Scenariusz lekcji

Organy w twórczości Jana Sebastiana Bacha

Cele lekcji

Wiadomości

Zapoznanie uczniów z historią instrumentu muzycznego – organami. Wskazanie funkcji i miejsca występowania organów. Omówienie budowy, charakterystycznych elementów oraz wskazanie źródła wydobycia dźwięku w organach. Przedstawienie postaci barokowego kompozytora – Jana Sebastiana Bacha i wskazanie jego najważniejszych dzieł związanych z muzyką organową. Wysłuchanie i percepcja wybranych utworów organowych Jana Sebastiana Bacha. Krótka analiza tych dzieł i wskazanie charakterystycznych cech brzmieniowych organów.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. omówić historię organów i wskazać miejsca, w których są użytkowane;

2. przedstawić źródła pochodzenia dźwięku w organach;

3. omówić funkcję organów w muzyce i w kościele;

4. przedstawić budowę organów i wskazać najważniejsze elementy i cechy charakterystyczne tego instrumentu;

5. przedstawić życie i twórczość Jana Sebastiana Bacha;

6. wskazać najważniejsze dzieła na organy Jana Sebastiana Bacha;

7. omówić charakterystyczne cechy brzmieniowe organów;

Metoda i forma pracy

Metoda pogadanki z elementami opisu. Percepcja wybranych utworów.

3. 1. Korowajczyk E., Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4‑6, wyd. ROŻAK, Straszyn 2005.

   2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.

   3. Nagrania fragmentów utworów:

   4. Jan Sebastian Bach – Toccata i fuga d‑moll.

   5. Jan Sebastian Bach – Fantazja G‑dur BWV 572.

   6. Plansze z rysunkami: organy, portret Jana Sebastiana Bacha.

   7. Karta pracy ucznia.

a) Faza przygotowawcza

Sprawdzenie obecności oraz zadania domowego.

Wspólne zaśpiewanie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.

Podanie tematu do zeszytu.

(10 min.)

b) Faza realizacyjna

Zapoznanie uczniów metodą opisu z historią, popularyzacją w różnych krajach i funkcjami instrumentu muzycznego ściśle związanego z kościołem i muzyką religijną – organami.

Notatka:

Organy – Instrument wynaleziony w III w. p.n.e. w Aleksandrii znalazł się w kościołach europejskich we wczesnym średniowieczu. W V wieku pierwsze organy trafiają z Bizancjum do Hiszpanii. W VIII wieku pojawiają się one w Anglii oraz na dworze króla Franków. Dzięki temu rozwija się wokalno‑instrumentalna muzyka religijna oparta na potędze brzmienia kościelnych organów. W Polsce pierwsze organy pojawiają się za czasów panowania Kazimierza Sprawiedliwego.

Na podstawie ilustracji, metodą pogadanki zapoznanie uczniów z budową organów. Wskazanie ich charakterystycznych elementów oraz źródła wydobycia dźwięków.

Wysłuchanie i percepcja utworu Jana Sebastiana Bacha Toccata i fuga d‑moll. Metodą pogadanki wskazanie charakterystycznych cech brzmieniowych organów w tym utworze.

Zapisanie notatki do zeszytów:

Notatka:

Budowa organów:

- nawet do kilku tysięcy piszczałek,

- kilka klawiatur ręcznych (manuałów),

- jedna klawiatura dla nóg (pedał),

- rejestry, czyli system przycisków, dzięki którym można zmieniać barwę dźwięku przez uruchomienie odpowiednich grup piszczałek.

Sposób wydobywania dźwięku: naciśnięcie klawisza powoduje wtłoczenie powietrza do odpowiedniej piszczałki i wydobycie dźwięku.

Zapoznanie uczniów metodą opisu z postacią kompozytora, twórcą przede wszystkim utworów organowych – Janem Sebastianem Bachem. Wskazanie najwybitniejszych dzieł organowych kompozytora.

Notatka:

Jan Sebastian Bach: urodzony w 1685 r. w Eisenach, zmarł w 1750r. w Lipsku. Był samoukiem muzycznym. Z czasem zaczął mu pomagać starszy brat. Co kilka lat zmieniał pracę i miejsce zamieszkania, ale najdłużej pracował w Lipsku,gdzie objął posadę organisty i kantora. Pracował także jako skrzypek, kapelmistrz, nauczyciel, organista i śpiewak. Kompozycji uczył się sam. Był nadwornym kompozytorem króla polskiego i księcia saskiego Augusta III.

Utwory na organy: kantaty, chorały, preludia, toccaty, fugi, wariacje, fantazje.

(30 min.)

c) Faza podsumowująca

Świadome słuchanie utworu Fantazja G‑dur BWV 572.

(5 min.)

Bibliografia

1. Ekiert J., Bliżej Muzyki. Encyklopedia, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.

2. Korowajczyk E., Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4‑6, wyd. ROŻAK, Straszyn 2005.

Załączniki

Karta pracy ucznia

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji „Organy w twórczości Jana Sebastiana Bacha”.

Zadanie domowe