Pogoda na kuli ziemskiej jest monitorowana przez 12 tysięcy stacji meteorologicznych rozmieszczonych na całym świecie. Stacje te nazywane są także ogródkami meteorologicznymi. Każdy taki ogródek wykorzystuje zestaw podobnych przyrządów do codziennego zbierania danych na temat składników pogody. Dane zebrane ze stacji meteorologicznych analizowane są przez synoptyków, którzy na ich podstawie opracowują prognozę pogody i mapy synoptyczne. Ty również możesz stworzyć swój własny, prosty ogródek meteorologiczny – w tej lekcji dowiesz się, jak to zrobić.
RDxwijGApDnUy1
Zdjęcie przedstawia ogródek meteorologiczny. W ogródku widoczne są przyrządy do pomiaru składników pogody, takie jak: deszczomierz, wiatromierz oraz klatka meteorologiczna (z termometrem, barometrem). Ogródek otoczony jest białą siatką.
Ogródek meteorologiczny. Na pierwszym planie po lewej: klatka meteorologiczna; po prawej: deszczomierz.
Źródło: Ibex73, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
co to jest pogoda;
jakie wyróżniamy składniki pogody.
Twoje cele
Opiszesz, jakie przyrządy służą do mierzenia poszczególnych składników pogody.
Wyjaśnisz, w jaki sposób odczytywać pomiary z wybranych przyrządów pomiarowych.
Przeprowadzisz własną obserwację pogody za pomocą dostępnych przyrządów i założysz dzienniczek pogody.
iIm8NTNPXg_d5e230
Ogródek meteorologiczny, zwany również stacją meteorologiczną, to miejsce, w którym dokonuje się pomiarów i obserwacji podstawowych składników pogody – m.in. temperatury i wilgotności powietrza, ciśnienia atmosferycznegociśnienie atmosferyczneciśnienia atmosferycznego, kierunku i prędkości wiatru, wielkości opadów atmosferycznychopady atmosferyczneopadów atmosferycznych i zachmurzenia.
Ogródki meteorologiczne są rozmieszczone na całej kuli ziemskiej – zarówno na lądzie, jak i na oceanach (na statkach pływających lub zakotwiczonych). Na obszarach trudno dostępnych dla człowieka (np. lodach Arktyki) działają stacje automatyczne.
1
R1bjGbul4u0fO
Zdjęcie przedstawia stację meteorologiczną znajdującą się na Hali Gąsienicowej, powyżej schroniska na Murowańcu w Tatrach. Widać stok porośnięty trawą. Na środku widać otoczoną płotem stację. Widoczne są w niej liczne narzędzia pomiarowe o różnych kształtach. W tle widać wysokie szczyty.
Stacja meteorologiczna znajdująca się na Hali Gąsienicowej, powyżej schroniska na Murowańcu w Tatrach.
Źródło: Zalasem1, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
RlMUPwbgCarA4
Zdjęcie przedstawia stację meteorologiczną na Antarktydzie. Widoczna jest pionowa stacja z licznymi przyrządami. Obok widać kobietę ubraną w ciepłym stroju. Wokół widać na ziemi śnieg.
Na Antarktydzie obserwacje pogody prowadzone są za pomocą automatycznej stacji meteorologicznej.
Źródło: Tsy1980, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 4.0.
1. Czym mierzymy składniki pogody?
RecdoJMnpKTlh
Zdjęcie przedstawia mężczyznę przy klatce meteorologicznej. Klatka jest otwarta. Mężczyzna coś w niej montuje. Wokół widać śnieżny krajobraz. Mężczyzna jest ubrany ciepło, w zimową kurtkę.
Pomiary w ogródku meteorologicznym należy wykonywać codziennie o tych samych porach, przez dłuższy czas. Odczyty termometru odbywają się o godzinie 7:00, 13:00 i 19:00. Wyniki pomiarów i obserwacji trzeba systematycznie notować w dzienniczku pogody. W dalszej części e‑materiału znajdziesz miejsce, w którym możesz prowadzić swój dzienniczek pogody.
Źródło: Mount Rainier National Park, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.0.
bg‑orange
Termometr
RhLj1qXfurBEV
Termometry.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑orange
Wiatromierz
R1dq7C0HhmfUy
Zdjęcie przedstawia wiatromierz czaszowy. Znajduje się on na tyczce na jej szczycie. Jedna część wiatromierza ma kształt walca. Druga część składa się z obracającej się części. Posiada ona trzy wystające w poziomie elementy, które wyglądają jak okrągłe łyżeczki.
Wiatromierz czaszowy.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
W ogródkach meteorologicznych do pomiaru prędkości i kierunku wiatru najczęściej wykorzystuje się wiatromierz czaszowy. Jest on zbudowany z ramion, na których znajdują się półkuliste czasze (misy). Z poniższej animacji dowiesz się, w jaki sposób działa ten przyrząd.
RCwGfAVCW7fXj1
Film pod tytułem "Działanie wiatromierza".
Film pod tytułem "Działanie wiatromierza".
Działanie wiatromierza.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pomiar opadów dokonywany jest za pomocą deszczomierza.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film pod tytułem "Pomiar opadów dokonywany jest za pomocą deszczomierza".
RwwK5YcOfdMpd
Deszczomierz.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka
Prawdopodobnie deszczomierz jest najstarszym przyrządem pomiarowym w historii meteorologiimeteorologiameteorologii i używano go już w starożytności.
bg‑orange
Higrometr
Higrometr powinien się znajdować w miejscu osłoniętym przed opadami, dlatego w ogródku meteorologicznym przyrząd ten umieszcza się obok termometrów w klatce meteorologicznej.
R58VP67XcHe8c
Higrometry.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑orange
Barometr
RAmBST8vCrzeU1
Zdjęcie przedstawia barometr mechaniczny. Jest to przyrząd o okrągłej tarczy. Na tarczy widać podziałkę z wartościami podanymi w hektopaskalach. Wskazówka barometru ukazuje wartość ciśnienia powietrza.
Jednym z rodzajów barometrów jest klasyczny barometr mechaniczny.
Źródło: Simon Hurrell, Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciśnienie atmosferyczne to siła, z jaką oddziałuje na nas otaczające powietrze.
Do pomiarów ciśnienia atmosferycznego stosuje się barometr.
Najpopularniejszym rodzajem barometru jest barometr mechaniczny, podobny do przedstawionego wyżej higrometru. Składa się on z tarczy z wartościami oraz wskazówki. By odczytać pomiar ciśnienia atmosferycznego, sprawdzamy, jaką wartość pokazuje wskazówka. Wartość ta wyrażana jest w jednostkach o nazwie hektopaskale(hPa). Na barometrze przedstawionym na zdjęciu pomiar ciśnienia atmosferycznego odczytujemy jako 1022 hPa.
Ciekawostka
Ciśnienie atmosferyczne ma duży wpływ na samopoczucie – nagłe zmiany ciśnienia, szczególnie spadki, mogą wywołać bóle głowy, osłabienie, zawroty głowy, a nawet zaburzenia rytmu serca.
Zapamiętaj!
Jakie przyrządy służą do pomiaru poszczególnych składników pogody i w jakiej jednostce są one wyrażane?
Temperatura – termometr (jednostka to stopień Celsjusza – w skrócie: °C)
RILV0WbOVAw7j
Na nagraniu lektor wymawia następującą jednostkę: stopnie Celsjusza.
Na nagraniu lektor wymawia następującą jednostkę: stopnie Celsjusza.
Tak odczytujemy jednostkę: °C.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Na nagraniu lektor wymawia następującą jednostkę: stopnie Celsjusza.
Siła i kierunek wiatru – wiatromierzwiatromierzwiatromierz (jednostka to metr na sekundę – w skrócie m/s, lub kilometr na godzinę – w skrócie: km/godz.)
R1aUX73qq2G0c
Na nagraniu lektor wymawia następujące jednostki: metr na sekundę i kilometr na godzinę.
Na nagraniu lektor wymawia następujące jednostki: metr na sekundę i kilometr na godzinę.
Tak odczytujemy jednostki: m/s i km/godz.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Na nagraniu lektor wymawia następującą jednostkę: hektopaskal.
2. W ogródku meteorologicznym
Ogródek meteorologiczny powinien mieć taki układ, by ograniczyć wpływ czynników zewnętrznych na pomiary składników pogody.
bg‑green
Najważniejsze cechy położenia ogródka meteorologicznego:
teren o kształcie kwadratu i określonych wymiarach (minimalne wymiary to 15 m × 15 m);
teren płaski, bez zagłębień;
klatka meteorologiczna, umieszczona na wysokości od 1,25 metra do 2 metrów nad ziemią;
takie rozmieszczenie przyrządów, by nie zakłócały nawzajem swoich pomiarów.
1
RgVHzsv8IsBb8
Zdjęcie przedstawia przykładowy ogródek meteorologiczny. Widoczne są dwie klatki meteorologiczne i jeden deszczomierz. Deszczomierz z boku wygląda jak walec wystający pionowo z ziemi. Klatki meteorologiczne stoją na pewnym podwyższeniu. W ogródku widoczne są też inne przyrządy o różnorodnych kształtach.
Przykładowy ogródek meteorologiczny. Widoczne są w nim m.in. dwie klatki meteorologiczne i deszczomierz.
Źródło: Nataliya Shestakova, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
RmL5sBSG1HXNn
Wirtualny spacer po obserwatorium meteorologicznym należącym do Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Pierwszy widok przedstawia metalowe ogrodzenie dookoła terenu obserwatorium. Po prawej budynki wydziału uniwersytetu. Na ogrodzeniu czerwona tablica z białymi napisami: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Obserwatorium Meteorologiczne. Dodatkowo na tablicy interaktywny punkt, po kliknięciu zdjęcie opisanej tablicy i dodatkowy opis: Znajdujemy się przy wejściu do ogródka meteorologicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ogródek ma wymiary 25 na 34 m. Znajdują się w nim m.in. dwie klatki meteorologiczne, poletko z termometrami gruntowymi, deszczomierz mierzący sumę dobową opadu, tzw. deszczomierz Hellmanna (do mierzenia ilości opadów zarówno deszczu, jak i śniegu) oraz dwa rodzaje wiatromierzy. Ponadto na dachu uniwersytetu umieszczony został heliograf – urządzenie do pomiaru usłonecznienia. Po wejściu na teren obserwatorium na drugim planie budynek automatycznej stacji pogodowej przypominający kontener, przyrządy pomiarowe, klatki meteorologiczne. Na każdym z wymienionych elementów umieszczone punkty interaktywne z dodatkowymi opisami. Poniżej ich treść. Automatyczna stacja pogodowa: W pracowni mieszczącej się w blaszanym kontenerze znajdują się konsole (wyświetlacze) automatycznej stacji pogodowej. Są to urządzenia elektroniczne wskazujące aktualne wartości różnych składników pogody – m.in. temperatury powietrza, wilgotności powietrza, ciśnienia atmosferycznego oraz prędkości i kierunku wiatru. Pomiary są przesyłane przez urządzenie zapisujące pomiary meteorologiczne. Jest ono umieszczone obok kontenera na maszcie meteorologicznym. Wiatromierz Wilda: Wiatromierz tego typu umieszcza się na wysokości 10 m. Kierunek wiatru jest wskazywany przez chorągiewkę, która pod wpływem wiatru ustawia się w stronę jednej ze strzałek wyznaczających kierunki świata. Prędkość wiatru można określić na podstawie odchylenia metalowej płytki na tle podziałki, którą tworzą pręty zamontowane na łuku. Rejestrator automatycznej stacji meteorologicznej: Obok kontenera, w którym mieści się konsola automatycznej stacji pogodowej, zlokalizowana jest skrzynka zawieszona na maszcie meteorologicznym. Znajduje się w niej tzw. logger, czyli rejestrator automatycznej stacji meteorologicznej – jest to urządzenie zapisujące pomiary meteorologiczne i przesyłające je do konsoli. Heliograf: Stojący na dachu heliograf służy do pomiaru usłonecznienia – czyli czasu, w którym na określone miejsce na powierzchni Ziemi pada bezpośrednie promieniowanie Słońca. Przyrząd ten ma postać szklanej kuli, która skupia promienie słoneczne na pasku papieru. Przesuwające się w ciągu dnia Słońce pozostawia na pasku ślady w postaci częściowo lub całkowicie wypalonych miejsc. Łączna długość śladów wskazuje, jak długo na pasek padały promienie słoneczne, kiedy słońce nie było przykryte chmurami. Poletko termometrów gruntowych: Na tym pozbawionym roślinności fragmencie terenu wykonywane są pomiary temperatury gruntu za pomocą specjalnych termometrów gruntowych. Temperaturę mierzy się na różnych głębokościach: 1, 5, 10, 20, 50 oraz 100 cm. Pomiary wykonywane są trzy razy dziennie: o godzinie 7.00, 13.00 i 19.00. Następnie wyniki się sumuje i dzieli przez trzy. W ten sposób otrzymujemy średnią wartość temperatury gleby w ciągu doby. Temperatura gruntu zależna jest od głębokości. Temperatura gruntu jest ważnym czynnikiem w przebiegu procesów fizycznych, chemicznych oraz biologicznych w glebie. Wpływa m.in. na wilgotność gleby oraz dostępność wody i składników pokarmowych dla roślin. Wnętrze klatki meteorologicznej: W klatce meteorologicznej umieszczone są m.in. termometry. Oprócz termometru wskazującego bieżącą temperaturę znajdują się tu również termometry do rejestrowania temperatury maksymalnej i minimalnej w ciągu dnia. Dzięki nim można łatwo zbadać wahania temperatury w ciągu doby. Termometr meteorologiczny maksymalny przeznaczony jest do określania maksymalnej temperatury w danym przedziale czasu, np. w ciągu doby. Ustawia się go w pochylonej pozycji. Termometr meteorologiczny minimalny przeznaczony jest do określania minimalnej temperatury w danym przedziale czasu, np. w ciągu doby. Termometr minimalny należy umieścić w pozycji poziomej. Psychrometr to najczęściej stosowany rodzaj higrometru w ogródkach meteorologicznych. Składa się z dwóch termometrów: tzw. suchego i wilgotnego, a także tkaniny zanurzonej w wodzie, która zapewnia stałą wilgotność termometrowi wilgotnemu. Różnice w pomiarach na obu termometrach pozwalają obliczyć wilgotność powietrza. Deszczomierz: Deszczomierz to przyrząd do pomiaru ilości opadu atmosferycznego: deszczu, gradu i śniegu. Najpowszechniej używane są tzw. deszczomierze Hellmanna. Mają one postać naczynia o ostrych krawędziach. Umieszczane są na wysokości 1 m nad powierzchnią ziemi. Zebraną w deszczomierzu wodę opadową zlewa się raz na dobę do menzurki z naniesioną skalą, dzięki czemu można zmierzyć wysokość opadu w milimetrach. Wiatromierz czaszowy: Wiatromierz czaszowy zbudowany jest z trzech półkolistych czasz (miseczek), które są zamontowane na pionowej osi wyposażonej w urządzenie zliczające obroty. Czasze obracają się pod wpływem wiatru, a podczas poruszania się wprawiają w ruch licznik obrotów. Prędkość obrotu czasz wskazuje, jaka jest prędkość wiatru.
Zdjęcie przedstawia przykładowy ogródek meteorologiczny. Z tyłu na wysokim maszcie widoczny wiatromierz Wilda – przeczytasz o nim w dalszej części e‑materiału.
Źródło: Marek Argent, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
bg‑orange
W klatce meteorologicznej
RITldWijE0GJQ
Zdjęcie przedstawia wnętrze klatki meteorologicznej. Po lewej znajdują się termometry: maksymalny i minimalny, a po prawej – rodzaj higrometru, przyrządu do pomiaru wilgotności powietrza. Termometry umiejscowiony jest w poziomie, a higrometr w pionie.
Wnętrze klatki meteorologicznej stacji w Radzyniu. Po lewej znajdują się termometry: maksymalny i minimalny, a po prawej – rodzaj higrometru, przyrządu do pomiaru wilgotności powietrza.
Źródło: Marek Argent, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
R9aImg1jad8YE1
Zdjęcie przedstawia klatkę meteorologiczną stojącą w słońcu. Klatka ma postać białego domku z daszkiem, stojącego na drewnianych tyczkach. W tle widać roślinność i morze.
Mimo upalnego słońca umieszczenie termometru w klatce meteorologicznej pozwala na wykonanie pomiaru temperatury w cieniu.
Źródło: Enrevseluj, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Jednym z elementów ogródka meteorologicznego jest biała skrzynka zwana klatką meteorologicznąklatka meteorologicznaklatką meteorologiczną. W klatce meteorologicznej umieszcza się głównie: termometry – służące do pomiaru temperatury – oraz higrometrhigrometrhigrometr – służący do pomiaru wilgotności powietrza. Przyrządy te muszą być osłonięte przed wpływem światła słonecznego, opadami i wiatrem.
Cechy klatki meteorologicznej to:
drewniana konstrukcja;
biały kolor;
żaluzjowe ścianki;
drzwiczki skierowane na północ.
Taka budowa sprawia, że wnętrze klatki jest przewiewne i się nie nagrzewa, również podczas spisywania pomiarów, gdy drzwiczki pozostają otwarte. Pamiętaj, że zawsze mierzymy temperaturę powietrza w cieniu. Również termometry zewnętrzne przy domu (zaokienne) należy umieszczać w takim miejscu, by nie znajdowały się w słońcu – najlepiej na północnej ścianie budynku. Nagrzany termometr wskaże nieprawidłowy (zawyżony) pomiar temperatury powietrza.
RlB7HE0spQFvb
1
Ogródek meteorologiczny – przyrządy
RnPxs5tRt7Qa5
Zdjęcie przedstawia ogródek meteorologiczny. Widać wysoki wiatromierz czaszowy, wiatromierz Wilda umieszczony na dachu przybudówki, kilka deszczomierzy, klatka meteorologiczna z termometrem i higrometrem oraz termometry gruntowe znajdujące się w zagłębieniu terenu.
Źródło: Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, licencja: CC BY 3.0.
1
W ogródku meteorologicznym znajdują się przyrządy do mierzenia składników pogody. Składnikami pogody są przede wszystkim: temperatura, wiatr, deszcz, wilgotność powietrza, ciśnienie atmosferyczne, a także usłonecznienie i zachmurzenie.
R1MenY4iGxgLu
2,1
RFFf22FhdYOvr
Ilustracja przedstawia termometr minimalny i maksymalny znajdujące się jeden pod drugim. Termometr znajdujący się niżej umieszczony jest poziomo w stosunku do spodu klatki. Termometr znajdujący się wyżej jest ułożony po skosie. Jego dolna część znajduje się niżej niż górna.
Termometry maksymalny i minimalny.
Źródło: Marek Argent, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Termometr
Do pomiaru temperatury powietrza służy termometr. W ogródku meteorologicznym znajduje się on w klatce meteorologicznej. W Polsce temperaturę podaje się w stopniach Celsjusza (°C). Pomiary temperatury należy odczytywać minimum trzy razy na dobę: o godzinie 7:00, 13:00 i 19:00.
1
Przydomowe termometry należy umieścić w cieniu. By odczytać pomiar temperatury powietrza, sprawdź, do jakiej wartości na podziałce sięga kolorowy słupek rtęci. Jeśli kończy się poniżej zera, temperaturę określa się jako ujemną, np. minus pięć, co oznacza, że panuje mróz.
R9c3V1sLk5zKo
1,1
RXayyuQ8kGIgW
Ilustracja przedstawia psychometr. To przyrząd składający się z dwóch pionowo ustawionych termometrów.
Psychrometr.
Źródło: Bocholter, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Higrometr
Wilgotność powietrza to zawartość pary wodnej w powietrzu. Do pomiaru wilgotności powietrza służy higrometr. Znajduje się on w klatce meteorologicznej. Wilgotność powietrza wyrażana jest w procentach (%). Pomiary wilgotności powietrza należy odczytywać minimum trzy razy na dobę: o godzinie 7:00, 13:00 i 19:00.
R1UYIoImogdNX
Zdjęcie przedstawia higrometr mechaniczny. Ma on okrągłą tarczę z podziałką od zera do stu. Higrometr posiada jedną wskazówkę, która wskazuje wilgotność powietrza
Higrometr mechaniczny.
Źródło: Daniel FR, Wikimedia Commons, domena publiczna.
1
Widoczny na zdjęciu po lewej podłużny psychrometr to najczęściej stosowany rodzaj higrometru w ogródkach meteorologicznych. Tak jak termometr, umieszczany jest w klatce meteorologicznej. Natomiast okrągły higrometr mechaniczny jest często stosowany w warunkach domowych. By odczytać pomiar na takim higrometrze, wystarczy sprawdzić, jaką wartość procentową pokazuje wskazówka. Pomiar na przedstawionym higrometrze odczytamy jako 77%.
RjleQdHAWm2LL
2,1
RQpUKwEGtVFTI
Zdjęcie przedstawia wiatromierz czaszowy w ogródku meteorologicznym. Widać jego szczytową część. Widać element w kształcie odwróconej do góry nogami miski. W prawo odstaje długi element zakończony częścią, która może się obracać pod wypływem wiatru. Ta część posiada drobne elementy w kształcie przypominającym okrągłe łyżki.
Wiatromierz czaszowy.
Źródło: Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Przyrządy do pomiaru prędkości i kierunku wiatru – wiatromierze – instaluje się w ogródku meteorologicznym na masztach od strony północnej. Wiatromierze czaszowe w sposób automatyczny zapisują prędkość wiatru o określonej godzinie.
Pomiary te są widoczne od razu na wyświetlaczu, dzięki czemu można łatwo i szybko odczytać wynik.
Wiatromierz
Do pomiaru prędkości wiatru w ogródkach meteorologicznych najczęściej wykorzystywane są wiatromierze czaszowe. Przyrządy te (odpowiednio skonstruowane) mogą również wskazywać kierunek wiatru, czyli kierunek, z którego wieje wiatr (mogą być wiatrowskazami).
Rr6f57CV9vVr3
Grafika przedstawia różę wiatrów. Kierunek północny oznaczony jest literą N. Kierunek południowy literą S. Kierunek wschodni literą E. Kierunek zachodni literą W.
Róża wiatrów.
Źródło: Joanna Jakubowicz, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.
Róża wiatrów to inaczej wiatrogram (diagram wiatrów), czyli graficzna ilustracja służąca do określania kierunku wiatrów (za kierunek wiatru przyjmuje się ten, z którego wiatr wieje).
RFvLzUBkVZj2w
2,1
R1st4oSN0wf16
Zdjęcie przedstawia zbiornik deszczomierza do gromadzenia wody. Widać go od góry. W środku widać otwór do zbiornika.
Deszczomierz.
Źródło: Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
Deszczomierz
Do pomiaru ilości opadów – deszczu, śniegu, gradu i innych – służy deszczomierz. Opad mierzymy wysokością warstwy wody i wyrażamy w milimetrach (mm). Pomiary odczytuje się kolejnego dnia o godzinie 7:00 rano.
1
Padający deszcz lub śnieg gromadzi się w specjalnym zbiorniku. Każdego dnia rano zgromadzoną wodę zlewa się do pojemniczka z podziałką w milimetrach – wodę deszczową od razu, a śnieg i grad najpierw się roztapia. Na podstawie podziałki na naczynku odczytujemy, ile milimetrów opadów spadło poprzedniego dnia.
R15D9eaFhOHyZ
1,1
RZHhqy85LA2L2
Grafika przedstawia barometr. Jest to przyrząd o okrągłej tarczy. Na tarczy widać podziałkę z wartościami podanymi w hektopaskalach. Wskazówka barometru ukazuje wartość ciśnienia powietrza.
Ciśnienie atmosferyczne to nacisk wywierany przez atmosferę na jednostkę powierzchni. Mierzy się je za pomocą barometru. Ciśnienie wyrażane jest w hektopaskalach (hPa). Prawidłowa wartość wynosi 1013,25 hPa. Pomiary należy odczytywać minimum trzy razy na dobę: o godzinie 7:00, 13:00 i 19:00.
1
Ciśnienie atmosferyczne jest jednakowe w budynkach i na zewnątrz, dlatego barometry umieszcza się w pomieszczeniach. Jednym z rodzajów barometrów jest barometr mechaniczny. By odczytać na nim pomiar ciśnienia atmosferycznego, wystarczy sprawdzić, jaką wartość pokazuje wskazówka przyrządu. Na przedstawionym barometrze ciśnienie wynosi 1003 hektopaskale.
RTDz2JHLXmysG
2,1
RBAX0sE7vVE0G
Ilustracja przedstawia znaki stosowane w mapach synoptycznych. Niebo bez chmur to koło z jasnoszarym środkiem. Mniej niż połowa nieba zachmurzona oznaczana jest jasnoszarym kołem, którego jedna czwarta część jest ciemniejsza. Połowa nieba zakryta chmurami oznaczana jest kołem, którego jedna połowa jest jasnoszara, a druga ciemnoszara. Więcej niż połowa nieba zachmurzona oznaczana jest kołem, którego jedna czwarta jest jasnoszara, a trzy czwarte ciemnoszare. Niebo całkowicie zachmurzone oznaczane jest ciemnoszarym kołem. Niebo błękitne określane jest jako zachmurzenie zero procent albo zero łamane na osiem. Niebo w części zakryte chmurami określane jest jako zachmurzenie pięćdziesiąt procent lub cztery łamane na osiem. Niebo w całości zakryte chmurami określane jest jako zachmurzenie sto procent lub osiem łamane na osiem.
Zachmurzenie to stopień pokrycia nieba chmurami, określa się je wzrokowo, najczęściej w skali 0–8, gdzie 0 – oznacza niebo bezchmurne, a 8 – niebo całkowicie zachmurzone.
Zachmurzenie określa się wzrokowo.
R66ruaqm1BYLR
Film przedstawia zmieniający się w ciągu dnia poziom zachmurzenia.
Film przedstawia zmieniający się w ciągu dnia poziom zachmurzenia.
Film przedstawia zmieniający się w ciągu dnia poziom zachmurzenia.
1
By określić zachmurzenie, należy spojrzeć na niebo i ocenić, w jakim stopniu zakrywają je chmury – w skali od 0 do 8 lub procentowo: od 0 do 100. Brak zachmurzenia to 0/8 lub 0%. Informacje na temat zachmurzenia można również zanotować w dzienniku pogody w postaci grafik widocznych na slajdzie.
R1dqbZeokTiKl
2,1
RrLwdZEWF6xCS
Ilustracja przedstawia Stary Rynek w Poznaniu na dwóch zdjęciach. Górne zdjęcie przedstawia rynek oświetlony przez słońce. Niebo jest bezchmurne. Na pierwszym planie widać fragment placu, a na drugim fontannę, ogródki restauracyjne i rząd kolorowych kamienic. Na drugim zdjęciu niebo jest zachmurzone, a rynek zaciemniony. Ukazuje ono rynek z innej perspektywy, widać tę samą fontannę oraz rząd innych kolorowych kamienic wraz z ogródkami restauracyjnymi.
Źródło: Sergei Gussev, Flickr.com, licencja: CC BY 2.0.
Opisz stan pogody 19 i 20 czerwca 2022 roku w Poznaniu.
RSbLH7uI8mgWl
Film przedstawiający Stary Rynek w Poznaniu.
Film przedstawiający Stary Rynek w Poznaniu.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film przedstawiający Stary Rynek w Poznaniu.
Wykonajmy pomiary składników pogody w tych dniach.
1
Przenieśmy się teraz do Poznania, gdzie sprawdzimy, jakie pomiary składników pogody odczytano w wybranym dniu w tamtejszym ogródku meteorologicznym. Następnie samodzielnie odczytamy pomiary dokonane w kolejnym dniu. Będą to dni 19 i 20 czerwca 2022 roku, znacznie różniące się pogodą. 19 czerwca 2022 roku w Poznaniu panowały niezwykłe upały, a w nocy przeszły nad miastem gwałtowne burze. Następny dzień, 20 czerwca, był pochmurny i wyraźnie chłodniejszy. Wystąpiły też opady deszczu.
R1FHSURBld2XN
2,1
R1LhrWVWoUKy7
Ilustracja przedstawia trzy termometry. O godzinie siódmej termometr wskazuje dwadzieścia dwa stopnie Celsjusza. O godzinie trzynastej termometr wskazuje trzydzieści pięć stopni Celsjusza. O godzinie dziewiętnastej termometr również wskazuje trzydzieści pięć stopni Celsjusza.
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.
19 czerwca w godzinach 7:00, 13:00 i 19:00 dokonano odczytu temperatury powietrza.
Na termometrze wskazującym aktualną temperaturę odczytano następujące wartości:
o godzinie 7:00: 22°C;
o godzinie 13:00: 35°C;
o godzinie 19:00: 35°C.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
1
19 czerwca w ogródku meteorologicznym w Poznaniu trzy razy w ciągu dnia odczytano pomiar aktualnej temperatury. O godzinie 7 wynosiła ona 22 stopnie Celsjusza. O godzinie 13 – aż 35 stopni Celsjusza. Również wieczorem, o 19, utrzymywała się ta sama wysoka temperatura: 35 stopni Celsjusza.
Rr7Z6NGOmSiWr
2,1
R1LZc8YD1F0Ky
Ilustracja przedstawia tarczę higrometru. Ma on okrągłą tarczę z podziałką od zera do stu. Higrometr posiada jedną wskazówkę, która wskazuje wilgotność powietrza na poziomie sześćdziesięciu procent.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W tych samych godzinach dokonano odczytu wilgotności powietrza.
1
Optymalna wilgotność powietrza wynosi od 40 do 60%. Tego dnia było więc w Poznaniu umiarkowanie wilgotno.
R1HY37tPsXktT
2,1
RdBlYmIAPRpfT
Ilustracja przedstawia trzy higrometry. Wskazują one wilgotność powietrza o trzech godzinach. O siódmej ciśnienie wynosi tysiąc dziesięć hektopaskali. O trzynastej wynosi tysiąc siedem hektopaskali. O dziewiętnastej wynosi tysiąc trzy hektopaskali. Nad każdym higrometrem znajduje się dodatkowa ilustracja przedstawiająca zbliżenie na miejsce wskazywane przez wskazówkę, umożliwiająca dokładne odczytanie wartości.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
O godzinie 7:00, 13:00 i 19:00 dokonano również odczytu ciśnienia atmosferycznego.
O godzinie 7 wyniosło 1010 hPa. O godzinie 13 było to 1007 hPa. O godzinie 19 ciśnienie spadło do 1002 hPa.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
1
Prawidłowe ciśnienie wynosi ok. 1013 hPa, zatem każda niższa wartość jest oznaką obniżonego ciśnienia.
R1eqBbHhmbOGV
2,1
R1WyDDMxsZrJ3
Ilustracja przedstawia cztery wiatromierze ukazujące odczyt o czterech kolejnych godzinach. O godzinie siódmej wiał wiatr południowy z prędkością dwudziestu dwóch i dwóch dziesiątych kilometra. O trzynastej trzydzieści wiał wiatr południowy z prędkością trzydziestu trzech i pół kilometra. O dziewiętnastej wiał wiatr zachodni z prędkością dwunastu kilometrów na godzinę. O dwudziestej drugiej wiał wiatr północny z prędkością siedmiu i pół kilometra.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Prędkość i kierunek wiatru w ciągu doby zmierzono za pomocą wiatromierza.
O godzinie 7:00 wiał wiatr południowo‑wschodni z prędkością 22,2 km/godz. O godzinie 13:00 wiał wiatr południowy z prędkością 26 km/godz. O godzinie 13:30 wiatr osiągnął maksymalną prędkość w ciągu doby: 33,5 km/godz. O godzinie 19:00 wiał wiatr południowy z prędkością 18,5 km/godz. O godzinie 20:00 zmienił się kierunek wiatru na północno‑zachodni, wiatr wiał z prędkością 18,5 km/godz. O godzinie 20:30 kierunek wiatru zmienił się na północny, prędkość wiatru wynosiła 18,5 km/godz. O godzinie 22:00 prędkość wiatru wynosiła już tylko 7,5 km/godz.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
1
Prędkość wiatru odczytano kilka razy dziennie. O godzinie 7:00 była umiarkowana. Przy takim wietrze fale morskie cicho pluszczą, gałęzie drzew lekko się ruszają, wiatr podnosi z ziemi kurz i suche liście. Wiatr o maksymalnej prędkości, który wiał o 13.30, to tzw. żywszy wiatr. Gdy wieje, szum morza przypomina pomruk, wyprostowują się duże flagi, gałęzie drzew wyraźnie się poruszają, a wiatr gwiżdże w uszach. O godzinie 19 wiał już łagodny wiatr. W takich warunkach fale morskie są długie i tworzą grzebienie. Poruszają się liście drzew, a powierzchnia wody stojącej się marszczy. Wiejący o 22 wiatr był słaby. Przy takiej sile odczuwa się lekki powiew, a liście chwilami drżą.
RXvUfudyXzS5Z
1,1
R9oj0SFC1Rx0o
Ilustracja przedstawia naczynie z podziałką milimetrową. Naczynie zwęża się ku dołowi, u góry posiada otwór. W naczyniu widać trzy milimetry wody.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wysokość opadów zmierzono następnego dnia, 20 czerwca, o godzinie 7 rano.
Wynosiła ona 3 mm.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
1
W godzinach wieczornych, gdy wiatr zmienił kierunek i osłabł, w okolicy Poznania wystąpiły pierwsze burze, a nad miastem – małe opady deszczu.
R1a0hEnTW4sGL
1,1
Przez większość dnia zachmurzenie nie występowało (wynosiło 0/8).
RJuM6xp7peoqp
Ilustracja przedstawia prostokąt o czerwonej ramce. W środku prostokąta znajduje się białe kółko.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
Rr4vWPK1wo57O
Zdjęcie przedstawia bezchmurne, błękitne niebo.
Źródło: Thamizhpparithi Maari, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Po godzinie 21:00 zachmurzenie wynosiło 7/8.
R1a6BSj314J6n
Ilustracja przedstawia prostokąt o czerwonej ramce. W środku prostokąta znajduje się kółko, które w trzech czwartych jest ciemnoszare, a w jednej czwartej białe.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
R1O7HfCpiYD9F
Zdjęcie przedstawia zachmurzone niebo. Widać gęste, ciemne chmury.
Źródło: Fir0002, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
19 czerwca był upalnym dniem, a niebo było bezchmurne. Jednak późnym wieczorem, ok. godziny 21, pogoda zaczęła się zmieniać i niebo znacznie się zachmurzyło.
Głośność lektora
Głośność muzyki
1
Polecenie 1
Zapoznaj się z prezentacją, a następnie wynotuj, jakie są składniki pogody oraz za pomocą jakich przyrządów dokonuje się ich pomiaru.
RlblzLflCI5hN
Uzupełnij.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przeanalizuj uważnie prezentację.
Składnikami pogody są: temperatura powietrza, prędkość i kierunek wiatru, opady atmosferyczne, wilgotność powietrza, ciśnienie atmosferyczne, a także zachmurzenie. Składniki te mierzy się za pomocą: termometru (temperatura), deszczomierza (opady), higrometru (wilgotność powietrza) i barometru (ciśnienie powietrza), natomiast zachmurzenie określa się wzrokowo.
Polecenie 2
Odczytaj i zapisz wartości pomiaru składników pogody z 20 czerwca. Przewiń w dół, by zobaczyć wszystkie urządzenia.
TEMPERATURA POWIETRZA
Roeqh94SxnrLS
Ilustracja przedstawia trzy termometry. O godzinie siódmej termometr wskazuje trzynaście stopni Celsjusza. O godzinie trzynastej termometr wskazuje siedemnaście stopni Celsjusza. O godzinie dziewiętnastej termometr wskazuje czternaście stopni Celsjusza.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1YmE7CJetcOG
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE
RKu2WlQZqgvsG
Ilustracja przedstawia trzy higrometry. Przedstawiają one wilgotność powietrza w trzech godzinach. O siódmej ciśnienie wynosi dziewięćset dziewięćdziesiąt osiem hektopaskali. O trzynastej wynosi tysiąc hektopaskali. O dziewiętnastej wynosi tysiąc siedem hektopaskali.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R7LfLHaWCdFlr
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
WILGOTNOŚĆ POWIETRZA
RN3v9zMEflkvr
Ilustracja przedstawia tarczę higrometru. Ma on okrągłą tarczę z podziałką od zera do stu. Higrometr posiada jedną wskazówkę, która wskazuje wilgotność powietrza na poziomie dziewięćdziesięciu czterech procent.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RCC9MTQa1x0eI
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
PRĘDKOŚĆ I KIERUNEK WIATRU
RvYtiKNktE4VO
Ilustracja przedstawia trzy wiatromierze ukazujące odczyt o trzech kolejnych godzinach. O godzinie siódmej wiał wiatr wschodni z prędkością trzynastu kilometrów. O trzynastej wiał wiatr południowy z prędkością szesnastu i siedmiu dziesiątych kilometra. O dziewiętnastej wiał wiatr zachodni z prędkością dwunastu kilometrów na godzinę.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RqQZBIODjjaam
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
OPADY
RFSJJ2ZPOz6gl
Ilustracja przedstawia naczynie z podziałką milimetrową. Naczynie zwęża się ku dołowi, u góry posiada otwór. W naczyniu widać dwadzieścia pięć milimetrów wody.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RJuqkuubP4ncO
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
ZACHMURZENIE
1,1
do godziny 14:00
R2jvMuCrjbZW1
Ilustracja przedstawia zachmurzone niebo.
Źródło: FotoSleuth, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
po godzinie 15:00
RjTEpTGJezWlb
Ilustracja przedstawia częściowo zachmurzone niebo.
Źródło: FotoSleuth, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.0.
RaHELi1eyF5Vr
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
RvSRsoGp5v0NY
Uzupełnij tekst odpowiednimi wyrażeniami.
Uzupełnij tekst odpowiednimi wyrażeniami.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 3
Opisz, jakie składniki pogody powinien zawierać dzienniczek pogody. Przygotuj w domu kartkę, ołówek i spróbuj go zaprojektować.
Opisz, jakie składniki pogody powinien zawierać dzienniczek pogody.
R1RxfxL9WKOyX
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zastanów się, o jakich porach dnia należy wykonywać pomiary. Czy dzienniczek pogody powinien być prowadzony regularnie?
Dzienniczek pogody powinien zawierać kolumnę, w której będzie można wpisać datę pomiaru. Ważne jest, by pomiary wykonywać regularnie – codziennie o tych samych porach. W kolejnej kolumnie wpisujemy konkretne godziny dokonywania pomiaru. Następne kolumny są przeznaczone dla pomiarów poszczególnych składników pogody: temperatury powietrza, ilości opadów atmosferycznych itd. W dzienniczku wpisuje się konkretne wartości (np. 17°C) lub umieszcza się odpowiedni symbol (np. symbolizujący stopień zachmurzenia).
R1baCXYripYkE
Grafika przedstawia przykładowy dzienniczek pogody. W pierwszej kolumnie zapisywana jest data, w drugiej godzina. Każdy dzień podzielony jest na trzy godziny. Zapisów dokonuje się o siódmej, trzynastej i dziewiętnastej. Kolejne cztery kolumny to składniki pogody. Są to: temperatura, zachmurzenie, ilość opadów, ciśnienie atmosferyczne.
Przykładowy dzienniczek pogody.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wirtualny spacer po ogródku meteorologicznym
Jak się poruszać po ogródku meteorologicznym?
Jak się poruszać po ogródku meteorologicznym?
Wirtualny spacer pozwala nam się przenieść do ogródka meteorologicznego. Możemy tu się przemieszczać w wybranym kierunku.
Poruszanie się po ogródku jest bardzo proste: przesuwamy się w prawo lub lewo (ewentualnie w górę lub w dół) za pomocą myszki lub strzałek na klawiaturze. Znajdujące się na zdjęciach punkty z literą „i” oznaczają opisy przy danym obiekcie. Po kliknięciu w punkt z literą „i” pojawia się informacja na temat wybranego miejsca.
Widoczny na ekranie symbol stóp umożliwia dalszy spacer po poszczególnych częściach ogródka lub pozwala wejść do wnętrza pomieszczeń i z nich wyjść. Jeśli się obrócisz, umożliwia też powrót do poprzednich części.
Źródło: Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
Wycieczka wirtualna prezentuje wyprawę do ogródka meteorologicznego, znajdującego się w Toruniu. Wycieczka podzielona jest na cztery sektorów. Każdy z czterech sektorów przedstawia inną część ogródka meteorologicznego. Dodatkowo, na ekranie znajdują się informacje uzupełniające lub punkty interaktywne.
Sektor pierwszy. Widoczne jest wejście do obserwatorium meteorologicznego Uniwersytetu Przyrodniczego w Toruniu (ogrodzenie i zamknięta furtka). Poniżej znajdują się informacje:
Obserwacje meteorologiczne muszą spełniać ściśle określone warunki: są prowadzone w jednym, tym samym miejscu przez wiele lat, przy użyciu tych samych, sprawdzonych przyrządów. Wykonuje się je w sieci stacji meteorologicznych na całym świecie. W Polsce jedną z takich stacji jest ogródek meteorologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Dziś udamy się na wirtualny spacer właśnie po tym ogródku.
Na planszy znajdują się punkt interaktywny przedstawiający: powiększoną grafikę tabllicy informacyjnej zawieszonej na ogrodzeniu przy wejściu do ogródka meteorologicznego z napisem: Obserwatorium Meteorologiczne Uniwersytetu Przyrodniczego w Toruniu (Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej) oraz pojawia się tekst: Tablica przy wejściu do ogródka meteorologicznego; Znajdujemy się przy wejściu do ogródka meteorologicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ogródek ma wymiary 25 na 34 m. Znajdują się w nim m.in. dwie klatki meteorologiczne, poletko z termometrami gruntowymi, deszczomierz mierzący sumę dobową opadu, tzw. deszczomierz Hellmanna (do mierzenia ilości opadów zarówno deszczu, jak i śniegu) oraz dwa rodzaje wiatromierzy. Ponadto na dachu uniwersytetu umieszczony został heliograf – urządzenie do pomiaru usłonecznienia.
Sektor drugi. Widoczne jest wnętrze ogródka meteorologicznego. Jest to prostokątny plac porośnięty trawą z kilkoma urządzeniami. Widoczna jest automatyczna stacja pogodowa, wiatromierz Wilda i rejestrator automatycznej stacji meteorologicznej. Na planszy znajdują się punkty interaktywne z informacjami:
1. Automatyczna stacja pogodowa. W pracowni mieszczącej się w blaszanym kontenerze znajdują się konsole (wyświetlacze) automatycznej stacji pogodowej. Są to urządzenia elektroniczne wskazujące aktualne wartości różnych składników pogody – m.in. temperatury powietrza, wilgotności powietrza, ciśnienia atmosferycznego oraz prędkości i kierunku wiatru. Pomiary są przesyłane przez urządzenie zapisujące pomiary meteorologiczne. Jest ono umieszczone obok kontenera na maszcie meteorologicznym. Odczytaj wartości wymienionych składników pogody widoczne na konsoli. 2. Wiatromierz Wilda. Wiatromierz tego typu umieszcza się na wysokości 10 m. Kierunek wiatru jest wskazywany przez chorągiewkę, która pod wpływem wiatru ustawia się w stronę jednej ze strzałek wyznaczających kierunki świata. Prędkość wiatru można określić na podstawie odchylenia metalowej płytki na tle podziałki, którą tworzą pręty zamontowane na łuku. 3. Rejestrator automatycznej stacji meteorologicznej. Obok kontenera, w którym mieści się konsola automatycznej stacji pogodowej, zlokalizowana jest skrzynka zawieszona na maszcie meteorologicznym. Znajduje się w niej tzw. logger, czyli rejestrator automatycznej stacji meteorologicznej – jest to urządzenie zapisujące pomiary meteorologiczne i przesyłające je do konsoli.
Sektor trzeci. Widoczna jest dalsza część ogródka meteorologicznego, w której znajdują się klatki meteorologiczne i poletko termometrów gruntowych. Na planszy znajduje się punkt interaktywny z informacjami:
1. Poletko termometrów gruntowych. Na tym pozbawionym roślinności fragmencie terenu wykonywane są pomiary temperatury gruntu za pomocą specjalnych termometrów gruntowych. Temperaturę mierzy się na różnych głębokościach: 1, 5, 10, 20, 50 oraz 100 cm. Pomiary wykonywane są trzy razy dziennie: o godzinie 7.00, 13.00 i 19.00. Następnie wyniki się sumuje i dzieli przez trzy. W ten sposób otrzymujemy średnią wartość temperatury gleby w ciągu doby. Temperatura gruntu zależna jest od głębokości. Temperatura gruntu jest ważnym czynnikiem w przebiegu procesów fizycznych, chemicznych oraz biologicznych w glebie. Wpływa m.in. na wilgotność gleby oraz dostępność wody i składników pokarmowych dla roślin.
Sektor czwarty. Widoczna jest dalsza część ogródka meteorologicznego, w której znajduje się wiatromierz czaszowy, deszczomierz i klatka meteorologiczna. Na planszy znajdują się punkty interaktywne z informacjami:
1. Wiatromierz czaszowy. Wiatromierz czaszowy zbudowany jest z trzech półkolistych czasz (miseczek), które są zamontowane na pionowej osi wyposażonej w urządzenie zliczające obroty. Czasze obracają się pod wpływem wiatru, a podczas poruszania się wprawiają w ruch licznik obrotów. Prędkość obrotu czasz wskazuje, jaka jest prędkość wiatru. 2. Deszczomierz. Deszczomierz to przyrząd do pomiaru ilości opadu atmosferycznego: deszczu, gradu i śniegu. Najpowszechniej używane są tzw. deszczomierze Hellmanna. Mają one postać naczynia o ostrych krawędziach. Umieszczane są na wysokości 1 m nad powierzchnią ziemi. 3. Pomiar ilości opadów. Deszczomierz. Zebraną w deszczomierzu wodę opadową zlewa się raz na dobę do menzurki z naniesioną skalą, dzięki czemu można zmierzyć wysokość opadu w milimetrach. 4. Wewnątrz klatki meteorologicznej. W klatce meteorologicznej umieszczone są m.in. termometry. Oprócz termometru wskazującego bieżącą temperaturę znajdują się tu również termometry do rejestrowania temperatury maksymalnej i minimalnej w ciągu dnia. Dzięki nim można łatwo zbadać wahania temperatury w ciągu doby. Termometr meteorologiczny maksymalny przeznaczony jest do określania maksymalnej temperatury w danym przedziale czasu, np. w ciągu doby. Ustawia się go w pochylonej pozycji. Termometr meteorologiczny minimalny przeznaczony jest do określania minimalnej temperatury w danym przedziale czasu, np. w ciągu doby. Termometr minimalny należy umieścić w pozycji poziomej. Psychrometr to najczęściej stosowany rodzaj higrometru w ogródkach meteorologicznych. Składa się z dwóch termometrów: tzw. suchego i wilgotnego, a także tkaniny zanurzonej w wodzie, która zapewnia stałą wilgotność termometrowi wilgotnemu. Różnice w pomiarach na obu termometrach pozwalają obliczyć wilgotność powietrza.
Polecenie 4
Podpisz termometry znajdujące się w klatce meteorologicznej.
Re0Uc0HNW0U63
Źródło: Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1sQb9sXxCvxz
Wskaż, które termometry służą do pomiaru temperatury powietrza.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RUL5Izall8LtH
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 5
Odczytaj pomiar na termometrze i zapisz, jaka była temperatura powietrza 30 maja o godz. 7:00 rano w Toruniu. Swój pomiar porównaj z odpowiedzią do zadania.
R1QxWqx4PaiLX
Zdjęcie przedstawia klatkę meteorologiczną. Po kliknięciu przycisk znajdujący się obok niej wyświetla się fragment podziałki termometru. Widać na nim wartość trzynastu stopni Celsjusza.
Zdjęcie przedstawia klatkę meteorologiczną. Po kliknięciu przycisk znajdujący się obok niej wyświetla się fragment podziałki termometru. Widać na nim wartość trzynastu stopni Celsjusza.
Źródło: Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
RRKRYCA57X2Na
Uzupełnij.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Kliknij na zdjęciu klatkę meteorologiczną i odczytaj na termometrze pomiar temperatury powietrza. Pamiętaj o zastosowaniu odpowiedniej jednostki.
Temperatura powietrza 30 maja o godzinie 7:00 rano w Toruniu wynosiła 13°C.
1
Polecenie 6
Podaj, kiedy należy odczytać pomiar na deszczomierzu, by sprawdzić, ile milimetrów opadów spadło 30 maja w Toruniu.
R1AoAmDbBv8VO
Uzupełnij.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zastanów się, czy odczytu pomiaru na deszczomierzu dokonuje się tego samego dnia.
Pomiar na deszczomierzu należy odczytać 31 maja o godzinie 7:00 rano.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑orange
Przygotuj wiatrowskaz
Co będzie potrzebne?
Kijek
Wstążka
Pinezka
Rorw2GXiuf2IK1
Zdjęcie przedstawia różę wiatrów. Wskazuje ona cztery kierunki świata. N oznacza północ, S oznacza południe, E oznacza wschód, W oznacza zachód.
Róża wiatrów. Oznaczenia kierunków świata: N, E, S i W pochodzą od angielskich słów: north (północ), east (wschód), south (południe) i west (zachód).
Źródło: Leo Reynolds, Flickr, CC BY-NC-SA 2.0.
Do kijka przymocuj wstążkę za pomocą pinezki – połóż wstążkę płasko na szczycie kijka i wbij od góry pinezkę.
Gotowy wiatrowskaz umieść w ziemi, wbijając w nią dolną końcówkę.
Gdy zawieje wiatr, wstążka się uniesie, wskazując jego kierunek (by go oznaczyć, najlepiej użyj kompasu). Na podstawie tego, jak wysoko unosi się wstążka, można określić siłę wiatru (warto w tym celu stworzyć miarkę na kijku).
By wyznaczyć kierunek wiatru, możesz uzupełnić swój wiatrowskaz o różę wiatruróża wiatrówróżę wiatru, wyznaczającą strony świata. Wytnij ją np. z kartonu i oznacz kierunki (N – północ, NE – północny wschód, S – południe, SE – południowy wschód, W – zachód, SW – południowy zachód, NW – północny zachód). Gdy będzie gotowa, ułóż ją na ziemi zgodnie z kompasem i w jej środku umieść wiatrowskaz.
R1JX1heGTzouP
Dwie grafiki przedstawiają wiatrowskaz. Grafika po lewej przedstawia wiatrowskaz z boku. Jest to wstążka zawiązana na szycie patyka wbitego w ziemię. Na ziemi widać narysowane cztery linie, oznaczające cztery strony świata. N oznacza północ, S oznacza południe, E oznacza wschód, W oznacza zachód. Prawe zdjęcie przedstawia wiatrowskaz od góry. Widać, że wiatr zawiewa wstążkę pomiędzy liniami E i S, czyli wiatr wieje z kierunku przeciwnego, czyli północno‑zachodniego.
Wiatrowskaz wraz z narysowaną na ziemi różą wiatrów. Na ilustracji po prawej wyznaczony został kierunek północno‑zachodni wiatru (oznacza to, że wiatr wieje od strony północno‑zachodniej).
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
bg‑orange
Uzupełnij swój ogródek meteorologiczny i notuj pomiary w dzienniczku pogody
Deszczomierz i wiatrowskaz, które udało ci się wykonać samodzielnie, warto uzupełnić jeszcze innymi łatwo dostępnymi przyrządami, by stworzyć mały ogródek meteorologiczny. Na pewno uda ci się zdobyć termometr zewnętrzny do pomiaru temperatury. A może nawet barometr i higrometr?
Gdy zgromadzisz aparaturę, stwórz tabelę (dzienniczek pogody) do obserwacji – zgodnie ze wskazówkami w poleceniu 3 – i postaraj się spisywać pomiary codziennie o tych samych porach: deszczomierz sprawdzaj raz na dobę o 7:00 rano, natomiast pozostałe przyrządy – o 7:00, 13:00 i 19:00. Oceniaj też regularnie stopień pokrycia nieba przez chmury, w skali od 0 do 8. Dodatkowo możesz określać siłę i kierunek wiatru na podstawie obserwacji przyrody – wyszukaj w internecie, czym charakteryzują się poszczególne stopnie siły wiatru w skali Beauforta (czyt. boforta).
Podsumowanie
Miejsca, w których dokonuje się pomiarów i obserwacji podstawowych składników pogody, to stacje meteorologiczne (ogródki meteorologiczne).
Na terenie ogródków meteorologicznych znajdują się przyrządy do pomiaru składników pogody. Najważniejsze z nich to: termometr (do pomiaru temperatury powietrza), higrometr (do pomiaru wilgotności powietrza), barometr (do pomiaru ciśnienia atmosferycznego), wiatromierz (do pomiaru prędkości wiatru), deszczomierz (do pomiaru ilości opadów).
Temperaturę powietrza mierzymy w cieniu. Wartość odczytujemy w stopniach Celsjusza (°C), sprawdzając, dokąd sięga słupek rtęci na podziałce termometru.
Wilgotność powietrza sprawdzamy w miejscu osłoniętym od deszczu. Najprościej jest użyć w tym celu higrometru mechanicznego – wartość pokazuje nam wskazówka na tarczy przyrządu. Wilgotność powietrza jest wyrażana w procentach (%).
Ciśnienie atmosferyczne możemy sprawdzić zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz budynku. Jeśli używamy barometru mechanicznego, wartość pokazuje nam wskazówka na tarczy przyrządu. Najczęściej wartość ciśnienia jest wyrażana w hektopaskalach (hPa).
Kierunek i prędkość wiatru mierzymy za pomocą wiatromierza. Sam kierunek wiatru wskaże nam wiatrowskaz. Wartości te mierzy się w miejscu nieosłoniętym od wiatru. Najprostszy wiatromierz składa się z ruchomej płytki, róży wiatru i skali – położenie płytki w stosunku do skali wskazuje, z jaką prędkością wieje wiatr.
Wielkość opadów atmosferycznych mierzymy za pomocą deszczomierza. Ma on postać zbiornika. Zebrany opad przelewa się do pojemnika z miarką, która wyznacza wysokość wody. Wartość odczytujemy w milimetrach.
Cechami klatki meteorologicznej są: kolor biały, drewniana konstrukcja, żaluzjowe ścianki i drzwiczki skierowane na północ. Dzięki tym cechom przyrządy pomiarowe znajdujące się w klatce meteorologicznej nie nagrzewają się od promieni słonecznych.
iIm8NTNPXg_d5e420
Słownik
barometr
barometr
przyrząd służący do pomiaru ciśnienia atmosferycznego
ciśnienie atmosferyczne
ciśnienie atmosferyczne
siła, z jaką powietrze atmosferyczne naciska na powierzchnię Ziemi
deszczomierz
deszczomierz
przyrząd do pomiaru ilości opadu atmosferycznego – deszczu, gradu i śniegu; w wyniku pomiaru określa się grubość warstwy wody (w milimetrach), która spadła na poziomą powierzchnię w określonym przedziale czasu; opad w postaci stałej (grad i śnieg) należy przed pomiarem stopić
higrometr
higrometr
przyrząd do pomiaru wilgotności powietrza
klatka meteorologiczna
klatka meteorologiczna
drewniana szafka w ogródku meteorologicznym, o żaluzjowych ścianach, pomalowana na biało, z drzwiczkami skierowanymi na północ, umieszczona 2 m nad poziomem gruntu; umieszczenie podstawowych przyrządów do pomiaru temperatury i wilgotności powietrza w klatce meteorologicznej zapewnia podobne warunki pomiaru w różnych miejscach
meteorologia
meteorologia
nauka zajmująca się badaniem składników pogody: temperatury powietrza, prędkości i kierunku wiatru, ilości opadów atmosferycznych, wilgotności powietrza, ciśnienia atmosferycznego.
opady atmosferyczne
opady atmosferyczne
spadająca z chmur woda w postaci różnych stanów skupienia: deszczu, śniegu, gradu, mżawki, krup śnieżnych, czy słupków lodowych
róża wiatrów
róża wiatrów
RE3KDMauPTaaR1
Na ilustracji róża wiatrów. Kolejno literami N, E, W, S oznaczono północ, wschód, zachód, południe.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
meteorologiczny rysunek w postaci gwiaździstej figury (z zaznaczeniem 8 lub 16 kierunków, według stron świata), ilustrujący rozkład wiatrów (promienie wychodzące ze środka figury) w danym miejscu i czasie; służy do określania kierunku wiatrów (za kierunek wiatru przyjmuje się ten, z którego wiatr wieje), a także prądów morskich i kursu statków; różę wiatrów rysowano powszechnie na dawnych (XIV–XVIII‑wiecznych) mapach nawigacyjnych
wiatromierz
wiatromierz
przyrząd do pomiaru prędkości i kierunku wiatru
iIm8NTNPXg_d5e497
Zadania
1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
R1MVcm7fm6MNx
Połącz w pary składniki pogody z narzędziami do ich pomiaru. temperatura Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr siła wiatru Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr ilość opadów atmosferycznych Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr wilgotność powietrza Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr ciśnienie atmosferyczne Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr
Połącz w pary składniki pogody z narzędziami do ich pomiaru. temperatura Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr siła wiatru Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr ilość opadów atmosferycznych Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr wilgotność powietrza Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr ciśnienie atmosferyczne Możliwe odpowiedzi: 1. wiatromierz, 2. higrometr, 3. deszczomierz, 4. termometr, 5. barometr
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
RQrDddWKy7QAw1
Ćwiczenie 2
Połącz w pary.
Połącz w pary.
Źródło: Diego Delso, Wikimedia Commons, Public Domain Pictures, licencja: CC BY-SA 4.0.
RB5qAveysIl8W1
Ćwiczenie 2
Połącz w pary składniki pogody z nazwami przyrządów służących do ich pomiaru.
Połącz w pary składniki pogody z nazwami przyrządów służących do ich pomiaru.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RigE4fWM7kyLO
Ćwiczenie 3
Zaznacz zestaw narzędzi, który przeważnie umieszcza się w klatce meteorologicznej.
Zaznacz zestaw narzędzi, który przeważnie umieszcza się w klatce meteorologicznej.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1YAE5V8IaYTW2
Ćwiczenie 4
Zaznacz zalecenia dotyczące ogródka meteorologicznego. Możliwe odpowiedzi: 1. płaski teren, 2. przyrządy umieszczone bardzo blisko siebie, 3. przyrządy umieszczone w odległościach, tak aby nie zakłócały nawzajem swoich pomiarów, 4. klatki meteorologiczne umieszczone pod drzewami, 5. brak w pobliżu drzew i budynków, 6. klatki meteorologiczne umieszczone na wysokości od 1,25 metra do 2 metrów nad ziemią, 7. klatki meteorologiczne w kolorze białym
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rqhw6QQQeEQRR2
Ćwiczenie 5
Łączenie par. Oceń prawdziwość stwierdzeń.. Ogródki meteorologiczne znajdują się zarówno na lądzie jak i na oceanach.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pomiary ogródkach meteorologicznych można wykonywać o różnych porach dnia, ważne by robić to codziennie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wiatromierz umożliwia określenie prędkości wiatru, natomiast wiatrowskaz informuje nas jedynie o jego kierunku.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Klatka meteorologiczna powinna być umieszczona w słonecznym miejscu, ponieważ temperaturę powinno się sprawdzać gdy wnętrze klatki się nagrzeje.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Łączenie par. Oceń prawdziwość stwierdzeń.. Ogródki meteorologiczne znajdują się zarówno na lądzie jak i na oceanach.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pomiary ogródkach meteorologicznych można wykonywać o różnych porach dnia, ważne by robić to codziennie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wiatromierz umożliwia określenie prędkości wiatru, natomiast wiatrowskaz informuje nas jedynie o jego kierunku.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Klatka meteorologiczna powinna być umieszczona w słonecznym miejscu, ponieważ temperaturę powinno się sprawdzać gdy wnętrze klatki się nagrzeje.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R18SjK0rVtImi21
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Przyrząd służący do pomiaru temperatury., 2. Materiał, z którego zbudowane są klatki meteorologiczne., 3. Najczęściej stosowany rodzaj higrometru., 4. Skala........ Skala służąca do opisu siły wiatru., 5. Przyrząd informujący jedynie o kierunku wiatru., 6. Przyrząd służący do pomiaru ciśnienia atmosferycznego., 7. ........ atmosferyczne. Spadająca z chmur woda w postaci różnych stanów skupienia: deszczu, śniegu lub gradu., 8. .......... powietrza. Ten składnik pogody możesz zmierzyć za pomocą higrometru., 9. Higrometr....... W jego budowie można zaleźć włos ludzki lub zwierzęcy, który kurcząc się lub wydłużając porusza wskazówką higrometru., 10. ........... meteorologiczny. Miejsce, w którym dokonuje się pomiarów i obserwacji podstawowych składników pogody., 11. Przyrząd do pomiaru ilości opadów atmosferycznych., 12. Kolor klatki meteorologicznej.
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Przyrząd służący do pomiaru temperatury., 2. Materiał, z którego zbudowane są klatki meteorologiczne., 3. Najczęściej stosowany rodzaj higrometru., 4. Skala........ Skala służąca do opisu siły wiatru., 5. Przyrząd informujący jedynie o kierunku wiatru., 6. Przyrząd służący do pomiaru ciśnienia atmosferycznego., 7. ........ atmosferyczne. Spadająca z chmur woda w postaci różnych stanów skupienia: deszczu, śniegu lub gradu., 8. .......... powietrza. Ten składnik pogody możesz zmierzyć za pomocą higrometru., 9. Higrometr....... W jego budowie można zaleźć włos ludzki lub zwierzęcy, który kurcząc się lub wydłużając porusza wskazówką higrometru., 10. ........... meteorologiczny. Miejsce, w którym dokonuje się pomiarów i obserwacji podstawowych składników pogody., 11. Przyrząd do pomiaru ilości opadów atmosferycznych., 12. Kolor klatki meteorologicznej.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 7
Ułóż puzzle i nazwij obiekt znajdujący się na zdjęciu. Wymień jego cechy charakterystyczne i wyjaśnij ich znaczenie.
R1YcMJhGq1O6Y
Ułóż puzzle.
Ułóż puzzle.
Źródło: Marek Czowgan, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
R1UQLvQOnDP1A
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Na zdjęciu znajduje się klatka meteorologiczna.
Zastanów się, czy pomiary z nagrzanej klatki meteorologicznej byłyby obiektywne. Jakie elementy budowy klatki zapewniają dobre warunki do pomiaru niektórych składników pogody?
Cechy klatki meteorologicznej:
kolor biały;
drewniana konstrukcja;
przewiewne, żaluzjowe ścianki;
drzwiczki skierowane na północ.
Taka konstrukcja klatki meteorologicznej sprawia, że jest przewiewna i się nie nagrzewa.
3
Ćwiczenie 7
Wymień cechy charakterystyczne klatki meteorologicznej i wyjaśnij ich znaczenie.
RLcypDiVB0sdg
Uzupełnij.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zastanów się, czy pomiary z nagrzanej klatki meteorologicznej byłyby obiektywne. Jakie elementy budowy klatki zapewniają dobre warunki do pomiaru niektórych składników pogody?
Cechy klatki meteorologicznej:
kolor biały;
drewniana konstrukcja;
przewiewne, żaluzjowe ścianki;
drzwiczki skierowane na północ.
Taka konstrukcja klatki meteorologicznej sprawia, że jest przewiewna i się nie nagrzewa.
31
Ćwiczenie 8
Wyjaśnij, dlaczego pomiar składników pogody powinno się odczytywać codziennie i o regularnych porach dnia (7:00, 13:00, 19:00).
RuGHxH3Rrq7ZJ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zastanów się, w jakim celu wykonuje się pomiary składników pogody.
Pomiary składników pogody wykonuje się, by zebrać informacje na temat zmieniających się warunków pogodowych. Zebrane dane umożliwiają stworzenie prognozy pogody. Naukowcy dokonują pomiarów regularnie i o tej samej porze dnia, ponieważ tylko wtedy mogą zaobserwować, jakie zależności występują między składnikami pogody.
bg‑azure
Notatnik
RFKfA6pwjSv2c
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Bibliografia
dzieciecafizyka.pl
Encyklopedia PWN
Jak prowadzić obserwacje meteorologiczne?, zycieaklimat.edu.pl
naukawpolsce.pl
medianauka.pl
Pomiar elementów pogody, www.wiking.edu.pl
Pomiary, ogródek meteorologiczny, „Vademecum dla uczniów technikum”, intsani.pl
