REEq9X5tcDR8k
Reprodukcja barwna panoramicznego obrazu przedstawiająca postać syna w scenie powitania przez wychodzącego mu naprzeciw ojca. Syn jest rozebrany do pasa, klęczy, rękoma obejmuje policzki w geście skruchy. Ojciec jest brodaty, posiwiały, omotany ciepłym, bogato tkanym, złotobrązowym szalem, na głowie ma ciepłą czapę. Pochyla się on w stronę przybysza z rozłożonymi przebaczająco rękoma. Rodzic zstąpił już jedną nogą na kawałek bruku ułożonego u podstawy wąskich schodków prowadzących na ganek domu widocznego po prawej stronie kompozycji. Na nim tłoczą się liczni obserwatorzy wydarzenia — zapewne rodzina. Na jej czele matka stojąca u szczytu tych schodów, zdaje się błogosławić synowi uniesioną prawą dłonią, podczas gdy lewą przytrzymuje stojącą obok niej dziewczynkę w czerwonej czapce i niebieskim kubraku. Scena rozgrywa się na ukazanym panoramicznie podwórzu któregoś z europejskich, gęsto zabudowanych gotyckich miast. Drewniany, jedno lub dwupiętrowy dom wzniesiony został na podmurówce z czerwonej cegły. Stopnie schodów ganku wykonano z szarego kamienia, a poręcze wykuto z metalu. Jego podest zadaszono. Drewniany dach wsparto na dwóch toczonych, cienkich, drewnianych kolumnach, a pomiędzy nimi i murem domu poprowadzono po obu bokach podestu drewniane balustrady z toczonymi tralkami. Na środku obrazu w tle na końcu podwórza, za postacią ojca ubranego w czarną szatę z długimi niemal do ziemi mankietami rękawów, zewnętrzne schody domu prowadzące na ganek wyższego piętra dzielą obraz na dwie części. Po lewej podwórze zamyka mur z grzebieniem gotyckich blanków biegnący równolegle do widza i znikający za lewą krawędzią obrazu podobnie jak zwieńczona łukiem brama w nim i znajdująca się bliżej studnia. Otacza ją kamienna cembrowina z wysoką kutą balustradą z pionowych prętów żelaznych. Wokół stoją naczynia na wodę, a przed nią drewniana taczka na pranie. Za murem piętrzą się różnej wielkości kamienice miejskie po drugiej stronie niewidocznej za nim ulicy. Powyżej nich gotyckie attyki jeszcze dwóch kamienic na tle nieba, a w samym lewym narożniku fragment przypór gotyckiej katedry. Na tynkowanej ścianie muru podwórza umieszczono na prawo od bramy krucyfiks chroniony daszkiem z dachówek. Goły tors syna kontrastuje ze zwisającą wokół pasa białą koszulą, z której się obnażył. Witają go też nieufnie dwa pieski, biały i czarny. Nagości syna malarz przeciwstawił ciepłe stroje podzielonych na trzy grupy obserwatorów powitania. Najliczniejszy i przyciągający uwagę jest tłumek postaci na ganku wychylający ciała w stronę przybysza w geście zaciekawienia. Matka podobnie jak wszystkie kobiety na obrazie nosi biały czepiec. Nakrycia głowy jej i kobiety stojącej na ganku bliżej drzwi, a także znajdującej się poniżej w grupie osób po jego prawej stronie, wyróżniają się wyjątkową okazałością i obfitością fałd lśniącej bielą tkaniny. Stojąca za matką najstarsza z kobiet i jeszcze widoczna z tyłu na tle muru w trzeciej grupie — sądząc po ich roboczych fartuchach, ludzi służebnych — a także pochylona za studnią postać kobieca, noszą czepki o wiele skromniejsze. Nad głową matki jaśnieje blada twarz młodego mężczyzny w niebieskim stroju. Za nim pomiędzy kolumnami stoi mężczyzna w średnim wieku w okrągłej czapce z osłoną na uszy i kark. Jedyny w tej grupie wyprostowany, obojętny i nieokazujący ekscytacji. Nosi on tak jak i brodaty starszy, otyły, wsparty oburącz o poręcz widz biały płaszcz z szerokimi czarnymi pasami wzdłuż brzegów. Nad nim ostrzyżony na pazia młodzieniec w czerwonym bufiastym stroju, spod którego wyłania się biały kołnierzyk okalający szyję. Za nim w drzwiach przepychają się jeszcze trzej gapie. Na grupę stojącą po prawej stronie u dołu przy ganku oprócz wspomnianej kobiety w dużym czepcu, która trzyma pod pachą ogromny, okrągły bochen chleba, składają się jeszcze dwaj mężczyźni. Na pierwszym planie siwy, brodaty pochylony nieco starzec w jasnej sukmanie z przewiązanym z przodu niebieskim fartuchem i rękoma założonymi do tyłu, odwrócony do widza nieco plecami. Nosi on czarne pończochy i półbuty z białymi wyłogami. Za nim rudobrody wyprostowany siłacz w brązowym turbanie na głowie i kamizelce tegoż koloru na białej koszuli, odziany w ciasne, dwukolorowe rajstopy. Prawe kolano oparł na balu drewna przygotowanym w krzyżaku do pocięcia i porąbania na szczapy podobne do tych walających się u jego stóp i obok ułożonego pod ścianą schodów stosu niepociętych bali.

Ojciec marnotrawnego syna

Powrót syna marnotrawnego
Źródło: James Tissot [czyt. dżems tisu], Powrót syna marnotrawnego, olej na płótnie, 1862, domena publiczna.

Podejmując próbę wytłumaczenia innym, na czym polega ich niewłaściwe postępowanie oraz wskazania, jakie jest odpowiednie, zdarza się nam posłużyć przykładami zaczerpniętymi z własnego życia, usłyszanymi czy poznanymi z lektur. Często opowiadamy lub poznajemy skierowane do nas krótkie opowieści mające wpłynąć wychowawczo na słuchacza. Podobną moralistyczną funkcję pełni przypowieść nazywana również parabolą od greckiego słowa 'parabole' – porównanie. Wydarzenia w niej przedstawione mają charakter przykładowy, służący ukazaniu ogólnie przyjmowanej prawdy dotyczącej reguł etycznych albo nakazów płynących od Boga. Zwykle jest to krótki utwór narracyjny, w którym prosta fabuła stanowi pretekst do przedstawienia zasad, jakimi powinniśmy kierować się w życiu. Co istotne, przypowieści oprócz dosłownego znaczenia mają także ukryty alegoryczny05alegoryczny lub symboliczny06symboliczny sens. Ta bardzo obrazowa forma nauczania jest stosowana do dziś, ale najsłynniejsze przypowieści znajdują się w Biblii, a zwłaszcza w Ewangelii.

Już wiesz

Przypomnij sobie Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie. Wskaż najważniejsze wydarzenia.

R2wxIOF84YH6d
(Uzupełnij).
Polecenie 1

Przyjrzyj się twarzom słuchaczy przedstawionych na rycinie RembrandtaRembrandta Chrystus nauczający. Określ, co one wyrażają? Zapisz swoją odpowiedź.

RWqqghRSoOjhV
(Uzupełnij).
Polecenie 1

Na podstawie opisu ryciny Rembrandta Chrystus nauczający, wyjaśnij, co może oznaczać postać Chrystusa znajdującego się w centrum słuchających go osób? Zapisz swoją odpowiedź.

R15ZrgFfeVsPR
(Uzupełnij).
RGUiwvsE9cfVd
Chrystus nauczający
Źródło: Rembrandt van Rijn [czyt. rembrant wan rajn], Chrystus nauczający, ok.1652, grafika, Saint Louis Art Museum, Saint Louis [czyt. seint luis art miuzem, seint luis], domena publiczna.
j00000001YB1v50_0000000C
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Historia marnotrawnego syna

Ro55aSXTUaomY
Interpretacja aktorska Przypowieści o synu marnotrawnym w wykonaniu Wiesława Komasy, aktora i profesora Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Na początku wyświetla się plansza z napisem „Przypowieść o synu marnotrawnym”. U dołu widnieją logotypy: Kapitał Ludzki, ORE Ośrodek Rozwoju Edukacji, Scholaris, Unia Europejska oraz podpis: Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Funduszu Społecznego. Następnie pojawia się prof. Wiesław Komasa. Mężczyzna stoi w mroku, ma tylko oświetloną twarz i trzyma kartki, z których czyta przypowieść. Na końcu filmu wyświetla się plansza z logotypami: Kapitał Ludzki, ORE Ośrodek Rozwoju Edukacji, Scholaris, Unia Europejska oraz podpis: Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Funduszu Społecznego.
Wskazówka

Przypowieści o synu marnotrawnym, w jednej z najsłynniejszych paraboli, 
Jezus opowiada o dwóch synach.

R1A9imyDfzNdE
Powrót syna marnotrawnego
Źródło: Ivan Korzhev (Иван Коржев), Powrót syna marnotrawnego, 1998, rzeźba, licencja: CC BY-SA 3.0.
Przypowieść o synu marnotrawnym. Ewangelia wg św. Łukasza rozdz. 15, w. 11‑32
Przypowieść o synu marnotrawnym. Ewangelia wg św. Łukasza rozdz. 15, w. 11‑32

(11) Powiedział też: Pewien człowiek miał dwóch synów. (12) Młodszy z nich rzekł do ojca: Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada. Podzielił więc majątek między nich. (13) Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozrzutnie. (14) A gdy wszystko wydał, nastał ciężki głód w owej krainie i on sam zaczął cierpieć niedostatek. (15) Poszedł i przystał do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. (16) Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. (17) Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę. (18) Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; (19) już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mię choćby jednym z najemników. (20) Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. (21) A syn rzekł do niego: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem. (22) Lecz ojciec rzekł do swoich sług: Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi. (23) Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, (24) ponieważ ten mój syn był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się. I zaczęli się bawić. (25) Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. (26) Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. (27) Ten mu rzekł: Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego. (28) Na to rozgniewał się i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. (29) Lecz on odpowiedział ojcu: Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu; ale mnie nie dałeś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. (30) Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę. (31) Lecz on mu odpowiedział: Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. (32) A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się.

unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Przypowieść o synu marnotrawnym, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia. Ewangelia wg św. Łukasza, roz. 15, w. 11-32, Poznań 1991, s. 1201.

Po przeczytaniu powyższego tekstu wykonaj ćwiczenia.

Ćwiczenie 1

Podziel historię o synu marnotrawnym na kilka części. Nadaj tytuły wydzielonym przez siebie fragmentom.

Rz41im8fi5kDg
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 2

Wskaż powody, które skłoniły jednego z synów do opuszczenia rodzinnego domu. Zapisz swoją odpowiedź.

R1ImC9P3k8ubY
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 3

Wskaż, który fragment Przypowieści o synu marnotrawnym można potraktować jako punkt zwrotny w historii syna. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1T6ZYtGef6Ux
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 4

Wyjaśnij, jak oceniasz zachowanie ojca zPrzypowieści o synu marnotrawnym, który przychylił się do prośby syna o wydanie mu części majątku. Zapisz swoją odpowiedź.

R1dpJO4cR0ZL1
(Uzupełnij).
R1ZfGC1tzlZZU
Ćwiczenie 5
Syn, przebywając daleko od domu, przeżywa kolejne upokorzenia. Przedstaw właściwą chronologię zdarzeń. Elementy do uszeregowania: 1. Utrata majątku., 2. Głód., 3. Podkradanie pożywienia świniom., 4. Wypasanie świń.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RdHq4uL8SBEha
Ćwiczenie 6
Na podstawie przypowieści o synu marnotrawnym przyporządkuj przymiotniki do rzeczowników. upadek, niedola Możliwe odpowiedzi: 1. głodny, biedny
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7

Wyjaśnij na podstawie tekstu Przypowieść o synu marnotrawnym motywy postępowania ojca i każdego z synów.

R6ReNwuWQ2pk3
(Uzupełnij).
R1eFeczAaHP5l
Bernhard Plockhorst [czyt. bernard plokorst] Dobry pasterz
Źródło: Bernhard Plockhorst, Dobry pasterz, XIX wiek, domena publiczna.
Ważne!

W kulturze żydowskiej baranek czy owca kojarzą się pozytywnie (baranka składa się przecież w ofierze Bogu, a Jezus samego siebie tak nazywał). Świnia natomiast jest uważana za zwierzę nieczyste – do dziś religijni Żydzi nie jedzą wieprzowiny.

Zachowanie ojca wobec syna przedstawione w Przypowieści o synu marnotrawnym było niezgodne z obyczajem i nakazami prawa Izraelitów. Syn, który splamił honor ojca, nie miał prawa nazywać się jego synem.
Ojciec ofiarował swojemu młodszemu synowi prezenty jako dowód na to, że mu wybacza. Były to:

  • szata będąca symbolem ochrony, stanowiła odzienie dla syna; przykryła jego wstyd; ojciec zapewnił mu tym bezpieczeństwo;

  • pierścień jako symbol przywróconej godności i ojcowskiej miłości;

  • sandały wskazujące na przywrócenie wolności; dające możliwość samodzielnego chodzenia.

j00000001YB1v50_0000001W
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Skrucha i przebaczenie... (I)

R1c49CRT6w4Am
Powrót syna marnotrawnego
Źródło: Guercino (Giovanni Francesco Barbieri) [czyt. guerczino (dżowani franczesko barbieri)], Powrót syna marnotrawnego, 1654–1655, olej na płótnie, Timken Museum of Art, San Diego [czyt. timken miuzeum of art, san diego], domena publiczna.
Ćwiczenie 8

Gdy młodszy syn postanowił wrócić do domu rodzinnego, zamierzał powiedzieć ojcu, że nie jest godzien być jego synem. Wyjaśnij, dlaczego?

RWdQAsGr5TVHS
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 9
RravQf78TJCwh
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10

Określ na podstawie tekstu Przypowieści o synu marnotrawnym, czym kieruje się ojciec, przyjmując syna pod swój dach. Zapisz swoją odpowiedź.

RaMG4UzIIqnYW
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 11

'Ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się' – na podstawie tekstu Przypowieści o synu marnotrawnym napisz, jak rozumiesz słowa wypowiedziane przez ojca.

Rvzg7uVaM7sdL
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 12

Wypisz przykłady czasowników wyrażających prośbę o przebaczenie oraz przysłówków określających tę czynność.

RVUJGjMCmHAWB
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 13

Określ cechy Przypowieści o synu marnotrawnym i poprzyj je przykładami z tekstu.

RgkQ7iyAaZpLG
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 14

Znajdź przykładowe synonimy do słowa 'przypowieść'. Skorzystaj ze słownika synonimów.

Wypełnij i przeciągnij pola tekstowe w dowolne miejsce.

Rb43XwNn7Vykn
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 14

Wypisz synonimy słowa 'przypowieść'. Skorzystaj ze słownika synonimów.

RPINnfVitA7xo
(Uzupełnij).

Rozwiązanie:

Przykładowe synonimy słowa 'przypowieść': parabola, historia, opowiastka, opowiadanie, nauka, morał.

Dzieje ChrystusaHenri Daniel‑Rops
Henri Daniel‑Rops Dzieje Chrystusa

Wedle prawa żydowskiego dziedzictwo po śmierci ojca bywało dzielone między synów, a najstarszy dostawał część podwójną razem z obowiązkiem utrzymywania matki i niezamężnych sióstr; ale przed śmiercią ojca synowie nie mieli prawa do niczego. Ten więc młodszy syn żądający swej części przekracza swe uprawnienia.

unikatowy_nr_id_wpisu_02 Źródło: Henri Daniel-Rops [czyt. onri daniel-rop], Dzieje Chrystusa, tłum. Zofia Starowieyska-Morstinowa, Warszawa 1987, s. 276.
Ćwiczenie 15

Wyjaśnij symboliczną wymowę Przypowieści o synu marnotrawnym. Określ: o czym jest ta historia, czego nauczał Chrystus, jak chrześcijanin powinien odczytywać słowa przypowieści, a także jaka nauka z nich płynie.

R1D6q3pMjntyX
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 16
R8FrssrsoweZr
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 17

Wypisz synonimy przymiotnika 'marnotrawny'.

RrWh4PWU0jYK5
(Uzupełnij).
04
j00000001YB1v50_00000038
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Skrucha i przebaczenie... (II)

R1dHPSq0E6SJb
Powrót syna marnotrawnego
Źródło: Jacek Malczewski, Powrót syna marnotrawnego, 1923, olej na tekturze, własność prywatna, tylko do użytku edukacyjnego.
Ćwiczenie 18

Wyjaśnij, czy scena ukazana na obrazie Powrót syna marnotrawnego Jacka Malczewskiego opowiada biblijną historię. Uzasadnij swoją odpowiedź.

RLthpTH9IJZUA
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 18

Na podstawie opisu obrazu Jacka Malczewskiego Powrót syna marnotrawnego wyjaśnij, czy opowiada on biblijną historię. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1PL3ekpWboIg
(Uzupełnij).

Rozwiązanie:

Scena ukazana na obrazie Jacka Malczewskiego Powrót syna marnotrawnego opowiada biblijną historię. Ukazuje młodszego syna, który wrócił do rodzinnego domu, przedstawia moment, gdy stoi on przed nim.

Przeczytaj opis obrazu Jacka Malczewskiego Powrót syna marnotrawnego. Następnie wykonaj następujące polecenia:

R1Zgf8C9cuelH
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 19

Obraz Jacka Malczewskiego został namalowany w jasnych, świetlistych barwach. Wyjaśnij, dlaczego malarz użył akurat takich kolorów. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1KRmggflGyqI
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 20

Wskaż elementy, które nie wystąpiły w przypowieści, a pojawiły się na obrazie. Ustal, co one symbolizują. Uzasadnij swoją odpowiedź.

Rx0WzgrWTelQv
(Uzupełnij).
Rg9Bl7K1G4q8X
Wędrowiec
Źródło: Hieronim Bosch [czyt. bosz], Wędrowiec, 1510 r., Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam [czyt. miuziem bojmans von benningen, rotedam], domena publiczna.
Ważne!

Obrazowi Hieronima Boscha widocznemu na ilustracji przypisuje się dwa tytuły. Od wyboru tytułu zależeć będzie to, w jaki sposób widz odczyta symbolikę tego dzieła. Do pełni jego zrozumienia potrzebna jest znajomość zawartej w nim bogatej symboliki, ale historycy sztuki nie są zgodni także co do znaczeń poszczególnych elementów obrazu i ich związków. Pierwszy, początkowo przypisywany obrazowi tytuł, to Syn marnotrawny nawiązuje do przypowieści biblijnej. Później nadawano mu tytuł Wędrowiec i nie znaczy to wcale, że odnosi się on tylko do tego, co widać na pierwszy rzut oka. Gdy przyjrzeć się uważnie umieszczonej na pierwszym planie tytułowej postaci można dostrzec, że została ona wyposażona obficie w symbole. Podarte zniszczone ubranie, dwa różne buty, niepewna postawa, niedbały strój i włosy w nieładzie to informacje o tym, że obraz przedstawia głupca, który nie ma pewności, czy podąża właściwą drogą. Pozostawia za sobą karczmę, dom rozpusty z przypowieści, a oglądając się za nim, nie widzi furtki do ojcowskiej zagrody. Inni twierdzą, że to wąska brama do zbawienia, bo o drodze do niego obraz według nich opowiada. Jedni uważają, że łyżka zatknięta za ucho kosza to symbol braku roztropności, a także błazna. Może być to też łyżka żebracza, symbol błagania o łaskę niebios i duchowy pokarm. Inni w łyżce, szydle zatkniętym w kapeluszu, w kiju, sakiewce i nożu przy niej dostrzegają symbole związane z ludzkimi skłonnościami do rozpusty. Podobnie jest z wystającym zza paska kawałkiem zwierzęcej nogi z raciczką. Jeśli uznać ją za świńską, będzie symbolem rozpusty, jeśli zaś doszukać się w niej nóżki jeleniej stanie się symbolem Chrystusa uwalniającego od ciężaru grzechu. Jeśli obraz przedstawia syna marnotrawnego,
to jest to symboliczna chwila porzucenia grzesznego życia. Jeśli przyjąć, że obraz symbolizuje wędrówkę człowieka przez życie ku zbawieniu, wtedy te same przedmioty stają się symbolami niebezpieczeństw, jakie dla grzesznej natury człowieka stwarzają pokusy instynktów. Siwe włosy mówią o tym, że wędrówka trwa już długo. Sakiewka może zatem oznaczać również utracjusza, wtedy nóż przy niej wskazuje, że jego właściciel jest rozbójnikiem, a rana na nodze świadczy, że nie zawsze obronił się przed złem.
W symbolu doświadczeń, wiklinowym koszu, który dźwiga na plecach wędrowiec czy syn marnotrawny, zmieścić może się niewiele, a cenne chwile życia
i tak przesypią się pomiędzy prętami wikliny. Inni w koszu postrzegają bolesny ciężar grzechu, który ze skruchą dźwiga człowiek na drodze.

Źródła:

  1. Franco de Poli [czyt. franko de poli], Geniusz sztuki. Bosch, tłum. Wojciech Jekiel, Warszawa 1987.

  2. Wilhelm Fraenger [czyt. wilhelm frenge], Bosch, tłum. Barbara Ostrowska, Warszawa 1999.

  3. Stanisław Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 2007.

  4. Jowita Jagla, Hieronim Bosch Wędrowiec, 'Niezła Sztuka', 4 listopada 2019 https://niezlasztuka.net/o-sztuce/hieronim-bosch-wedrowiec/ [dostępny w internecie: 07.08.2022].

  5. Ksenia Olkusz, Wiesław Olkusz, Ten demoniczny Bosch, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-2719-8278-year-2018-volume-1-issue-1-article-1ffe5ef1-c5dd-3d90-b227-3165b57c2058 [dostępny w internecie: 07.08.2022].

Ćwiczenie 21

Rozważ, która z wersji tytułu obrazu Hieronima Boscha wydaje ci się trafniejsza. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R8BqVvwGSH3Dk
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 21

Przeczytaj opis obrazu Hieronima Boscha Wędrowiec, znanego też pod tytułem Syn marnotrawny. Która z wersji tytułu wydaje ci się trafniejsza? Skorzystaj z informacji zawartych w Ważne! Uzasadnij swoją odpowiedź.

Rw7urMtWSD3WZ
(Uzupełnij).

Rozwiązanie:

Przykładowa odpowiedź:

Trafniejszym tytułem obrazu jest 'Wędrowiec'. Życie syna marnotrawnego było przecież również wędrówką jak życie każdego z nas,
a jego koniec jest nazywany powrotem do domu Ojca. Przejść je musimy
od narodzin do śmierci. Obserwując, jak zachowują się inni ludzie, można stwierdzić, że mimo starań każdy popełnia mniejsze lub większe błędy, zbacza z właściwej drogi, jak tytułowa postać z obrazu. Potem stara się na nią wrócić. Ponieważ podstawowe wartości, które uznają ludzie, są dla wszystkich wspólne, warto dbać, by wędrować drogą życia, biorąc przykład z ludzi starających się tych wartości przestrzegać, np. zmierzających do zbawienia. W drodze wszystko się może zdarzyć, wędrówka uczy mądrości, która pozwoli błędy naprawiać. Taką szansę ma każdy z nas, jeśli nie przestanie iść, jak wędrowiec z obrazu, który czyni to od chwili, w której malarz stworzył jego postać.

j00000001YB1v50_00000041
JPOL_E3_E4_Konteksty

Różne oblicza przypowieści

JPOL_E3_E4_Konteksty
R1FsDXMmwArYf1
Barwna reprodukcja obrazu w układzie poziomym przedstawiającego scenę na tle ściany w dziewiętnastowiecznym salonie mieszczańskiego domu. W centrum obrazu ukazano prostokątny stół przykryty ciężkim, czerwonym, zdobionym roślinnymi motywami obrusem. Na nim biała serweta, duży metalowy imbryk i dwie równie spore jasne filiżanki do herbaty. Z lewej strony za stołem zasiada bokiem do widza ubrany w szary garnitur ojciec. Jego krzesło jest nieco odsunięte od stołu. Ma toczone, połączone u dołu poprzeczkami nogi. Prawą dłonią uchwycił, tuż nad miękkim siedziskiem, oparcie krzesła. Oderwał się od lektury trzymanej w lewej dłoni, rozpostartej na skraju blatu gazety. Spogląda na syna stojącego po prawej stronie w oddaleniu od stołu. Wspiera się on prawą wyprostowaną wzdłuż boku ręką na oparciu krzesła okrytego płóciennym pokrowcem w szerokie biało‑czerwone pionowe pasy. Sięga on niemal podłogi. Wsparta na nim dłoń przytrzymuje czarny kapelusz. Szczupły młodzieniec, ubrany jest w dość już sfatygowany strój: długą brązową marynarką, białą kamizelkę na pasiastej koszuli wpuszczonej w szare spodnie. Ich przydługie, wygniecione nogawki rozdarte poniżej lewego kolana fałdują się dołem i układają niechlujnie na czarnych, znoszonych butach. Pochyla zawstydzony głowę. Zafrasowany marszczy brwi, a do ust przytyka palce dłoni, zgiętej w łokciu, lewej ręki. Temu wszystkiemu przygląda się ze złożonymi dziękczynnie dłońmi matka siedząca za stołem na kanapie. Jej czarna suknia z długimi rękawami kontrastuje z bielą mankietów koszuli i szala przewiązanego na szyi. Tył głowy okrywa czepek. Na jego tle, z lewej strony głowy, wyraźnie rysują się zacięte usta i wyrazisty nos ukazanej prawym profilem twarzy ojca. Na wykończonej w kolorze ciemnego brązu ścianie pokoju wiszą oprawione w złocone ramy grafiki albo reprodukcje obrazów na papierze. Dwie duże, pionowe, w szerokich ramach i pod każdą z nich po jednej, o wiele mniejszej, poziomej, w cienkich ramkach. Powieszono je symetrycznie nad końcami kanapy. Te z lewej widoczne są tylko częściowo w lewym górnym narożniku obrazu. Z tych po prawej, widocznych powyżej stołu, tylko większa, przedstawiająca jeźdźca, jest częściowo ucięta górną krawędzią malowidła. Poniżej trochę w prawo pod ścianą metalowy stolik z kwiatami doniczkowymi. Z prawej kompozycję dopełniają: lekko uchylone drzwi bocznej ściany pomalowane podobnie jak przyścienny cokół podłogi szarobrązową farbą i leżąca przed progiem jasnobrązowa wycieraczka do butów. Za drzwiami postać starszej kobiety nasłuchującej dobiegających z salonu odgłosów. Scena jest oświetlona światłem padającym z lewej strony, o czym świadczą też cienie na podłodze przykrytej częściowo jasnobrązowym dywanem z kwiatowym deseniem. Na nim, pod stopami ojca spoczywa jeszcze koźla skóra z białym włosem.
Powrót syna marnotrawnego
Źródło: Axel Kulle [czyt. aksel kule], Powrót syna marnotrawnego, 1882, olej na desce, domena publiczna.
JPOL_E3_E4_Konteksty
Królestwo Boże w przypowieściachAugustyn Jankowski
Augustyn Jankowski Królestwo Boże w przypowieściach

'Przeklęty człowiek, który hoduje świnie' – mówi Talmudj00000001YB1v50_000tp001Talmud. Do dziś dnia u Żydów i mahometan panuje przekonanie, że pasanie trzody chlewnej jest przekleństwem. 'Strąki', o których tu mowa, należą do rośliny zwanej fachowo Ceratonia siliqua02Ceratonia siliqua, po arabsku karrûb. U nas nazywa się je 'chlebem świętojańskim'; a uchodzą za przysmak kupowany tylko w 'Delikatesach'. Na Bliskim Wschodzie – nadal karmi się nimi nierogaciznę. Dno degradacji syna marnotrawnego polega na tym, że traktowany przez właściciela gorzej niż trzoda chlewna, musi kraść świniom strąki, 'których nikt mu nie dawał'.

unikatowy_nr_id_wpisu_03 Źródło: Augustyn Jankowski, Królestwo Boże w przypowieściach, Niepokalanów 1992, s. 117.
Przypowieść o ojcuJanusz Stanisław Pasierb
Janusz Stanisław Pasierb Przypowieść o ojcu

Kiedy się starasz zapomnieć 
pamięta 

kiedy nie możesz zasnąć 
czeka aż się obudzisz 

kiedy nie myślisz wracać 
wygląda ciebie

kiedy nie widzisz wyjścia 
każe otwierać wrota 

kiedy umierasz z głodu 
poleca nakrywać stoły

kiedy się kulisz w łachmanie 
wybiera dla ciebie szatę

gdy mówisz wstanę i pójdę 
rusza naprzeciw 

gdy trzesz oczy jak suche kamienie 
płacze nad tobą 

kiedy nie śmiesz wyciągnąć ręki
oplatają cię jego ramiona 

gdy twój brat wypomni żeś odszedł 
odpowie że właśnie wróciłeś

unikatowy_nr_id_wpisu_04 Źródło: Janusz Stanisław Pasierb, Przypowieść o ojcu, [w:] tegoż, Rzeczy ostatnie i inne wiersze. Things ultimate and other poems, tłum. Charles Lambert, Pelplin 2001, s. 9.

Przeczytaj przytoczony powyżej wiersz XX‑wiecznego polskiego poety (księdza) Janusza Stanisława Pasierba i wykonaj ćwiczenia.

Ćwiczenie 22

Wyjaśnij, dlaczego w tytule utworu Janusza Stanisława Pasierba Przypowieść o ojcu wyeksponowano nie syna, lecz ojca. Zapisz swoją odpowiedź.

RhamvqEmKpknO
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 23

Określ, czy wiersz Janusza Stanisława Pasierba nawiązuje do biblijnej Przypowieści o synu marnotrawnym. Poprzyj swoją odpowiedź właściwymi cytatami z wiersza.

R1XsKce4wo7tl
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 24

Ustal, czy użycie w tytule wiersza Janusza Stanisława Pasierba słowa 'przypowieść' jest określeniem przynależności do gatunku. Zapisz swoją odpowiedź.

R1AwgJvqHE1Vq
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 25

Określ, jaki obraz ojca został przedstawiony w wierszu Janusza Pasierba Przypowieść o ojcu. Zapisz swoją odpowiedź.

RLCxX0U3GnzdE
(Uzupełnij).
R1UxsmC8z2u4B
Ćwiczenie 26
Przyporządkuj synonimy słów „przebaczenie” i „skrucha” w odpowiednie pola. Przebaczenie Możliwe odpowiedzi: 1. żal, 2. chęć poprawy, 3. odkupienie winy, 4. odpokutowanie, 5. odpuszczenie, 6. łaska, 7. rozgrzeszyć, 8. poczucie winy, 9. pojednanie, 10. nie szczędzić, 11. pokuta, 12. pokora, 13. wybaczenie, 14. darowanie Skrucha Możliwe odpowiedzi: 1. żal, 2. chęć poprawy, 3. odkupienie winy, 4. odpokutowanie, 5. odpuszczenie, 6. łaska, 7. rozgrzeszyć, 8. poczucie winy, 9. pojednanie, 10. nie szczędzić, 11. pokuta, 12. pokora, 13. wybaczenie, 14. darowanie
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 27

Nazwij uczucia ojca, które zostały przedstawione w wierszu Janusza Stanisława Pasierba Przypowieść o ojcu.

R1UrbJ8ytuqmF
(Uzupełnij).
j00000001YB1v50_000tp001
02
j00000001YB1v50_00000056
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

R2DtCp6tFUJZt
Powrót syna marnotrawnego
Źródło: Rembrandt van Rijn [czyt. rembrant wan rajn], Powrót syna marnotrawnego, ok. 1668 r., Ermitaż, Sankt Petersburg, domena publiczna.
RRVYVo8uiVjd5
Powrót syna marnotrawnego
Źródło: James Tissot [czyt. dżems tisu], Powrót syna marnotrawnego, olej na płótnie, ok. 1882, kolekcja prywatna, domena publiczna.
Polecenie 2

Przygotuj argumenty, które mogłyby pomóc w dyskusji na temat: 'Czy rodzice powinni zawsze przebaczać swoim dzieciom?'.

RvxCRv1aOGyFV
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Napisz argument, który skierowałby młodszy brat do starszego, aby uspokoić jego gniew. W swojej odpowiedzi wykorzystaj przymiotniki: dobry, posłuszny, odpowiedzialny, wierny, rzeczowniki: błąd, zagubienie, własna droga, wybaczenie oraz czasowniki: doceniam, proszę, dziękuję.

RoDvVtZV4VyIl
(Uzupełnij).
RIoxOw9EASWlm
Historia syna marnotrawnego
Źródło: Frans Francken II [czyt. franc franken], Historia syna marnotrawnego, 1600–1620 r., Rijksmuseum [czyt, rejksmiuzem], Amsterdam, domena publiczna.
Polecenie 4

Przyjrzyj się dwóm obrazom: Rembrandtaj00000001YB1v50_000tp002Rembrandta Powrót syna marnotrawnego oraz Jamesa Tissota Powrót syna marnotrawnego. Następnie opisz jeden z nich, przywołując odpowiednie cytaty z przypowieści.

RAS01fIK2FHb0
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Przeczytaj opisy obrazów: Rembrandta Powrót syna marnotrawnego oraz Jamesa Tissota Powrót syna marnotrawnego. Następnie opisz jeden z nich, przywołując odpowiednie cytaty z przypowieści.

RAsrnbrNiYWov
(Uzupełnij).
Polecenie 5

Przyjrzyj się obrazowi Historia syna marnotrawnego Fransa Franckena II
[czyt. franca frankena], flamandzkiego malarza z przełomu XVI i XVII wieku. Następnie dopasuj do poszczególnych części obrazu odpowiedni fragment przypowieści.

R7T2DnCIQclxg
(Uzupełnij).
Polecenie 5

Przeczytaj opis obrazu Historia syna marnotrawnego Fransa Franckena II, flamandzkiego malarza z przełomu XVI i XVII wieku. Następnie dopasuj
do poszczególnych części obrazu odpowiedni fragment przypowieści.

R19y5D3Si2b87
(Uzupełnij).
Polecenie 6

Wyobraź sobie, że masz okazję być uczestnikiem kolacji, którą jedzą ojciec i starszy syn z Przypowieści o synu marnotrawnym. Napisz opowiadanie, w którym pojawi się dialog między nimi na temat nieobecnego syna. Uwzględnij również opis wyglądu postaci, stołu (potraw) i całego pomieszczenia.

RIZ4wgNTARdlE
(Uzupełnij).
RmtLFvGoAjzMx1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: przypowieść (parabola), syn marnotrawny, Biblia.

R3JChomem2XxJ
(Uzupełnij).
j00000001YB1v50_000tp002
03
06
05