Opisujemy swój wygląd i charakter

Rozdział 1 
Charakterystyka pośrednia i bezpośrednia

Nagranie zawiera fragment Opowieści wigilijnej Charlesa Dickensa oraz Quo Vadis, Henryka Sienkiewicza.
W życiu codziennym i zawodowym często opisujemy i charakteryzujemy siebie i innych. Robimy to w rozmowie z kolegami, konstruując pisma urzędowe, podania, listy motywacyjne. W szkole piszemy wypracowania o bohaterach literackich. Warto pamiętać, że opis i charakterystyka różnią się od siebie.

Opis skupia się na wyglądzie, cechach zewnętrznych osoby, postaci, a charakterystyka zaś oprócz informacji ogólnych o postaci i opisu wyglądu, zawiera analizę sposobu zachowania, charakteru, intelektu, stylu życia i wyznawanych poglądów.
W utworach literackich często spotykamy fragmenty charakterystyki postaci. Wówczas łatwo możemy sobie wyobrazić wygląd, ubiór, sposób zachowania postaci.
Pisarze stosują dwa typy charakterystyki postaci: charakterystykę pośrednią i bezpośrednią.

Oto przykłady:
Charakterystyka pośrednia
Charles Dickens, Opowieść Wigilijna
Scrooge nie kazał zamalować nazwiska starego Marleya na szyldzie swego domu handlowego. Jeszcze po wielu latach na szyldzie nad drzwiami wejściowymi ich firmy można było czytać: Scrooge i Marley. Firma ta bowiem była znana powszechnie. Nowicjusze w sprawach handlowych zwracali się do Scrooge’a – Scrooge albo Marley, on zaś odpowiadał na obydwa nazwiska. Było mu wyraźnie wszystko jedno. Trzeba też przyznać, że Scrooge miał silną rękę, gdy szło o interes. Chwytała ona, ściskała, ze skóry obdzierała swoją ofiarę, nie wypuszczając jej, aż po doszczętnym wyzyskaniu. Był to jednym słowem chciwy i stary grzesznik. Twardy i ostry jak krzemień; zamknięty w sobie, milczący i samotny jak ostryga. Zimno wewnętrzne wyostrzyło jego starcze rysy, wydłużyło nos, zmarszczyło policzki, uczyniło jego chód sztywnym, zaczerwieniało oczy i zabarwiało na niebiesko usta […].

Szron pokrywał jego głowę, brwi i chudą brodę. Wnosił ze sobą lodowatą temperaturę; zamrażał nią swe biuro podczas upału i nie podwyższał jej ani o jeden stopień nawet podczas wigilii Bożego Narodzenia. Zmiany pogody nie miały wpływu na Scrooge’a. Żadne ciepło nie mogło go ogrzać, żaden mróz bardziej oziębić. Niepogoda nie wiedziała, z której strony go zaatakować, największy deszcz, śnieg, grad czy zawierucha miały nad nim wyższość pod jednym tylko względem: one często okazywały się szczodrymi, spadały na świat i ludzi hojnie, dla Scrooge’a zaś takie pojęcia, jak szczodrość lub hojność w ogóle nie istniały. Nie zdarzyło się, aby ktoś z przyjaznym uśmiechem zatrzymał go na ulicy i powiedział: – Kochany Scrooge, jak się masz? Kiedy mnie odwiedzisz?

Żebracy nie prosili go o jałmużnę, dzieci nie pytały o godzinę, żadna kobieta ani mężczyzna nie pytali Scrooge’a o drogę. Nawet psy ślepców musiały go znać, bo gdy nadchodził – wciągały swych właścicieli do domów lub na podwórka, a potem machały ogonami, jakby chcąc powiedzieć: Brak oka jest lepszy od złego oka, mój niewidomy panie […]. Odstręczanie od siebie, przerażanie lodowatym chłodem spotykanych ludzi było dla niego tym, czym jest słodka legumina dla małych łakomczuchów.

Charakterystyka bezpośrednia
Henryk Sienkiewicza, Quo Vadis
Nie widziała go dotąd nigdy, a myślała, że wygląda inaczej. Wyobrażała sobie jakieś okropne oblicze ze skamieniałą w rysach złością, tymczasem ujrzała wielką, osadzoną na grubym karku głowę, straszną wprawdzie, ale niemal śmieszną, albowiem podobną z daleka do głowy dziecka. Tunika ametystowej barwy, zabronionej zwykłym śmiertelnikom, rzucała sinawy odblask na jego szeroką krótką twarz. Włosy miał ciemne, utrefione modą zaprowadzoną przez Othona, w cztery rzędy pukli. Brody nie nosił, gdyż przed niedawnym czasem poświęcił ją Jowiszowi, za co cały Rzym składał mu dziękczynienie, jakkolwiek po cichu szeptano sobie, iż poświęcił ją dlatego, że jak wszyscy z jego rodziny zarastał na czerwono. W jego silnie występującym nad brwiami czole było jednak coś olimpijskiego. W ściągniętych brwiach znać było świadomość wszechmocy; lecz pod tym czołem półboga mieściła się twarz małpy, pijaka i komedianta, próżna, pełna zmiennych żądz, zalana mimo młodego wieku tłuszczem, a jednak chorobliwa i plugawa. Ligii wydał się wrogim, lecz przede wszystkim ohydnym.

Rozdział 2 
Jak z humorem opisać siebie?

Nagranie składa się z fragmentów powieści Buszujący w zbożu, które zawierają charakterystykę głównego bohatera Holdena Caulfielda.

Charakterystyka bohatera
[…] Często mówię cholera. Może dlatego, że w ogóle nam niewyparzoną gębę, a może dlatego, że czasami zachowuję się dziecinnie jak na swój wiek. Wtedy miałem szesnaście lat – teraz mam siedemnaście – a czasem zachowuję się, jakbym miał trzynaście. Aż śmiesznie, bo wzrostu mam sześć i pół stopy i siwe włosy. Słowo daję, fakt. Na jednej połowie głowy – na prawej – mam tysiące siwych włosów. Miałem je od maleńkości. No i mimo to potrafię się tak zachowywać jak dwunastoletni pętak. Wszyscy mi to mówią, a najczęściej ojciec. Trochę w tym jest prawdy, ale nie cała prawda. Ludziom zawsze się zdaje, że wiedzą całą prawdę. Co do mnie, gwiżdżę na to, ale nieraz już mnie nudzi, kiedy powtarzają mi wszyscy w kółko, żebym pamiętał o swoim wieku. Czasem przecież postępuję, jakbym był znacznie starszy, niż jestem – słowo daję! – ale tego ludzie nigdy nie zauważają […].

[…] Większego łgarza ode mnie w życiu nie spotkaliście. Nie ma na to rady. Nawet kiedy idę do kiosku kupić tygodnik ilustrowany, a ktoś mnie pyta, dokąd się wybieram – odpowiadam jak z nut, że idę do opery. Okropny nałóg. Toteż gdy powiedziałem staremu Spencerowi, że muszę iść do sali gimnastycznej po swoje rzeczy, skłamałem bezczelnie […].

[…] Lubię takie książki, żeby od czasu do czasu można było się pośmiać. Czytam mnóstwo klasyków, jak na przykład: Powrót na rodzinną glebę i tym podobne, dość chętnie; czytam dużo książek o wojnie, a także sensacyjne powieści, lubię je, ale nie wzruszają mnie zanadto. Dopiero wtedy wiem, że mnie książka naprawdę zachwyciła, jeżeli po przeczytaniu myślę o jej autorze, że chciałbym z nim się przyjaźnić i móc po prostu telefonować do niego, ile razy przyjdzie mi ochota. Ale takich pisarzy nie ma wielu. Do tego Isaka Dinesena mógłbym zatelefonować, owszem. Do Ringa Lardnera też, ale D.B. powiedział mi, że on już umarł. Są jednak takie książki, jak na przykład: W niewoli uczuć Somerseta Maughama. Czytałem to zeszłego lata. Dobre, nie ma co mówić, ale nie miałbym ochoty telefonować do Somerseta Maughama. Sam nie wiem, dlaczego. Po prostu nie jest to typ, z którym chce się pogadać przez telefon. Już raczej zadzwoniłbym do starego Thomasa Hardy […].

Rozdział 3 
Charakterystyka artystyczna

Nagranie zawiera utwór Bolesława Leśmiana pt. Wyszło z boru z poetycką charakterystyką postaci.

Wyszło z boru ślepawe, zjesieniałe zmrocze
Spłodzone samo przez się w sennej bezzadumie.
Nieoswojone z niebem patrzy w podobłocze
I węszy świat, którego nie zna, nie rozumie.

Swym cielskiem kostropatym kąpie się w kałuży,
Co nęci, jak ożywczych jadów pełna misa,
Czołgliwymi mackami krew z kwiatów wysysa
I ciekliną swych mętów po ziemi się smuży.

Zwierzę, co trwać nie zdoła zbyt długo na świecie,
Bo wszystko wokół tchnieniem zatruwa i gasi,
Lecz gdy ty białą dłonią głaszczesz je po grzbiecie,
Ono, mrucząc, do stóp twych korzy się i łasi.