Rośliny wykształciły różne sposoby „podróżowania”, co pozwala im kolonizować odległe przestrzenie. Na podbój świata wysyłają swoje potomstwo zamknięte w bezpiecznych kapsułach – nasionach, które dodatkowo są chronione przez okrywy owoców.

R1U7kuJ38cBkz
Owoce kasztanowca – kasztany. Skracający się dzień i coraz niższa temperatura to dla tego drzewa sygnał, że nadszedł czas dojrzewania owoców
Źródło: EgnaroorangE, edycja: Krzysztof Jaworski, Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • że kwiat po zapyleniu przekształca się w owoc;

  • że zalążek po zapłodnieniu przekształca się w nasiono.

Twoje cele
  • Rozpoznasz elementy budowy owocu i opiszesz pełnione przez nie funkcje.

  • Rozróżnisz owoce mięsiste i suche.

  • Opiszesz budowę nasiona, zwracając uwagę na rolę jego elementów.

  • Określisz warunki niezbędne do procesu kiełkowania nasion.

  • Opiszesz przebieg kiełkowania nasiona.

  • Rozróżnisz sposoby rozsiewania się nasion i owoców.

ii7vfgFEPJ_d5e201

1. Budowa owocu

OwocowocOwoc powstaje z przekształconego kwiatu lub kwiatostanu, który został zapylony. Jest organem zawierającym nasionanasiononasiona. Do jego zadań należy ochrona nasion w czasie ich rozwoju oraz udział w ich rozsiewaniurozsiewanierozsiewaniu. Owoce wytwarzane są jedynie przez rośliny okrytonasienneokrytonasienneokrytonasienne.

Mimo że owoce przybierają różne formy, wszystkie zbudowane są z takich samych części: owocninasion. W zależności od rośliny owoc może zawierać jedno lub wiele nasion.

Proces tworzenia się owocu zaczyna się po zapłodnieniu, czyli po połączeniu komórki plemnikowej z komórką jajową. Odbywa się wewnątrz zalążkazalążekzalążka, znajdującego się w zalążnizalążniazalążni. Po zapłodnieniu zalążek przekształca się w nasiono, a ściana zalążni – w owocnię. Pozostałe części kwiatu: płatki korony, pręciki i szyjka słupka usychają i odpadają.

Warto wiedzieć

Pestka to nasiono otoczone twardą, zdrewniałą łupiną.

Najbardziej zewnętrzną powłoką owocni jest skórka, często wyposażona w różne wyrostki – skrzydełka, haczyki, włoski. Ułatwiają one roznoszenie owoców przez zwierzęta lub wiatr.

Ważne!

Rolą owocni jest ochrona nasion i ułatwienie ich rozsiewania. Nasiona służą do rozprzestrzeniania i rozmnażania się roślin.

R1ab3eNjKULb1
Owoc powstaje z zalążni
Źródło: Anita Mowczan, licencja: CC BY-SA 3.0.
Obserwacja 1

Problem badawczy: Porównanie budowy owoców śliwy i grochu.

Hipoteza 1

Owoc śliwy i owoc grochu mają inny plan budowy.

Hipoteza 2

Owoc śliwy i owoc grochu mają taki sam plan budowy.

Co będzie potrzebne
  • owoce śliwy i strąki zielonego groszku

  • dziadek do orzechów

  • nożyk

  • serwetki lub podkładki

Instrukcja
  1. Ostrożnie przekrój śliwkę na podłużne połówki.

  2. Wskaż skórkę, owocnię i pestkę.

  3. Za pomocą dziadka do orzechów rozłup pestkę i wskaż nasiono.

  4. Otwórz strąk groszku.

  5. Wyróżnij skórkę, owocnię oraz nasiona.

  6. Policz, ile nasion znajduje się wewnątrz strąka.

  7. Porównaj budowę obu tych owoców, wskaż cechy wspólne i różnice.

R1BNFqwcgxA3M
Wyniki: (Uzupełnij) Wnioski: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wskazówki i klucze odpowiedzibluzewhite
1
Ćwiczenie 1
R13SVCpJjtOef
W sklepach warzywnych śliwki, jabłka, banany sprzedawane są jako owoce, natomiast ogórki, pomidory, bakłażany, cukinie jako warzywa. Czy ta klasyfikacja jest poprawna z punktu widzenia biologii? Uzasadnij swoją odpowiedź. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Owocnia pomarańczy, mandarynek, grejpfrutów i cytryn składa się z kilku warstw. Najbardziej zewnętrzną stanowi zabarwiona skórka, bogata w substancje, które nadają jej gorzki smak. U młodych owoców jest zielona, a w miarę dojrzewania zmienia zabarwienie na żółte lub pomarańczowe. Pod skórką leży biała, gąbczasta warstwa. Mięsisty i soczysty miąższ – zasadnicza część cytrusów – powstaje z komórek wewnętrznej części owocni, w których znajdują się duże wakuole wypełnione sokiem. Miąższ składa się z segmentów zawierających nasiona. Owoce niektórych odmian hodowlanych nie zawierają nasion, ponieważ rozwijają się bez zapłodnienia.

RJJWElXUYkXbd
Budowa pomarańczy
Źródło: Aleksandra Ryczkowska, PublicDomainPictures, Darren Hester, Pixabay, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Niektóre owoce dostępne w sklepach nie mają nasion. Wzrost takich owoców można wywołać sztucznie, np. za pomocą substancji chemicznych działających na kwiaty. Pozbawione nasion owoce bananów, arbuzów czy pomidorów są bardzo cenione przez kupujących.

ii7vfgFEPJ_d5e317

2. Typy owoców

Owoce wykazują różne przystosowania do rozsiewania nasion, co odzwierciedla się w ich budowie. Wyróżnić można dwa typy owoców: mięsistesuche. Owoce mięsiste to takie, których owocnia w czasie dojrzewania pozostaje soczysta, podczas gdy owocnia owoców suchych wysycha.

Przykłady owoców mięsistych:

1

Przykłady owoców suchych:

1
Dla zainteresowanych

Wśród owoców mięsistych wyróżnić można m.in. pestkowcejagody

  • Pestkowce to owoce zawierające pestkę, np. wiśnia, brzoskwinia, oliwka.

  • Jagody to owoce z owocnią zbudowaną z miękkich tkanek, zwykle z wieloma nasionami. Jagodą jest np. arbuz, banan, pomidor, dynia.

Wśród owoców suchych można wyróżnić owoce pękające oraz niepękające.

  • Owoce pękające w trakcie dojrzewania wysychają i gwałtownie się otwierają, wyrzucając nasiona na duże odległości. Wyróżnia się następujące rodzaje owoców pękających: torebki (np. u maku), strąki (np. u fasoli), łuszczyny (np. u rzepaku), mieszki (np. u magnolii).

  • Owoce suche niepękające nie otwierają się po dojrzeniu. Mają twardą i grubą owocnię, która pęka dopiero w trakcie kiełkowaniakiełkowaniekiełkowania nasiona. Przykładem są ziarniaki występujące m.in. u pszenicy i kukurydzy, niełupki słonecznika oraz orzechy, np. leszczyny, dębu, gryki. Owocnia orzechów jest całkowicie zdrewniała.

Obserwacja 2

Problem badawczy: Czy owocnia jest tak samo zbudowana u wszystkich owoców?

Hipoteza 1

Owocnia wszystkich owoców jest tak samo zbudowana.

Hipoteza 2

Owocnia niektórych owoców jest sucha, a innych mięsista.

Co będzie potrzebne
  • owoce różnych gatunków roślin (np. jabłoni, pomidora, maliny, truskawki, czereśni, fasoli, grochu, maku, słonecznika, kukurydzy, mniszka, klonu, buka)

  • nożyk

  • lupa

Instrukcja
  1. Obejrzyj owoce. Wyróżnij w nich nasiona i owocnie.

  2. Podziel owoce na dwie grupy, ze względu na podobieństwo budowy owocni.

  3. Ostrożnie przekrój owoce mięsiste tak, aby były widoczne nasiona.

  4. Spróbuj wyłuskać nasiona z owoców suchych.

R1Nucq5ognRNH
Wyniki: (Uzupełnij) Wnioski: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wskazówki i klucze odpowiedzibluzewhite
Ciekawostka

Drzewa bochenkowe rodzą jedne z największych owoców świata. Mogą one ważyć nawet do 40 kg. Osiągają 30–90 cm długości i 20–25 cm średnicy. Powstają z wielu kwiatów. Zewnętrzna okrywa owocu jest tak twarda, że dojrzały owoc trzeba rąbać tasakiem, aby dostać się do jego wnętrza. Owoce, nazywane jackfruit (wym. dżakfrut), są bogate w skrobię i cukry. Spożywa się je na surowo lub w postaci dżemów. Drzewa bochenkowe rosną w Indiach, Malezji i Indonezji.

Galeria zdjęć przedstawiających owoce jackfruit:

ii7vfgFEPJ_d5e431

3. Budowa i rodzaje nasion

Nasiona pełnią funkcję przetrwalną, czyli są przystosowane do tego, by w uśpieniu czekać na odpowiednie warunki do kiełkowania. Rośliny jednoroczne, które w naszym klimacie zamierają na czas zimy lub podczas suchej pory roku, jedynie w takiej postaci mogą przetrwać do momentu, aż nastaną lepsze warunki do rozwoju. W dojrzałym nasionie zatrzymany zostaje wszelki wzrost i rozwój. Okres spoczynku może trwać od kilku dni do wielu lat.

W skład typowego nasiona wchodzą: zarodek, tkanka odżywcza (czyli bielmo) oraz łupina nasienna.

R13CDl69Unel9
Grafika przedstawia budowę żółtych nasiona fasoli. Nasiono jest rozcięte. Ma owalny kształt. Wnętrze nasiona stanowi tkanka odżywcza (bielmo), zawierająca materiał zapasowy. Przy węższej części nasiona widać zarodek, który składa się z pojedynczego zawiązka korzenia oraz z rozwidlonego zawiązka pędu.
Budowa zarodka na przykładzie fasoli
Źródło: Anita Mowczan, licencja: CC BY-SA 3.0.
  • Zarodek to wczesne stadium rozwojowe organizmu roślinnego. Powstaje w wyniku podziałów zapłodnionej komórki jajowej i zawiera zawiązki organów rośliny: pędu i korzenia.

  • Twarda i trudna do rozerwania łupina chroni nasiono przed wysychaniem, uszkodzeniem i czynnikami chorobotwórczymi.

  • Tkanka odżywcza otacza zarodek i stanowi dla niego źródło substancji pokarmowych. Zapasy te są zużywane podczas kiełkowania, gdyż służą zarodkowi do wzrostu i przekształcenia się w siewkę. Po wykształceniu się liści siewka produkuje substancje odżywcze w procesie fotosyntezy.

W nasionach gromadzone są różne substancje odżywcze. Wyróżnia się nasiona zawierające:

  • dużo tłuszczu, np. nasiona słonecznika i rzepaku;

  • dużo skrobi, np. nasiona zbóż;

  • dużo białka, np. nasiona grochu i fasoli.

Doświadczenie 1

Problem badawczy: Czy w nasionach pszenicy, słonecznika i grochu znajdują się takie same ilości tłuszczu, białka i skrobi?

Hipoteza 1

W nasionach pszenicy, słonecznika i grochu znajdują się takie same ilości tłuszczu, białka i skrobi.

Hipoteza 2

W nasionach pszenicy, słonecznika i grochu znajdują się różne ilości tłuszczu, białka i skrobi.

Co będzie potrzebne
  • ziarna pszenicy i słonecznika oraz nasiona grochu

  • skrobia ziemniaczana lub kukurydziana

  • białko jaja kurzego

  • olej rzepakowy lub słonecznikowy

  • 3 kartoniki bibuły filtracyjnej lub kartki papieru

  • 3 moździerze z tłuczkami

  • 12 szkiełek zegarkowych

  • płyn Lugola

  • zapałki – zachowaj ostrożność!

  • woda

Instrukcja

Przeprowadź próby kontrolne:

  1. Umieść skrobię, białko jaja kurzego i olej na szkiełkach zegarkowych.

  2. Wykrywanie cukrów: dodaj kroplę płynu Lugola na próbkę skrobi; pojawienie się granatowego zabarwienia świadczy o obecności skrobi w próbce.

  3. Wykrywanie tłuszczów: przyciśnij bibułę do próbki oleju; pojawienie się po wysuszeniu tłustej plamy potwierdza zawartość tłuszczu w badanym materiale;

  4. Wykrywanie białek: poproś rodzica lub opiekuna o podpalenie próbki białka kurzego. O obecności białek w próbce świadczą: pojawienie się charakterystycznego zapachu przypominającego spalone włosy, jasnożółty płomień oraz czarny popiół.

Przeprowadź próby badawcze:

  1. W oddzielnych moździerzach umieść ziarna pszenicy, słonecznika, nasiona grochu. Rozgnieć je za pomocą tłuczka.

  2. Podziel każdy z przygotowanych materiałów na trzy części i wyłóż każdą z nich na osobne szkiełka zegarkowe.

  3. Sprawdź, czy nasiona zawierają:

    1. skrobię – dodaj kroplę płynu Lugola na próbkę materiału pochodzącego z każdej rośliny;

    2. tłuszcz – mocno przyciśnij bibułę do zgniecionych nasion;

    3. białko – poproś rodzica lub opiekuna o podpalenie każdej z trzech próbek.

  4. Zanotuj wyniki obserwacji.

RdULy3jHMTSXe
Wyniki: (Uzupełnij) Wnioski: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wskazówki i klucze odpowiedzibluzewhite
1
Ćwiczenie 2
R3crfDitVOcPN
Określ, czy brak tłustej plamy na bibule przyłożonej do zgniecionych ziaren pszenicy świadczy o tym, że nie zawierają one tłuszczu. Odpowiedź uzasadnij. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3
R1HHGOlYflf3t
Nasiona, ze względu na zgromadzone w nich substancje zapasowe, są wykorzystywane do wzbogacania posiłków. Wymień potrawy złożone głównie z nasion oraz produkty spożywcze wytworzone z nasion oleistych, skrobiowych i białkowych. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Wielkość nasion nie ma związku z rozmiarami rośliny. Zwykle rośliny o małych nasionach wytwarzają ich ogromną liczbę, natomiast te o dużych nasionach mają ich zazwyczaj niewiele. Rośliną, której nasiona są uważane za największe na świecie, jest lodoicja seszelska, występująca wyłącznie na Seszelach. Jej podwójne owoce o charakterystycznym, sercowatym kształcie zawierają po jednym nasionie. Osiągają one masę od 15 do 30 kg.

Do najmniejszych należą nasiona storczyków. Są tak lekkie, że ich milion waży niewiele ponad 1 gram. Nie zawierają substancji zapasowych. Aby wykiełkować, muszą współpracować z odpowiednimi grzybami.

RxWfTX24Zwbc4
Owoc lodoicji seszelskiej
Źródło: Brocken Inaglory, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
ii7vfgFEPJ_d5e560

4. Rozsiewanie owoców i nasion

Rośliny nie mają zdolności do przemieszczania się. Ich rozprzestrzenianie jest możliwe dzięki owocom i nasionom. Rozsiewanie może odbywać się samoczynniesamoczynne rozsiewanie nasionsamoczynnie lub z pomocą wiatru, wody oraz zwierząt. U niektórych roślin rozsiewane są tylko nasiona, u innych – całe owoce.

Rozsiewanie samoczynne dotyczy nasion. Polega ono na rozprzestrzenianiu się nasion bez udziału czynników zewnętrznych i następuje z wykorzystaniem mechanizmów działających w roślinie, np. gwałtownego pękania ścian owocu. Suche strąki fasoli skręcają się, co powoduje pękanie i wyrzucenie nasion. Podobnie otwierają się torebki niecierpka i owoce fiołków: lekko dotknięte strzelają nasionami na odległość kilku metrów. Roślina nazywana tryskawcem wyrzuca swe nasiona razem ze śluzowatym sokiem.

Wiatr rozsiewa najczęściej owoce i nasiona, które są lekkie, odpowiednio przystosowane do takiego środka transportu. Często mają też specjalne wytwory, które ułatwiają unoszenie się w powietrzu. Takimi strukturami są skrzydełka owoców klonu i jesionu, puch kielichowy owoców topoli albo aparat lotny owoców mniszka, który przypomina spadochron.

Woda roznosi nasiona i owoce, które mogą przez długi czas utrzymywać się na jej powierzchni. Odbywa się to dzięki specjalnej tkance, której komory są wypełnione powietrzem. Dodatkowo ich zewnętrzna powłoka nie przepuszcza wody. Przykładem owocu transportowanego przez wodę jest orzech kokosowy, który ma łupinę odporną na działanie wody morskiej, dzięki czemu może pokonywać znaczne odległości.

Zwierzęta odgrywają istotną rolę w przenoszeniu nasion i owoców, które mogą przyczepiać się do ich sierści i piór za pomocą haczykowatych wyrostków lub kolców. Takie wytwory czepne występują np. u łopianu, przytulii czepnej i niektórych gatunków szczawiu. Z kolei owoce mięsiste, soczyste i kolorowe stanowią atrakcyjny pokarm dla zwierząt – przykładem mogą być szpaki zjadające czereśnie, a także wiewiórki, sarny i drozdy żywiące się owocami jarzębiny. Nasiona są wydalane z kałem, nieraz w dużej odległości od miejsca, w którym zostały zjedzone owoce.

Galeria zdjęć roślin rozsiewających nasiona w różny sposób:

Ciekawostka

Szczególną rolę w rozprzestrzenianiu owoców i nasion odgrywa człowiek. Sprowadzanie z odległych krajów roślin egzotycznych czy ozdobnych (i ich nasion) sprzyja rozprzestrzenianiu się tych gatunków na obszarach, gdzie w naturze one nie występują. Świadome sianie roślin w wybranych miejscach również przyczynia się do tego zjawiska.

1
Ćwiczenie 4
RC3AVLxofCjUv
Opisz, jakie byłyby przypuszczalne konsekwencje sytuacji, gdyby nasiona wysiewały się wyłącznie w pobliżu roślin, które je wytworzył. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Niektóre rośliny do rozwoju potrzebują ognia. Żar płomieni umożliwia np. pękanie suchych owoców eukaliptusa, które wysypują nasiona dopiero pod wpływem działania wysokiej temperatury. Młode rośliny kiełkują po pożarze, który zniszczył ich starszych konkurentów i wzbogacił w ten sposób glebę w składniki mineralne.

ii7vfgFEPJ_d5e613

5. Kiełkowanie nasion

W odpowiednich warunkach środowiska nasiona zaczynają kiełkować. Podczas tego procesu z nasiona wyrasta nowa roślina. Do rozpoczęcia kiełkowania niezbędne są: wystarczająca ilość wody i soli mineralnych, odpowiednia temperatura, tlen oraz, w przypadku wielu gatunków roślin, dostęp do światła.

RkxGoXzSbcNsC
Czynniki wpływające na kiełkowanie nasion
Źródło: Anita Mowczan, licencja: CC BY-SA 3.0.

Podczas kiełkowania nasiono pobiera wodę i pęcznieje. Następnie pęka jego łupina i pojawia się korzeń. Później wyrasta łodyga i pojawiają się pierwsze liście. Pod wpływem światła komórki liści przeprowadzają fotosyntezę. W tym procesie wytwarzane są substancje odżywcze, dzięki czemu roślina może kontynuować wzrost po zużyciu wszystkich substancji zapasowych obecnych wewnątrz nasiona.

Galeria przedstawiająca kiełkowanie nasion fasoli:

Doświadczenie 2

Problem badawczy: Czy woda wpływa na kiełkowanie nasion?

Hipoteza 1

Woda wpływa na kiełkowanie nasion.

Hipoteza 2

Woda nie wpływa na kiełkowanie nasion.

Co będzie potrzebne
  • 20 nasion fasoli

  • 2 talerzyki

  • wata

  • woda

Instrukcja
  1. Talerzyki wyłóż watą, oznacz je jako zestawy 1 (próba kontrolna) i 2 (próba badawcza).

  2. Na każdym talerzyku połóż po 10 nasion.

  3. Wszystkie zestawy umieść w takich samych warunkach temperatury (ok. 20 °C) i oświetlenia.

  4. Przeprowadź doświadczenie według schematu:

    1. Zestaw 1 – nie podlewaj nasion.

    2. Zestaw 2 – podlewaj nasiona regularnie niewielką ilością wody.

      RSadG34dGRevt
      Doświadczenie badające, czy kiełkowanie nasion jest uzależnione od dostępności wody
      Źródło: Anita Mowczan, licencja: CC BY-SA 3.0.
  5. Obserwuj hodowlę przez 7 dni. Raz dziennie licz, ile nasion wykiełkowało i zapisuj wyniki obserwacji.

  6. Po zakończeniu obserwacji sformułuj i zapisz wniosek.

RflPegrh2r5lU
Wyniki: (Uzupełnij) Wnioski: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wskazówki i klucze odpowiedzibluzewhite
1
Ćwiczenie 5
R190op0zryxC7
Zaplanuj i przeprowadź doświadczenie, w którym sprawdzisz wpływ temperatury na kiełkowanie nasion. Sformułuj problem badawczy, hipotezę i zapisz wnioski. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Żywotność nasion zależy od gatunku rośliny oraz warunków przechowywania. Jeśli trzyma się je w niskiej temperaturze i w suchych pomieszczeniach, mogą zachować zdolność do kiełkowania przez długie lata. Wiek zdolnych do kiełkowania nasion mniszka lekarskiego określono na ponad 600 lat, a nasion bzu czarnego – na ponad 500 lat.

ii7vfgFEPJ_d5e747

Podsumowanie

  • Owoce zbudowane są z owocni i nasion. Nasiona pełnią funkcję przetrwalną. Owocnia chroni je i ułatwia ich rozsiewanie.

  • Ze względu na budowę owocni wyróżnia się owoce mięsiste i suche.

  • W skład typowego nasiona wchodzą: zarodek, tkanka odżywcza (czyli bielmo) oraz łupina nasienna. Zarodek to wczesne stadium rozwojowe nowej rośliny. Tkanka odżywcza jest źródłem substancji pokarmowych dla zarodka. Łupina nasienna chroni nasiono przed uszkodzeniem.

  • Do procesu kiełkowania nasion niezbędne są: wystarczająca ilość wody, odpowiednia temperatura, tlen oraz, w przypadku wielu gatunków roślin, dostęp do światła.

  • Podczas kiełkowania nasiono pęcznieje. Po pęknięciu łupiny nasiennej wyrasta korzeń, a następnie łodyga, na której z czasem pojawiają się pierwsze liście.

  • Rozsiewanie się nasion może przebiegać bez udziału czynników zewnętrznych lub z pomocą wiatru, wody, zwierząt. Rozsiewanie owoców przebiega z pomocą wiatru, wody lub zwierząt.

bg‑azure

Praca domowa

211
Ćwiczenie 1
RpygjpnhU2EH4
Opisz etapy kiełkowania i wymień warunki niezbędne do jego przebiegu. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 2
RUQbLTwBy4Tbj
Dokonaj klasyfikacji owoców przedstawionych na ilustracjach i wskaż ich przystosowania do rozsiewania nasion. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3
R1e2vgFCsOwd3
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

kiełkowanie
kiełkowanie

pierwsza faza rozwoju i wzrostu zarodka roślin, podczas której z nasiona rozwija się młoda roślina

nasiono
nasiono

organ roślin nasiennych służący im do rozprzestrzeniania się; zawiera zarodek nowej rośliny, tkankę odżywczą i łupinę nasienną

okrytonasienne
okrytonasienne

rośliny, których kwiaty po zapyleniu przekształcają się w owoce; ich nazwa pochodzi od tego, że w przeciwieństwie do roślin nagonasiennych ich nasiona ukryte są we wnętrzu owoców

owoc
owoc

organ charakterystyczny tylko dla roślin okrytonasiennych; powstaje z zalążni słupka, a u niektórych roślin także z dna kwiatowego; składa się z owocni i nasion

rozsiewanie
rozsiewanie

rozprzestrzenianie nasion; odbywa się bez udziału czynników zewnętrznych lub dzięki wodzie, zwierzętom albo wiatrowi

samoczynne rozsiewanie nasion
samoczynne rozsiewanie nasion

rozprzestrzenianie się nasion bez udziału czynników zewnętrznych (ruchu wody, powietrza lub innych organizmów)

zalążek
zalążek

element budowy kwiatu roślin nasiennych, w którym rozwija się komórka jajowa; po zapłodnieniu przekształca się w nasiono; u roślin okrytonasiennych znajdują się w zalążni, a u nagonasiennych osadzone są na zewnętrznej powierzchni łusek nasiennych w szyszce

zalążnia
zalążnia

dolna, rozszerzona część słupka kwiatu roślin okrytozalążkowych; zawiera komorę, w której osadzone są zalążki; po zapłodnieniu zalążnia bierze udział w tworzeniu owocu

ii7vfgFEPJ_d5e1000

Zadania

11
Ćwiczenie 1
RJ60276xYnuik
Rozpoznaj zaznaczone elementy budowy owocu ogórka i przeciągnij ich nazwy we właściwe miejsca.
Źródło: Adrianna Oramus-Gür, Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
11
Ćwiczenie 1
R1Kh82rD0g4uo
Uporządkuj elementy budowy owocu ogórka, układając je w kolejności od tych leżących na zewnątrz owocu, to tych położonych w jego środku. Elementy do uszeregowania: 1. Skórka, 2. Nasiono, 3. Owocnia
Źródło: Adrianna Oramus-Gür, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
R1VHJgxytzcSi
Spośród podanych elementów budowy nasiona wskaż ten, z którego rozwinie się nowa roślina. Możliwe odpowiedzi: 1. Zarodek, 2. Tkanka odżywcza, 3. Owocnia, 4. Owoc, 5. Miąższ.
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1WOqD8Yfk0Lo2
Ćwiczenie 3
Wskaż wszystkie przykłady owoców mięsistych. Możliwe odpowiedzi: 1. pestkowiec brzoskwinii, 2. strąk fasoli, 3. jagoda pomidora, 4. torebka maku, 5. pestkowiec śliwy, 6. orzech leszczyny
Źródło: Adrianna Oramus-Gür, licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 4
Reh4f66ytJ5dv
Uzupełnij schemat, wpisując nazwy wskazanych elementów.
Źródło: Adrianna Oramus-Gür, Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rt935ZQYormMD
Ćwiczenie 4
Zaznacz nazwy elementów występujących w nasionach. Możliwe odpowiedzi: 1. liścienie, 2. zawiązek pędu, 3. zawiązek korzenia, 4. zarodnik, 5. ogonek liściowy, 6. słupek
Źródło: Adrianna Oramus-Gür, licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 5
R26VWpEPy1dr5
Połącz owoce i nasiona oraz ich przystosowania do rozsiewania. owoce i nasiona rozsiewane przez wiatr Możliwe odpowiedzi: 1. powierzchnia nasion i owoców pokryta woskiem lub tłuszczem, 2. puch kielichowy, 3. skrzydełka lotne, 4. smaczny miąższ, 5. soczysta owocnia, 6. owocnia z komorami powietrznymi, 7. trudne do strawienia pestki, 8. bardzo drobne nasiona, 9. pachnący owoc, 10. duża powierzchnia nośna, 11. kolczaste owocnie owoce i nasiona rozsiewane przez zwierzęta Możliwe odpowiedzi: 1. powierzchnia nasion i owoców pokryta woskiem lub tłuszczem, 2. puch kielichowy, 3. skrzydełka lotne, 4. smaczny miąższ, 5. soczysta owocnia, 6. owocnia z komorami powietrznymi, 7. trudne do strawienia pestki, 8. bardzo drobne nasiona, 9. pachnący owoc, 10. duża powierzchnia nośna, 11. kolczaste owocnie owoce i nasiona rozsiewane przez wodę Możliwe odpowiedzi: 1. powierzchnia nasion i owoców pokryta woskiem lub tłuszczem, 2. puch kielichowy, 3. skrzydełka lotne, 4. smaczny miąższ, 5. soczysta owocnia, 6. owocnia z komorami powietrznymi, 7. trudne do strawienia pestki, 8. bardzo drobne nasiona, 9. pachnący owoc, 10. duża powierzchnia nośna, 11. kolczaste owocnie
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Notatnik

RPog6SUI8sfXM
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.