Otrzymywanie, budowa i właściwości tlenków

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna:

• pojęcie tlenków,

• właściwości tlenków,

• nazewnictwo tlenków

• sposoby otrzymywania tlenków.

b) Umiejętności

Uczeń odróżnia tlenki metalu od tlenków niemetalu oraz nazywa tlenki zgodnie z nomenklaturą chemiczną.

2. Metoda i forma pracy

Pogadanka, praca zbiorowa.

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Sprawdzenie listy obecności.

2. Przypomnienie zagadnień omawianych na poprzedniej lekcji poprzez pogadankę na temat związków chemicznych i ich rodzajów.

b) Faza realizacyjna

1. Wprowadzenie pojęcia tlenku.

Tlenki są to związki tlenu i innego dowolnego pierwiastka. Wyróżniamy tlenki metali i tlenki niemetali .Oto ogólny wzór tlenków:

EIndeks dolny n_nOIndeks dolny m_m , gdzie E oznacza dowolny pierwiastek

2. Podział i właściwości tlenków.

Zapisanie przez uczniów notatki związanej z podziałem i właściwościami tlenków.

Tlenki dzielimy na tlenki metali i tlenki niemetali.

Tlenki metali:

- mają stan krystaliczny o budowie jonowej i dużej gęstości,

- są małolotne (ze względu na występowanie między jonami sił elektrostatycznych),

- mają dość wysokie temperatury topnienia (500‑3000Indeks górny 0⁰ C),

- nie rozpuszczają się w wodzie poza tlenkami litowców i berylowców.

Tlenki niemetali:

• najczęściej są substancjami gazowymi,

• poza paroma wyjątkami nie mają budowy jonowej,

- niektóre są dobrze lub słabo rozpuszczalne w wodzie (COIndeks dolny 2₂, NO).

3. Podanie nomenklatury dotyczącej tlenków.

Zapisanie przez uczniów w zeszytach notatek z zakresu nazewnictwa tlenków.

1. Tlenki pierwiastków występujących tylko na jednym stopniu utlenienia mają dodane słowo tlenek, a następnie w dopełniaczu nazwę pierwiastka, np.:

• BaO – tlenek baru,

• NaIndeks dolny 2₂O – tlenek sodu,

• AlIndeks dolny 2₂OIndeks dolny 3₃ – tlenek glinu.

2. W przypadku, gdy pierwiastek tworzy tlenki na różnych stopniach utlenienia, po nazwie pierwiastka dodaje się w nawiasie cyfrę rzymską, która oznacza stopień ultenienia danego pierwiastka w danym tlenku, np.:

   • CuO - tlenek miedzi (II),

   • CuIndeks dolny 2₂O – tlenek miedzi (I).

3. W przypadku tlenków niemetali stosujemy przedrostki greckie oznaczające liczbę atomów tlenu i danego niemetalu, np.:

• SOIndeks dolny 2₂- ditlenek siarki (dopuszcza się nazwę zwyczajową dwutlenek siarki),

• SiOIndeks dolny 2₂ – ditlenek krzemu (dopuszcza się nazwę dwutlenek krzemu),

• NIndeks dolny 2₂OIndeks dolny 3₃ – tritlenek diazotu (dopuszcza się nazwę trójtlenek azotu lub tlenek azotu(III)).

4. Zapisanie przez uczniów metod otrzymywania tlenków.

Otrzymywanie tlenków:

• Bezpośrednia reakcja pierwiastka z tlenem: C + OIndeks dolny 2₂ = COIndeks dolny 2._2.

• Utlenianie tlenków: 2 SOIndeks dolny 2₂ + OIndeks dolny 2₂ = 2 SOIndeks dolny 3._3.

• Redukcja tlenków: COIndeks dolny 2₂ + C = 2 CO.

• Rozkład termiczny soli lub wodorotlenków:

CaCOIndeks dolny 3₃ = CaO + COIndeks dolny 2,_2, Cu(OH)Indeks dolny 2₂ = CuO + HIndeks dolny 2₂O

5. Zapisanie przez uczniów w zeszytach podziału tlenków ze względu na ich właściwości chemiczne.

Właściwości chemiczne tlenków:

a) tlenki zasadowe – tlenki reagujące z kwasami, np.: CaO + 2 HCl = CaClIndeks dolny 2₂ + HIndeks dolny 2₂O,

b) tlenki kwasowe – tlenki reagujące z zasadami, np.: SOIndeks dolny 3₃ + 2 NaOH = NaIndeks dolny 2₂SOIndeks dolny 4₄ + HIndeks dolny 2₂O,

c) tlenki amfoteryczne – tlenki reagujące i zasadami, i z kwasami, np.: ZnO,

d) tlenki obojętne – nie reagują ani z kwasami, ani z zasadami, np.: CO, NO.

c) Faza podsumowująca

Powtórzenie wiadomości zdobytych na lekcji.

5. Bibliografia

Z. Kluz, M. M. Poźniczek, Chemia. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Warszawa 2005.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak