Scenariusz lekcji – Opisy barwą i słowem malowane

1. Uczeń zauważa środki wyrazu artystycznego i potrafi wskazać ich funkcje w tekstach literackich i innych dziełach sztuki.

2. Uczeń wie, jak należy interpretować dzieło w kontekście innego rodzaju tekstów kultury.

3. Uczeń wie, w jaki sposób można odczytywać teksty na poziomie dosłownym
i metaforycznym.

4. Uczeń wie, jak należy zbudować własny tekst, dbając o jego estetykę, spójność
i poprawność językową.

Umiejętności

1. Uczeń potrafi rozpoznać zawarte w tekście literackim środki stylistyczne i określić cel, w jakim zostały one użyte.

2. Uczeń umie wyjaśnić zależności między dziełem literackim a dziełem plastycznym.

3. Uczeń potrafi odnaleźć sensy przenośne w tekście kultury,

4. Uczeń zna cechy gatunkowe opisu.

5. Uczeń umie stworzyć opis sytuacji z uwzględnieniem różnych perspektyw oglądu (stopnia zdystansowania do przedmiotu obserwacji).

Metoda i forma pracy

Nauczyciel stara się wprowadzić temat poprzez różnego rodzaju ciągi skojarzeń. Metoda pracy polega na ukazaniu licznych powiązań różnych form wyrazu (literatura, malarstwo, film) oraz kontekstów kulturowych dzieła. Oprócz elementów wykładu, lekcja przewiduje także dyskusję oraz pracę w grupach.

Środki dydaktyczne

1. Fragment X Księgi Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.

2. Obrazy (przykładowe, można wykorzystać inne):

• Jan Siberechts: Pejzaż z tęczą,

• Vincent van Gogh: Deszcz nad Auvers,

• Johan Christian Dahl: Most na rzece Tryggevć,.

• George Inness: Burza.

3. Fragment filmu Hero (reż. Yimou Zhang).

Łańcuch skojarzeń. Nauczyciel podaje hasło: burza. Uczniowie szybko zapisują na kartkach po 2‑3 skojarzenia związane z tym pojęciem. Odczytanie kilku notatek. Które skojarzenia pojawiają się najczęściej?

Faza realizacyjna

1. Odczytanie fragmentu X Księgi Pana Tadeusza Adama Mickiewicza (opis burzy).

Pytania zadawane przez nauczyciela. Czy w powyższym opisie pojawiają się takie cechy burzy, na które poprzednio uczniowie zwrócili już uwagę? Czy na podstawie opisu łatwo wyobrazić sobie szalejący żywioł? Jakimi środkami posłużył się Mickiewicz przy opisie zjawiska? Jaki efekt osiągnął poeta stosując takie zabiegi, jak: nagromadzenie czasowników, porównania, przenośnie, rozbudowane zdania, czas praesens historicum, epitety, animizacja?

2. Prezentacja. Uczniowie zapoznają się z reprodukcjami obrazów.

Pytania zadawane przez nauczyciela. Jak autorzy przedstawionych obrazów ukazali burzę? Jakie jej cechy zostały wyeksponowane? Jakie barwy przeważają na obrazach? Co podkreślają? Jakie są różnice w przedstawieniu burzy na poszczególnych malowidłach? Czy te same przedmioty, zjawiska mogą być opisywane na różne sposoby? Czy nasze emocje mają wpływ na postrzeganie świata?

3. Praca w grupach 3‑4 osobowych. Każda grupa wybiera sobie jeden z obrazów. Zadaniem jest wymyślenie jednej lub dwóch metafor lub porównań (rozbudowanych), które najtrafniej opisałyby burzę na danym malowidle. Każda z grup uzupełnia schemat promyczkowy na tablicy swoimi pomysłami:

BURZA

4. Dyskusja. Który z obrazów stanowiłby najlepszą ilustrację dla opisu burzy w Panu Tadeuszu? Dlaczego?

5. Odwołanie do sytuacji rozpętania się burzy w Panu Tadeuszu (walka polskiej szlachty z wojskiem rosyjskim). Dlaczego Mickiewicz właśnie w tym momencie zdecydował się na opis ulewy? Jakie analogie kryje w sobie opis burzy? Jak opis burzy odnosi się do fabuły? W jaki sposób tło zostało spojone z wydarzeniami?

6. Opis burzy jako echo zmagań ludzi. Jakie emocje towarzyszą walce i burzy?

7. Prezentacja filmu (ok. 5 min.). Uczniowie oglądają scenę walki dwóch kobiet z filmu Hero.

Podczas oglądania filmu uczniowie zastanawiają się: jakie emocje towarzyszą walce? Jak zachowuje się przyroda? Jak otoczenie współgra z emocjami bohaterek?

Faza podsumowująca

Podsumowanie wiadomości, zadanie pracy domowej.

Bibliografia

Mickiewicz A., X Księga, fragment [w:] tegoż, Pan Tadeusz, Świat Książki, Warszawa 1999.

Uczniowie opisują obejrzaną scenę walki z filmu Hero. W swoich wypowiedziach powinni jak najbarwniej oddać obejrzaną scenę. Mogą zastosować różne perspektywy opisu (np.: punkt widzenia jednej z bohaterek, pozycja bezstronnego obserwatora).