Państwo demokratyczne – system sprawowania władzy
Wymień z pamięci co najmniej 7 państw będących członkami Unii Europejskiej, mających demokratyczny system sprawowania władzy.
Państwo demokratyczne. System sprawowania władzy
wyjaśnić, na jakich wartościach opiera się państwo demokratyczne;
wymienić formy demokracji bezpośredniej i pośredniej;
określić rolę obywatela w państwie demokratycznym.
poznawać podstawowe zasady organizacji państw demokratycznych;
wskazywać cechy systemu parlamentarno‑gabinetowego;
wyszukiwać informacje dotyczące władzy państwowej w mediach.
Państwo demokratyczne. System sprawowania władzy
Współczesne państwa demokratyczne, w tym również Polska, opierają się na kilku fundamentalnych zasadach.
ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU
Zasada ta wskazuje podmiot, do którego należy władza w państwie.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.Art. 4.
Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.
Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Przeczytaj informacje podane poniżej i fragment Konstytucji RP.
Zastanów się, czy Polina może uczestniczyć w sprawowaniu władzy w Polsce. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do przepisów ustawy zasadniczej.
Polina należy do mniejszości białoruskiej w Polsce. Ona i jej mąż są obywatelami Polski, ale w jej rodzinnym domu rozmawia się w języku białoruskim - języku przodków.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.PREAMBUŁA
W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny,
odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my,
Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,
zarówno wierzący w Boga
będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna,
jak i nie podzielający tej wiary,Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO
Zasada demokratycznego państwa prawnego oznacza, że wszystkie organy władzy w Polsce i instytucje państwa powinny działać zgodnie z obowiązującym prawem. Najwyższą moc prawną w państwie ma Konstytucja. W procesach podejmowania decyzji poszanowanie pluralizmu politycznego i praw mniejszości; przejrzystość życia publicznego; równowaga między prawami i obowiązkami obywateli; kluczowa rola prawa przy wyznaczaniu wiążących reguł zachowań.
ZASADA PODZIAŁU WŁADZY
Zasada trójpodziału władzy państwowej wywodzi się z koncepcji oświeceniowych myślicieli: Johna Locke’a [czyt.: dżona loka] i Charles'a [czyt.: szarlsa] de Montesquieu [czyt.: de monteskiu] (Karola Monteskiusza). Zasada ta wskazuje na konieczność istnienia w państwie odrębnych, a zarazem wzajemnie się kontrolujących i równoważących, trzech rodzajów władzy: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.
Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.
Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Tekst 1We wtorek po godz. 11. rozpoczęło się ostatnie posiedzenie rządu pod przewodnictwem pełniącego obowiązki premiera Donalda Tuska.
Źródło: dostępny w internecie: www.info.wyborcza.pl.
Tekst 2W gabinecie Ewy Kopacz, w stosunku do rządu kierowanego przez Donalda Tuska, zmieniono pięciu ministrów. (...)
Źródło: dostępny w internecie: www.tvn24.pl/raporty.
Tekst 3W grudniu ubiegłego roku polski parlament uchwalił ustawę antydyskryminacyjną, która dostosowała polskie przepisy do minimalnych wymogów UE [Unii Europejskiej ] (...).
Źródło: dostępny w internecie: www.images.iformat.pl.
Tekst 4Pierwszy prasowy wywiad nowej głowy państwa! Andrzej Duda we „wSieci” w szczerej rozmowie z Piotrem Zarembą!
Źródło: dostępny w internecie: www.wpolityce.pl.
Czy wiesz, jakimi nazwami określa się w mediach [tekstach prasowych, Internecie, radiu, telewizji] konstytucyjne organy władzy? Wykonaj krótki test.
| SEJM | RADA MINISTRÓW | PREZYDENT RP | |
| Gabinet to | □ | □ | □ |
| Parlament to | □ | □ | □ |
| Rząd to | □ | □ | □ |
| Głowa państwa to | □ | □ | □ |
O duchu praw, fragment o podziale władz, 1748Gdzie w jednej osobie lub jednym ciele urzędowym władza prawodawcza łączy się z władzą wykonawczą, tam nie masz wolności, albowiem istnieje obawa, że ten sam monarcha (...) stanowić będzie prawa tyrańskie, by je wykonywać po tyrańsku. Nie masz wolności, skoro władza sądownicza nie jest oddzielną od władzy prawodawczej i wykonawczej. Jeśli złączona jest z władzą prawodawczą, powstaje samowolność w stosunku do życia i wolności obywatela, albowiem sędzia będzie zarazem prawodawcą. Jeśli jest złączona z władzą wykonawczą, sędzia będzie posiadał władzę ujarzmiciela.(...)
Źródło: Charles Louis de Montesquie, O duchu praw, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński, Warszawa 1957, s. 235–236.
Na podstawie przytoczonego cytatu wyjaśnij, jakie konsekwencje dla społeczeństwa ma brak podziału władzy w państwie. W odpowiedzi podaj określenia użyte przez autora tekstu.
W tabeli przytoczono fragmenty dzieła Karola Monteskiusza O duchu praw. Zastanów się, do którego rodzaju władzy odnoszą się przytoczone opisy.
| Na mocy tej władzy panujący lub urzędnik | Władza ustawodawcza | Władza wykonawcza | Władza sądownicza |
| stanowi prawa (...) lub znosi prawa istniejące. | □ | □ | □ |
| karze zbrodnie lub sądzi pomiędzy poszczególnymi jednostkami. | □ | □ | □ |
| rozstrzyga o wojnie lub pokoju, wyprawia lub przyjmuje poselstwa, strzeże bezpieczeństwa, zapobiega najazdom. | □ | □ | □ |
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
System polityczny to całość relacji zachodzących między władzą ustawodawczą a władzą wykonawczą. Relacje te dotyczą sposobów powoływania i odwoływania parlamentu, rządu oraz głowy państwa, zakresu ich uprawnień, wzajemnej kontroli oraz politycznej odpowiedzialności.
Wybrane systemy polityczne
SYSTEM PARLAMENTARNO‑GABINETOWY
Pierwszy taki, i zarazem wzorcowy, system ukształtował się już w wieku XVII w Wielkiej Brytanii. Występuje on w wielu współczesnych państwach europejskich, w tym również w Polsce. Parlament (sejm) sprawuje funkcję ustawodawczą i w prawnie określonym zakresie kontroluje organ wykonawczy, czyli rząd (gabinet/Radę Ministrów).
SYSTEM PREZYDENCKI
Ten model sprawowania władzy występuje w Stanach Zjednoczonych. Prezydent pełni jednocześnie funkcję głowy państwa i szefa rządu. Powołuje on członków rządu – „sekretarzy stanu”, którzy odgrywają role doradców prezydenta i jemu bezpośrednio podlegają, przed nim też odpowiadają za swoją działalność.
SYSTEM SEMIPREZYDENCKI
System ten stanowi swoistą „mieszankę” cech systemu parlamentarnego i prezydenckiego. Jego klasycznym przykładem jest współczesna Francja.
Wymień nazwy państw europejskich, w których, inaczej niż w Polsce, głową państwa jest koronowany władca. Chodzi o państwa, które są monarchiami i członkami Unii Europejskiej.
Podsumowanie
Podstawą istnienia demokratycznego państwa jest realizacja zasady suwerenności narodu i rządów prawa oraz zapewnienie warunków zgodnych z definicją współczesnej demokracji. Większość państw demokratycznych odwołuje się też do zasady trójpodziału i równoważenia władzy. Sposoby sprawowania władzy w państwach demokratycznych zależą od wielu czynników, dlatego różnie kształtują się relacje między centralnymi organami państwa. Normy prawne, najczęściej ujęte w formie konstytucji, regulują powoływanie i odwoływanie, zakres działania organów władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej. Normy te mają uniemożliwić dominację jednego organu – np. rządu – nad pozostałymi. Żaden z tych organów nie może być pozbawiony rzeczywistego wpływu na sprawowanie władzy w państwie.
Od września 2014 r. Ewa Kopacz kierowała pracami organu władzy...
- ustawodawczej.
- wykonawczej.
- sądowniczej.
Przepis Konstytucji RP: „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”, to realizacja zasady…
- suwerenności narodu.
- podziału władzy.
- rządów prawa.