Audiobook OTIUM POST NEGOTIUM: Otium post negotium czyli filozofia życia Rzymianina Chyba nigdy nie spędziłem czasu przyjemniej jak ostatnio podczas moich odwiedzin u Spurinny, co więcej, nie życzyłbym sobie na starość innego wzoru, o ile w ogóle będzie mi dane dożyć starości. Trudno bowiem o bardziej ustalony tryb życia, a mnie jak podoba się stały bieg ciał niebieskich, tak i regularne życie, zwłaszcza u ludzi starych; albowiem u ludzi w młodszym wieku nie razi w pewnym stopniu nieregularne i zamącone; w życiu ludzi starych powinno być wszystko spokojne i systematyczne, nie jest to bowiem odpowiednia pora na nadmierną aktywność czy ubieganie się o stanowiska. Spurinna przestrzega tej zasady konsekwentnie, tak że nawet sprawy drobne, o ile nie działyby się codziennie, załatwia według ustalonego planu. Rano leży przez pewien czas na sofie, o godzinie drugiej [ok. godz. 7] prosi, by mu podano obuwie, przechodzi spacerkiem 3000 kroków [ok. 4,5 km] zarówno dla odprężenia ogólnego, jak i dla zachowania sprawności fizycznej; jeżeli są u niego jego przyjaciele, toczą się rozmowy na piękne tematy. Jeżeli nie ma nikogo, lektor czyta mu książkę – niekiedy zdarza się to także w obecności przyjaciół, o ile im to odpowiada. Potem siada i znowu lektura albo cenniejsza od lektury rozmowa. Wkrótce zajmuje miejsce w powozie, zabiera z sobą żonę, która jest niezwykłą kobietą, albo któregoś z przyjaciół, jak ostatnio mnie. Jakiż to piękny, jak miły taki bezpośredni kontakt! Ile tam tradycji! O jakich wydarzeniach, o jakich ludziach można usłyszeć! Jakimi przykładami można się nasycić! Jakkolwiek człowiek ten taką skromność w sobie wyrobił, żeby opowiadając o czymś nie robić wrażenia, że chce pouczać. Po przejażdżce, ok. 7000 kroków [ok. 10 km], znowu idzie pieszo tysiąc kroków, po czym siada albo udaje się do swego pokoju i zaczyna pisać. Pisze bowiem, i to w języku greckim, i łacińskim, bardzo dobre wiersze liryczne. Utwory jego są pełne wdzięku, niezwykłej słodyczy, wykazują poczucie humoru, a cechy te podnosi takt autora. Kiedy nadchodzi pora kąpieli, w zimie – o godzinie dziewiątej [ok. godz. 14], latem o godzinie ósmej [ok. godz. 13] przechadza się nago w słońcu, o ile nie ma wiatru, po czym długo i z zapałem uprawia grę w piłkę, albowiem uprawiając ten sport także zwalcza starość. Po kąpieli kładzie się, a posiłek zjada nieco później. Słucha wtedy lektora, który czyta mu coś lżejszego i przyjemnego. W tym czasie przyjaciele mogą albo robić to samo co on, albo, o ile wolą, coś innego. Nadchodzi pora głównego posiłku, który jest podany elegancko, lecz skromnie w błyszczącym, starym srebrze; są i korynckie naczynia, które Spurinna bardzo lubi, ale nie robią na nim wrażenia. Często urozmaicają posiłek występy aktorów komediowych, ażeby rozkosze podniebienia były też przyprawione strawą duchową; nawet latem zarywa trochę nocy, ale nikomu czas się nie dłuży, w tak miłym nastroju upływa czas przy wieczerzy. Dzięki takim warunkom człowiek ten, który ukończył 77 lat, ma doskonały słuch, bystry wzrok, dzięki temu jest sprawny, żywotny, i zachował wyjątkową jak na starość rozwagę. [...] Jak on długo podejmował się różnych zadań, piastował urzędy, zarządzał prowincjami - sumienną pracą zasłużył na taki odpoczynek. Społeczeństwo rzymskie postrzegane jest często jako pełne skrajności. W Wiecznym Mieście obserwujemy warstwy bogatych oraz biednych obywateli, często funkcjonujące obok siebie. Dwa światy funkcjonują w stałych relacjach, dodatkowym aspektem jest obecność niewolnictwa. Rzeczywiście, warunki życia ludzi w imperium rzymskim w dużym stopniu zależały od pochodzenia i sytuacji materialnej. Niezależnie jednak od społecznego statusu, daje się zaobserwować wagę, jaką starożytni przykładali do wytężonej pracy – jak cenili sobie trud (łac. labor). Zadaniem niewolników było więc rzetelne wykonywanie swoich obowiązków. To dawało im nadzieję na przychylność panów, na możliwe względy, dla niektórych nawet na wyzwolenie po latach wiernej służby. Rolnicy z mozołem pracowali na polu, by zapewnić byt swoim rodzinom. Uroki życia na wsi i trudu wiejskiej pracy opisywał w swojej poezji m.in. Wergiliusz. Również szlachetnie urodzeni obywatele nie stronili od obowiązków (łac. negōtia). To właśnie ich rzetelne wypełnianie sprawiało, że nadejść mógł czas na odpoczynek i cieszenie się wynikami własnych starań (ōtium post negōtium). Jakie były te obowiązki? Mężczyźni dbali o utrzymanie rodzinnego majątku, ale również udzielali się w życiu politycznym. Członkowie rodów senatorskich mieli przed sobą jasno określoną ścieżkę zaszczytów (cursus honōrum). Dobre wykonywanie swoich obowiązków względem społeczeństwa, rodziny, przyjaciół zapewniało powszechny szacunek. Kolejne zaszczyty, zdobywane aż do sędziwego wieku, pozwalały w mniemaniu możnych na spokojną starość i pamięć po śmierci. Takiej pozycji doczekał się właśnie podziwiany przez Pliniusza senator Spirinna. Po pracy można więc było zaznać odpoczynku. Obywatele powszechnie korzystali z rozrywki proponowanej im przez państwo. Igrzyska sportowe, walki gladiatorów czy przedstawienia teatralne przyciągały tłumy. Możni mieli komfort spotykania się ze znajomymi, dyskutowania, spacerów w pięknych rezydencjach, stać ich było na rozkoszowanie się jedzeniem sprowadzanym z dalekich krajów. Właśnie takie zajęcia opisuje w swoich listach Pliniusz. Petroniusz w swoim opisie znanym jako „Uczta Trymalchiona” ukazuje absurdy wystawnego życia i ucztowania ludzi przesadnie opływających w bogactwa. Również u Pliniusza odnajdujemy opisy wystawnych wnętrz bogatych posiadłości. Biorąc te wszystkie czynniki pod uwagę społeczeństwo rzymskie rzeczywiście jawi się nam jako pełne kontrastów. Ōtium rozumiemy więc zarówno jako czas wolny po zajęciach codziennych, który przeznaczyć można na odpoczynek, jak również rezygnację z działalności zawodowej i społecznej aktywności, której przykład poznaliśmy poprzez list Pliniusza.