Ogólny opis interwencji:

Interwencja dotyczy uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, którzy przeżywają nadmiernie silny lęk, co znacząco wpływa na ich funkcjonowanie w szkole, domu i środowisku rówieśniczym.

Polega ona na identyfikacji problemów ucznia, skierowaniu go na specjalistyczną diagnozę do ośrodka środowiskowej pomocy psychologiczno‑psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży (OŚPP‑P DiM), wsparciu w lepszym funkcjonowaniu na terenie szkoły i wśród rówieśników poprzez współpracę z ośrodkiem, pod opieką którego znajdzie się uczeń oraz poprzez pracę z całą klasą nad umiejętnościami współpracy, komunikacji, akceptacji.

Interwencję należy zastosować m. in. w sytuacjach, kiedy dziecko:

• ma trudność z odpowiadaniem na forum klasy – jąka się, mówi bardzo cicho lub w ogóle nie odpowiada, wybucha płaczem w trakcie odpowiedzi ustnej, odmawia odpowiadania, zastyga, unika kontaktu wzrokowego,

• nie odzywa się w szkole w ogóle (przy czym w domu rozmawia z bliskimi),

• ma trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji rówieśniczych i np. wycofuje się z interakcji, przerwy spędza samotnie,

• często zgłasza bóle somatyczne, przez co np. jest zwalniane z lekcji lub z powodu dolegliwości nie pojawia się w szkole,

• odmawia chodzenia do szkoły, przez co m. in. obniża się jego frekwencja,

• ma trudność z rozstaniem z rodzicami (płacze przy rozstaniu, nie chce zostać samo w szkole, często dopytuje o rodziców, często zgłasza potrzebę zadzwonienia do rodziców, martwi się, czy „nic im się nie stało”).

Podstawy naukowe interwencji:

U osób z zaburzeniami lękowymi wzrasta ryzyko rozwoju innych zaburzeń psychicznych, w tym zaburzeń nastroju, depresji, nadużywania substancji psychoaktywnych czy zaburzeń osobowości. Ponadto są one obarczone wysokim ryzykiem chronicznego przebiegu i niepełnosprawności. Nadmierny lęk utrudnia, a czasem uniemożliwia, edukację szkolną, ogranicza kontakty rówieśnicze, hamuje samodzielność i autonomię.

W przypadku dzieci i młodzieży, u których rozwijają się zaburzenia lękowe, skutkiem braku pomocy, może być:

• nasilanie się objawów,

• całkowite wycofanie z życia rówieśniczego,

• problemy z nauką,

• brak promocji do następnej klasy,

• pojawienie się innych zaburzeń psychicznych, np. zaburzeń nastroju.

Negatywne nastawienie dziecka do kontaktu z innymi może prowadzić do podobnej reakcji otoczenia względem niego. A to z kolei może wzmacniać w dziecku, z zaburzeniami lękowymi, niechęć do wchodzenia w interakcje z ludźmi. Praca w środowisku szkolnym będzie polegała na przerwaniu „błędnego koła” i zmianie nastawienia względem dziecka, ale i na włączaniu go w działania grupy (np. w prace zespołowe w trakcie lekcji, w zabawę na przerwach), gdyż wsparcie społeczne (w tym dobre relacje z rówieśnikami) to czynnik ochronny zmniejszający ryzyko rozwoju i nasilanie się objawów zaburzeń lękowych.

Podkreślić należy, że wczesne rozpoznanie i interwencja są kluczowe w skutecznej terapii, ponieważ im krócej dziecko radzi sobie z lękiem np. poprzez wycofanie, unikanie, milczenie, tym słabszy jest nawyk korzystania z tych strategii, które mają na celu redukcję napięcia i dyskomfortu.

Współpraca z placówką, do której uczęszcza dziecko, jest ważnym elementem jego terapii i dotyczy m.in. wtórnych korzyści, takich jak inne traktowanie podczas lekcji (np. brak odpowiedzi ustnych, zmniejszenie ilości materiału do nauczenia) czy przyzwolenie na częste nieobecności na lekcjach. Brak interwencji w szkole może powodować to, że objawy będą się nasilały i trwały dłużej, a dziecku coraz trudniej będzie funkcjonować wśród rówieśników.