By wiernie odtworzyć bogactwo dzikiego kwiecia spędził cztery miesiące w Surrey. Po powrocie zaś do Londynu malował pozującą w pełnej wody wannie Elizabeth Siddal.

3. Uczniowie z pomocą nauczyciela starają się zinterpretować obraz Ofelia. Pytania pomocnicze:

• Co przedstawia obraz? (tonącą Ofelię)

• Jaka jest na tym obrazie przyroda? (groźna, piękna, potężna)

• Co wyraża twarz Ofelii? (smutek, niewinność, miłość, strach)

• Jakie znaczenie odgrywają tu kwiaty? (dekoracyjne i symboliczne: maki – oznaczają śmierć, stokrotki – niewinność, róże – młodość, fiołki – wierność i wczesną śmierć, bratki –nieodwzajemnioną miłość)

• W tekście Szekspira Ofelia też ma kwiaty? Jakie? (rozmaryn, bratki, czarnuszka, orlik, stokrotka, fiołki)

• Czy w tekście kwiaty też mają wymowę symboliczną? (tak, np. fiołki zwiędły, kiedy ojciec zmarł, a są symbolem przedwczesnej śmierci)

• Czy jest coś dziwnego w tym obrazie? (tak, Ofelia jest w trochę nienaturalnej pozycji, fizycznie jest niemożliwe, by topielica tak wyglądała; poza tym przyroda oddziela się od bohaterki obrazu, nie jest z nią spójna; ten obraz sprawia wrażenie jakby jego poszczególne części były na siebie nałożone)

4. Jeśli starczy czasu, warto porównać ten obraz z innymi. Jakie są różnice w przedstawieniach? (np. u Delacroix Ofelia jest znacznie bardziej patetyczna, u Hughesa mocniej jest zaakcentowane jej przerażenie i bezradność)

5. Bibliografia

1. Wendy Becket, Historia malarstwa, Arkady, Warszawa 1996.

2. Allen Staley, The Pre‑Rafaelitite Landscape, Yale Uniwersity Press 2001.

3. Szekspir, Hamlet, tłum. S. Barańczak. Znak, Kraków, 2002.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Byłeś na wystawie prerafaelitów. Napisz do gazetki szkolnej recenzję obrazu Ofelia.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja dla II gimnazjum. Reprodukcje potrzebnych do przeprowadzenia lekcji obrazów można znaleźć także na stronach internetowych.