Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RnQ18PVVmFaJl1
Czarno‑biała ilustracja przedstawia grupkę pięciorga dzieci, ubranych w stroje z XVIII wieku - dwie młode panny mają na sobie długie suknie z krótkim rękawem, chustki na ramionach  i czepki, dwaj chłopcy  mają na sobie sięgające kolan spodnie, pończochy i trzewiki, koszule i marynarki. Najmłodsze dziecko, opierające się o kolana siedzącej na krześle kobiety, ma jasne, krótkie, kręcone włosy i koszulę. Dzieci skupione są wokół siedzącej na krześle starszej kobiety w długiej sukni, fartuchu i chustce na głowie, która opowiada im historię. Dzieci są zasłuchane (dziewczęta stoją za jej plecami, chłopcy siedzą po obu bokach, malec stoi). Chłopiec siedzący po lewej stornie trzyma na kolanach kota. Naprzeciw kobiety, na niskim krzesełku, siedzi mężczyzna w płaszczu i kapeluszu. Pomiędzy nimi znajduje się pies. W tle widać ścianę pomieszczenia - po prawej stronie jest półokrągłe sklepienie, a po lewej regał z trzema półkami, na których ustawiono talerze i dzbanek.
Okładka - opowiem wam historię
Źródło: Thomas Stothard, An old woman is telling some children a story which they appear to be disturbed by, rycina, dostępny w internecie: https://wellcomecollection.org/works/kp6apguq [dostęp 26.05.2021], licencja: CC BY 4.0.

Od najdawniejszych czasów ludzie chętnie opowiadają prawdziwe lub zmyślone historie i równie chętnie ich słuchają. Zanim wynaleziono pismo, legendy, podania
czy opowieści z życia przekazywano sobie drogą ustną. Pełniły one różne funkcje, m.in.:
- dostarczały wiedzy o świecie (funkcja informacyjna),
- kształtowały rozwój jednostki i grup społecznych (funkcja wychowawcza),
- służyły dobrej zabawie i relaksowi (funkcja rozrywkowa).

j0000007VLB2v27_0000000J
Już wiesz

Sprawdź znaczenie słowa opowiadanie w dowolnym słowniku terminów literackich.

R1D5IkFslX5UP
Miejsce na notatkę ucznia.
j0000007VLB2v27_0000000J

Co to jest opowiadanie?

Według Wielkiego słownika językaWielki słownik języka polskiegoWielkiego słownika języka polskiego wyraz opowiadanie ma dwa znaczenia:
1) Oznacza ciąg wydarzeń przedstawionych przez kogoś słowami (np. opowiadanie babci o swoim dzieciństwie, opowiadanie dziecka o szkole).
2) Opowiadanie jest to krótki utwór literacki o prostej fabule i niewielkiej liczbie bohaterów, odznaczający się swobodną kompozycją. Cechuje się barwnym i dynamicznym językiem, ukazuje przyczynę i skutek pewnego ciągu zdarzeń
oraz jego – szczęśliwe lub nieszczęśliwe – zakończenie.

Wielki słownik języka polskiego

Rodzaje opowiadań

W zależności od tego, czy tworzymy tekst na podstawie czyjejś wypowiedzi ustnej
lub pisemnej, czy też korzystamy z własnych obserwacji, wyróżnia się opowiadanie odtwórcze i twórcze.

Opowiadanie odtwórcze, jak sama nazwa wskazuje, polega na odtworzeniu treści historii na podstawie opowiadania innego autora, według własnego pomysłu. Przykładem opowiadania odtwórczego może być opisanie losów bohaterów książki lub filmu. Dużą pomocą w pisaniu opowiadania odtwórczego jest plan wypowiedzi utworzony na podstawie tekstu oryginalnego.

Opowiadanie twórcze wymaga większego wysiłku, sprawności językowej i fantazji. Polega na napisaniu oryginalnej, wymyślonej przez nas historii. Możemy je zacząć
od sformułowań w rodzaju: Pewnego razu…, Opowiem ci dziś historię…, Minęło lato…, Kiedy zobaczyłem ją po raz pierwszy… Początek powinien zachęcić odbiorcę
do uważnego słuchania lub czytania naszej opowieści.

Opowiadanie można urozmaicić dialogiem, czyli wpleść w jego tekst rozmowę bohaterów historii.

Narrator opowiadania

Osobą relacjonującą wydarzenia, które rozgrywają się w opowiadaniu, jest narrator. Opowiadanie można napisać z perspektywy uczestnika bądź obserwatora zdarzeń. Rozróżniamy dwa typy narracji:

Narracja pierwszoosobowa - narrator jest uczestnikiem lub świadkiem wydarzeń. Posiada ograniczoną wiedzę o innych bohaterach i związanych z nimi wydarzeniach. Pisząc opowiadanie z narracją pierwszoosobową, należy używać czasownika w pierwszej osobie liczby pojedynczej np. Poszłam wczoraj do sklepu.

Narracja trzecioosobowa - narrator jest „ukryty”, bowiem nie należy do świata przedstawionego, o którym opowiada (nie jest bohaterem ani świadkiem wydarzeń). Posiada nieograniczoną wiedzę o bohaterach i związanych z nimi wydarzeniach. Pisząc opowiadanie z narracją trzecioosobową, należy używać trzecioosobowych form czasownika np. Zastanawiał się, co teraz stanie się z jego życiem. Dziewczynka wyszła z domu, mimo że za chwilę miał lunąć deszcz.

Schemat kompozycyjny opowiadania

Opowiadanie można ująć w następujący schemat kompozycyjny:

  1. Wstęp – zawiązanie akcji, wprowadzenie, w którym należy określić czas i miejsce opisywanych wydarzeń oraz przedstawić głównego bohatera (lub bohaterów).

  2. Rozwinięcie – najbardziej rozbudowana część opowiadania, zawiera opowiedziany po kolei przebieg wydarzeń zmierzający do punktu kulminacyjnegopunkt kulminacyjnypunktu kulminacyjnego.

  3. Zakończenie – rozwiązanie akcji, podsumowanie opisywanych wydarzeń, może zawierać ciekawą puentępuentapuentę, ocenę lub refleksję autora.

Opowiadaniu warto nadać ciekawy tytuł.

puenta
punkt kulminacyjny
RL0Syjr6ISRi6
Tabela prezentuje 4 elementy kompozycyjne opowiadania.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Rady dla początkującego pisarza

  1. Pamiętaj, by pisać tylko o jednym zdarzeniu.

  2. Pisz w pierwszej osobie liczby pojedynczej.

  3. Pisz zawsze w czasie przeszłym.

  4. Przeplataj elementy opisowe z dialogami.

  5. Stosuj język zrozumiały i barwny.

  6. Wzbudź zainteresowanie początkiem historii.

  7. Nie zapomnij o zaskakującym zakończeniu.

  8. Używaj wielu czasowników.

  9. Nie popełniaj błędów językowych.

j0000007VLB2v27_0000000J
Dla zainteresowanych

Posłuchaj audycji radiowej pt. Idealne opowiadanie? Dobry tytuł, pierwsze zdanie i puentaaudycja radiowaIdealne opowiadanie? Dobry tytuł, pierwsze zdanie i puenta.

Dla zainteresowanych

Posłuchaj audycji radiowej pt. Idealne opowiadanie? Dobry tytuł, pierwsze zdanie i puentaaudycja radiowaIdealne opowiadanie? Dobry tytuł, pierwsze zdanie i puenta.

audycja radiowa
j0000007VLB2v27_0000002N
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Polecenie 1
ROcI59erBGidz1
Uczeń uzupełnia mapę myśli zaproponowanymi przez siebie wyrazami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Dopisz po trzy skojarzenia do hasła opowiadać:
- co?
- jak?
- komu?

R1ILhArngyiuN
Miejsce na notatkę ucznia.
R1FA8nq3P7L2h
Ćwiczenie 1
Zadanie interaktywne, 15 sformułowań należy przyporządkować do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1e90bJhZ5zKa
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu do 10 czasowników ich synonimów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 3

W prowadzonym przez siebie blogu Małgorzata Musierowicz, pisarka i ilustratorka książek dla dzieci i młodzieży, opisała proces tworzenia swoich opowiadań. Przeczytaj poniższy fragment i przedstaw w punktach ten proces. Zachowaj chronologię opisanych czynności.

Małgorzata Musierowicz Oficjalna strona Małgorzaty Musierowicz

Uważam za wielki dar niebios to, że wolno mi się zajmować zawodowo zjawiskiem, które kocham: książką.
Od dziecka wiedziałam, że do pełni szczęścia potrzebuję tylko niedużej domowej drukarni – i oto ją mam, w postaci komputera. Spędzam rozkoszne i zajmujące chwile, projektując, bawiąc się i pracując, pisząc i rysując z pomocą tego mądrali. Umie on mnóstwo – ale nie wszystko, niestety: wymyślić, napisać i zilustrować powieść muszę osobiście. Znikąd pomocy.
Najpierw trzeba skonstruować akcję, rozpisać ją starannie na sceny, do samego finału, wyobrazić sobie postacie bohaterów, ich wygląd, usposobienie, nawyki i reakcje. (Często ich sobie rysuję, zanim zacznę o nich pisać).
Robię mnóstwo notatek i upycham je w teczce lub rozwieszam wokół stołu, na regałach i półkach. A potem po prostu piszę, co jest procesem długim, żmudnym i męczącym. Wygląda to też nienadzwyczajnie: ot, siedzi sobie potargana kobieta w stroju przypadkowym i gapi się w przestrzeń za oknem, po czym stuka w klawiaturę i gapi się z kolei w monitor. Siedzi, siedzi, siedzi, bolą ją plecy, kark i nogi. Co napisze, to zapisze albo i wyrzuci. Wstanie, pochodzi, wyjdzie do ogrodu, popatrzy na róże, dozna wyrzutu sumienia i dalejże z powrotem do pracy. Siedzi, siedzi, siedzi, pogryza orzeszki lub migdały, co napisze, to zapisze albo i wyrzuci, i tak w kółko. Taka monotonna praca ciągnie się przez całe miesiące, ale przynosi mnóstwo satysfakcji i radości.
Wyobraźcie sobie, pracuję tak już od czterdziestu lat! Nie mówię, że codziennie. Mnóstwo rzeczy ważniejszych, pilniejszych, naglących, dybie na mój czas i uwagę. A doba jest taka krótka!
Mimo wszystko jednak, to i owo udało mi się w życiu napisać i narysować – i właśnie mam zamiar Wam to przedstawić.

unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Małgorzata Musierowicz, Oficjalna strona Małgorzaty Musierowicz, dostępny w internecie: http://www.musierowicz.com.pl/ [dostęp 26.05.2021].
uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 4

Wypisz z tekstu Małgorzaty Musierowicz po dwa przykłady wyrazów wartościujących pozytywnie i negatywnie. Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią one w powyższym tekście.

uzupełnij treść
RHo0iS6vqP2N1
Sławomir Mrożek
Źródło: Mariusz Kubiak, licencja: CC BY 2.5.
Sławomir Mrożek20131930

Sławomir Mrożek

wybitny polski dramatopisarz, prozaik, satyry i rysownik; jeden z najbardziej znanych na świecie polskich pisarzy. W swoich utworach poruszał tematy społeczne, filozoficzne, polityczne i psychologiczne. Za swoją twórczość był wielokrotnie nagradzany. Popularne utwory to m.in.: TangoWesele w Atomicach, Słoń.

W szufladzie

Dzisiaj rano, kiedy wysunąłem środkową szufladę biurka, żeby znaleźć okulary – zobaczyłem, że żyją w niej mali ludzie. Między futerałem na okulary a kopertą ze zdjęciami stała nieduża, ale miła i młoda para. On – wielkości połowy mojej dłoni, uśmiechnięty, o jasnych oczach, ona – jak mój palec serdeczny, zgrabna i złota. Włosy spięte na karku, przypominające błyszczący wiórek, muskały jej plecy. Wpatrywali się w siebie, a kiedy otworzyłem szufladę – spłoszonym, jednoczesnym ruchem obrócili głowy w moją stronę, przy czym musieli patrzeć od razu do góry. Byłem wobec nich wielki jak Bóg i ciężki. Uśmiechnąłem się, a mój uśmiech musiał być dla nich tym, czym zmiana pogody na niebie. Zresztą nie okazywali trwogi. Wziąwszy się za ręce, zbliżyli się o kilka centymetrów do mojej klatki piersiowej, odzianej w granatowy wełniany sweter, o którą wspierała się wysunięta szuflada. Pod ich stopami szeleścił tygodnik ilustrowany, którym wysłane jest jej dno. Nachyliłem się, czując, że każde moje poruszenie może być dla nich trzęsieniem ziemi. Nie mogłem spostrzec wyrazu ich oczu, bo były zbyt małe: jak ciemne ziarenka. Wyjaśnili mi swobodnie, że mają kłopoty. Jej matka nie chce się zgodzić na małżeństwo. Wyglądało to na prośbę o pomoc.

unikatowy_nr_id_wpisu_02 Źródło: W szufladzie, [w:] Sławomir Mrożek, Słoń i inne opowiadania, Warszawa 2008.

Po przeczytaniu fragmentu opowiadania Sławomira Mrożka wykonaj polecenia:

Rtm6dT4ANu3zT
Ćwiczenie 5
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowej odpowiedzi.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RSYYkDu7eSp1t
Ćwiczenie 6
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu prawidłowych odpowiedzi.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RghFj6q9K3c94
Ćwiczenie 7
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu słownictwa do jednej z dwóch kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 8

Wskaż we fragmencie tekstu Sławomira Mrożka wyrazy, które nadają narracji charakter opowiadania. Wypisz pięć przykładów. Nazwij tę część mowy.

uzupełnij treść
1
Polecenie 2

Napisz ciąg dalszy opowiadania W szufladzie (maksymalnie 200 słów), pamiętając
o wstępie, rozwinięciu akcji i zakończeniu.

uzupełnij treść
1
Polecenie 3

Odszukaj w dostępnych źródłach, a następnie przeczytaj samodzielnie wybrane opowiadanie Sławomira Mrożka. Wyodrębnij w nim następujące części: wstęp, rozwinięcie akcji, punkt kulminacyjny i zakończenie.

uzupełnij treść
Ciekawostka

Na stronie Bielskiego Stowarzyszenia Artystycznego TEATR GRODZKIstrona internetowaBielskiego Stowarzyszenia Artystycznego TEATR GRODZKI znajduje się wiele ciekawych scenariuszy dla dzieci i młodzieży, które mogą stanowić inspirację do doskonalenia umiejętności pisania opowiadań.

strona internetowa
1
Polecenie 4

Napisz opowiadanie na wybrany spośród poniższych temat:
a) Wybierz dwóch ulubionych bohaterów z lektur szkolnych. Napisz opowiadanie
o ich wspólnej przygodzie pt. Tajemnicze zniknięcie korony królewskiej.
b) Wybierz i przeczytaj jeden ze scenariuszy z Portalu Teatru Amatorskiego. Na jego postawie napisz krótkie opowiadanie z dialogami.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 9
RDNjZcZ8AMSP1
Zadanie interaktywne polega na odszukaniu w wykreślance siedmiu słów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9

Do podanych wyrazów, wpływających na spójność tekstu, dopisz jeszcze pięć własnych przykładów.
potem, następnie, tymczasem...

RCgylzKtVZ5Nr
Miejsce na notatkę ucznia.
1
Polecenie 5

Ułóż wspólnie z koleżankami i kolegami z klasy opowiadanie zaczynające się od słów: Nagle rozpętała się straszliwa burza. Uwaga! Każdy może dodać tylko jedno zdanie.

Poniższa ilustracja może być inspiracją do waszej historii.

Rm4C3ACibhdWq
Burza
Źródło: Pixabay, jpienio, domena publiczna.
uzupełnij treść
Polecenie 5

Ułóż wspólnie z koleżankami i kolegami z klasy opowiadanie zaczynające się od słów: Nagle rozpętała się straszliwa burza. Uwaga! Każdy może dodać tylko jedno zdanie.

RRMkIwbNAkqJj
Miejsce na notatkę ucznia.
RpxQg41z5ZgA81
Zadanie interaktywne, polega na uszeregowaniu słów kluczy w hierarchii ważności (według ucznia).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: opowiadanie, akcja, chronologia, zdarzenia.

RIEFh8CEZXAH8
Miejsce na notatkę ucznia.