Opowiem wam historię…
Od najdawniejszych czasów ludzie chętnie opowiadają prawdziwe lub zmyślone historie i równie chętnie ich słuchają. Zanim wynaleziono pismo, legendy, podania
czy opowieści z życia przekazywano sobie drogą ustną. Pełniły one różne funkcje, m.in.:
- dostarczały wiedzy o świecie (funkcja informacyjna),
- kształtowały rozwój jednostki i grup społecznych (funkcja wychowawcza),
- służyły dobrej zabawie i relaksowi (funkcja rozrywkowa).
Sprawdź znaczenie słowa opowiadanie w dowolnym słowniku terminów literackich.
Co to jest opowiadanie?
Według Wielkiego słownika językaWielkiego słownika języka polskiego wyraz opowiadanie ma dwa znaczenia:
1) Oznacza ciąg wydarzeń przedstawionych przez kogoś słowami (np. opowiadanie babci o swoim dzieciństwie, opowiadanie dziecka o szkole).
2) Opowiadanie jest to krótki utwór literacki o prostej fabule i niewielkiej liczbie bohaterów, odznaczający się swobodną kompozycją. Cechuje się barwnym i dynamicznym językiem, ukazuje przyczynę i skutek pewnego ciągu zdarzeń
oraz jego – szczęśliwe lub nieszczęśliwe – zakończenie.
Rodzaje opowiadań
W zależności od tego, czy tworzymy tekst na podstawie czyjejś wypowiedzi ustnej
lub pisemnej, czy też korzystamy z własnych obserwacji, wyróżnia się opowiadanie odtwórcze i twórcze.
Opowiadanie odtwórcze, jak sama nazwa wskazuje, polega na odtworzeniu treści historii na podstawie opowiadania innego autora, według własnego pomysłu. Przykładem opowiadania odtwórczego może być opisanie losów bohaterów książki lub filmu. Dużą pomocą w pisaniu opowiadania odtwórczego jest plan wypowiedzi utworzony na podstawie tekstu oryginalnego.
Opowiadanie twórcze wymaga większego wysiłku, sprawności językowej i fantazji. Polega na napisaniu oryginalnej, wymyślonej przez nas historii. Możemy je zacząć
od sformułowań w rodzaju: Pewnego razu…, Opowiem ci dziś historię…, Minęło lato…, Kiedy zobaczyłem ją po raz pierwszy… Początek powinien zachęcić odbiorcę
do uważnego słuchania lub czytania naszej opowieści.
Opowiadanie można urozmaicić dialogiem, czyli wpleść w jego tekst rozmowę bohaterów historii.
Narrator opowiadania
Osobą relacjonującą wydarzenia, które rozgrywają się w opowiadaniu, jest narrator. Opowiadanie można napisać z perspektywy uczestnika bądź obserwatora zdarzeń. Rozróżniamy dwa typy narracji:
Narracja pierwszoosobowa - narrator jest uczestnikiem lub świadkiem wydarzeń. Posiada ograniczoną wiedzę o innych bohaterach i związanych z nimi wydarzeniach. Pisząc opowiadanie z narracją pierwszoosobową, należy używać czasownika w pierwszej osobie liczby pojedynczej np. Poszłam wczoraj do sklepu.
Narracja trzecioosobowa - narrator jest 'ukryty', bowiem nie należy do świata przedstawionego, o którym opowiada (nie jest bohaterem ani świadkiem wydarzeń). Posiada nieograniczoną wiedzę o bohaterach i związanych z nimi wydarzeniach. Pisząc opowiadanie z narracją trzecioosobową, należy używać trzecioosobowych form czasownika np. Zastanawiał się, co teraz stanie się z jego życiem. Dziewczynka wyszła z domu, mimo że za chwilę miał lunąć deszcz.
Schemat kompozycyjny opowiadania
Opowiadanie można ująć w następujący schemat kompozycyjny:
Wstęp – zawiązanie akcji, wprowadzenie, w którym należy określić czas i miejsce opisywanych wydarzeń oraz przedstawić głównego bohatera (lub bohaterów).
Rozwinięcie – najbardziej rozbudowana część opowiadania, zawiera opowiedziany po kolei przebieg wydarzeń zmierzający do punktu kulminacyjnegopunktu kulminacyjnego.
Zakończenie – rozwiązanie akcji, podsumowanie opisywanych wydarzeń, może zawierać ciekawą puentępuentę, ocenę lub refleksję autora.
Opowiadaniu warto nadać ciekawy tytuł.
Rady dla początkującego pisarza
Pamiętaj, by pisać tylko o jednym zdarzeniu.
Pisz w pierwszej osobie liczby pojedynczej.
Pisz zawsze w czasie przeszłym.
Przeplataj elementy opisowe z dialogami.
Stosuj język zrozumiały i barwny.
Wzbudź zainteresowanie początkiem historii.
Nie zapomnij o zaskakującym zakończeniu.
Używaj wielu czasowników.
Nie popełniaj błędów językowych.
Posłuchaj audycji radiowej pt. Idealne opowiadanie? Dobry tytuł, pierwsze zdanie i puentaIdealne opowiadanie? Dobry tytuł, pierwsze zdanie i puenta.
Posłuchaj audycji radiowej pt. Idealne opowiadanie? Dobry tytuł, pierwsze zdanie i puentaIdealne opowiadanie? Dobry tytuł, pierwsze zdanie i puenta.
Zadaniowo
Dopisz po trzy skojarzenia do hasła opowiadać:
- co?
- jak?
- komu?
W prowadzonym przez siebie blogu Małgorzata Musierowicz, pisarka i ilustratorka książek dla dzieci i młodzieży, opisała proces tworzenia swoich opowiadań. Przeczytaj poniższy fragment i przedstaw w punktach ten proces. Zachowaj chronologię opisanych czynności.
Oficjalna strona Małgorzaty MusierowiczUważam za wielki dar niebios to, że wolno mi się zajmować zawodowo zjawiskiem, które kocham: książką.
Od dziecka wiedziałam, że do pełni szczęścia potrzebuję tylko niedużej domowej drukarni – i oto ją mam, w postaci komputera. Spędzam rozkoszne i zajmujące chwile, projektując, bawiąc się i pracując, pisząc i rysując z pomocą tego mądrali. Umie on mnóstwo – ale nie wszystko, niestety: wymyślić, napisać i zilustrować powieść muszę osobiście. Znikąd pomocy.
Najpierw trzeba skonstruować akcję, rozpisać ją starannie na sceny, do samego finału, wyobrazić sobie postacie bohaterów, ich wygląd, usposobienie, nawyki i reakcje. (Często ich sobie rysuję, zanim zacznę o nich pisać).
Robię mnóstwo notatek i upycham je w teczce lub rozwieszam wokół stołu, na regałach i półkach. A potem po prostu piszę, co jest procesem długim, żmudnym i męczącym. Wygląda to też nienadzwyczajnie: ot, siedzi sobie potargana kobieta w stroju przypadkowym i gapi się w przestrzeń za oknem, po czym stuka w klawiaturę i gapi się z kolei w monitor. Siedzi, siedzi, siedzi, bolą ją plecy, kark i nogi. Co napisze, to zapisze albo i wyrzuci. Wstanie, pochodzi, wyjdzie do ogrodu, popatrzy na róże, dozna wyrzutu sumienia i dalejże z powrotem do pracy. Siedzi, siedzi, siedzi, pogryza orzeszki lub migdały, co napisze, to zapisze albo i wyrzuci, i tak w kółko. Taka monotonna praca ciągnie się przez całe miesiące, ale przynosi mnóstwo satysfakcji i radości.
Wyobraźcie sobie, pracuję tak już od czterdziestu lat! Nie mówię, że codziennie. Mnóstwo rzeczy ważniejszych, pilniejszych, naglących, dybie na mój czas i uwagę. A doba jest taka krótka!
Mimo wszystko jednak, to i owo udało mi się w życiu napisać i narysować – i właśnie mam zamiar Wam to przedstawić.
Wypisz z tekstu Małgorzaty Musierowicz po dwa przykłady wyrazów wartościujących pozytywnie i negatywnie. Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią one w powyższym tekście.
Sławomir Mrożek
wybitny polski dramatopisarz, prozaik, satyry i rysownik; jeden z najbardziej znanych na świecie polskich pisarzy. W swoich utworach poruszał tematy społeczne, filozoficzne, polityczne i psychologiczne. Za swoją twórczość był wielokrotnie nagradzany. Popularne utwory to m.in.: Tango, Wesele w Atomicach, Słoń.
W szufladzieDzisiaj rano, kiedy wysunąłem środkową szufladę biurka, żeby znaleźć okulary – zobaczyłem, że żyją w niej mali ludzie. Między futerałem na okulary a kopertą ze zdjęciami stała nieduża, ale miła i młoda para. On – wielkości połowy mojej dłoni, uśmiechnięty, o jasnych oczach, ona – jak mój palec serdeczny, zgrabna i złota. Włosy spięte na karku, przypominające błyszczący wiórek, muskały jej plecy. Wpatrywali się w siebie, a kiedy otworzyłem szufladę – spłoszonym, jednoczesnym ruchem obrócili głowy w moją stronę, przy czym musieli patrzeć od razu do góry. Byłem wobec nich wielki jak Bóg i ciężki. Uśmiechnąłem się, a mój uśmiech musiał być dla nich tym, czym zmiana pogody na niebie. Zresztą nie okazywali trwogi. Wziąwszy się za ręce, zbliżyli się o kilka centymetrów do mojej klatki piersiowej, odzianej w granatowy wełniany sweter, o którą wspierała się wysunięta szuflada. Pod ich stopami szeleścił tygodnik ilustrowany, którym wysłane jest jej dno. Nachyliłem się, czując, że każde moje poruszenie może być dla nich trzęsieniem ziemi. Nie mogłem spostrzec wyrazu ich oczu, bo były zbyt małe: jak ciemne ziarenka. Wyjaśnili mi swobodnie, że mają kłopoty. Jej matka nie chce się zgodzić na małżeństwo. Wyglądało to na prośbę o pomoc.
Po przeczytaniu fragmentu opowiadania Sławomira Mrożka wykonaj polecenia:
Wskaż we fragmencie tekstu Sławomira Mrożka wyrazy, które nadają narracji charakter opowiadania. Wypisz pięć przykładów. Nazwij tę część mowy.
Napisz ciąg dalszy opowiadania W szufladzie (maksymalnie 200 słów), pamiętając
o wstępie, rozwinięciu akcji i zakończeniu.
Odszukaj w dostępnych źródłach, a następnie przeczytaj samodzielnie wybrane opowiadanie Sławomira Mrożka. Wyodrębnij w nim następujące części: wstęp, rozwinięcie akcji, punkt kulminacyjny i zakończenie.
Na stronie Bielskiego Stowarzyszenia Artystycznego TEATR GRODZKIBielskiego Stowarzyszenia Artystycznego TEATR GRODZKI znajduje się wiele ciekawych scenariuszy dla dzieci i młodzieży, które mogą stanowić inspirację do doskonalenia umiejętności pisania opowiadań.
Napisz opowiadanie na wybrany spośród poniższych temat:
a) Wybierz dwóch ulubionych bohaterów z lektur szkolnych. Napisz opowiadanie
o ich wspólnej przygodzie pt. Tajemnicze zniknięcie korony królewskiej.
b) Wybierz i przeczytaj jeden ze scenariuszy z Portalu Teatru Amatorskiego. Na jego postawie napisz krótkie opowiadanie z dialogami.
Do podanych wyrazów, wpływających na spójność tekstu, dopisz jeszcze pięć własnych przykładów.
potem, następnie, tymczasem...
Ułóż wspólnie z koleżankami i kolegami z klasy opowiadanie zaczynające się od słów: Nagle rozpętała się straszliwa burza. Uwaga! Każdy może dodać tylko jedno zdanie.
Poniższa ilustracja może być inspiracją do waszej historii.
Ułóż wspólnie z koleżankami i kolegami z klasy opowiadanie zaczynające się od słów: Nagle rozpętała się straszliwa burza. Uwaga! Każdy może dodać tylko jedno zdanie.
Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: opowiadanie, akcja, chronologia, zdarzenia.