Państwo i rynek

Infrastruktura to ogół obiektów i instalacji użyteczności publicznej, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wszystkich struktur społecznych i gospodarczych w państwie. Rozwój (funkcjonowanie) infrastruktury jest możliwy dzięki wykorzystaniu funduszy publicznych, czyli środków z budżetów państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, np. gminy.

R1Kz8UGjSkXrx

Budowa A2 nad Zimną Wodą na granicy Brwinowa i Biskupic. Zdjęcie przedstawia prace budowlane. Po środku jest rów, w którym znajduje się woda. Obok stoi sprzęt budowlany.

Państwo i rynek

Gospodarka a system ekonomiczny

Państwo jako podmiot ekonomiczny

Nie ma zgody wśród naukowców czy polityków, co do dopuszczalnego zakresu ingerencji (interwencjonizmu) państwa w życie społeczno‑ekonomiczne. Trzeba zaznaczyć, że zarówno wszechwładza państwa, jak i nadmierne ograniczenie jego roli mogą przynieść negatywne skutki. Aktywność państwa w gospodarce może przybierać różne formy i mieć rozmaite uzasadnienie.

W gospodarce zadaniem państwa jest:

• tworzenie podstaw prawnych i warunków sprzyjających rozwojowi ekonomicznemu, społeczno‑gospodarczemu;

• zapewnienie ochrony praw własności, wolności gospodarowania i konkurencji;

• wspieranie przedsiębiorczości, rozwoju, zatrudnienia i równowagi ekonomicznej.

Państwo może być również właścicielem części przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku i tym samym dostarczycielem dóbr (towarów i usług).

Cele nadrzędne polityki gospodarczej to stabilizacja koniunktury i wzrost ekonomiczny.

Jeśli chcesz widzieć więcej

W Polsce za politykę gospodarczą (społeczno‑gospodarczą) rządu odpowiadają właściwi ministrowie do spraw:

• rozwoju i technologii – za promowanie konkurencyjności i innowacyjności firm; wspiera rozwój eksportu i inwestycji polskich zagranicą oraz napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do kraju;

• finansów – za budżet państwa i finanse publiczne; wykonuje zadania dotyczące funkcjonowania systemu podatkowego i instytucji finansowych;

• infrastruktury – za realizację strategii rozwoju społeczno‑gospodarczego z uwzględnieniem przestrzennego zagospodarowania kraju; zarządza systemem wdrażania funduszy europejskich oraz infrastrukturą transportową (drogi, kolej, ruch lotniczy i żegluga); do jego zadań należą też sprawy związane ze wspieraniem budownictwa i mieszkalnictwa;

• rodziny i polityki społecznej – za przeciwdziałanie bezrobociu, kwestie związane z zatrudnianiem pracowników oraz fundusze emerytalne; zajmuje się pomocą społeczną i świadczeniami na rzecz rodziny;

• rolnictwa i rozwoju wsi – za bezpieczeństwo żywnościowe; realizuje zadania dotyczące m.in. hodowli roślin i zwierząt; do jego kompetencji należy też rozwój obszarów wiejskich, w tym płatności bezpośrednie;

• aktywów państwowych – gospodaruje mieniem skarbu państwa; inicjuje strategię przekształcania przedsiębiorstw państwowych w spółki prawa handlowego; odpowiada za prywatyzację.

Cykl koniunkturalny

Stabilizowanie koniunktury wiąże się z pojęciem cyklu koniunkturalnego, czyli regularnie występującymi wahaniami w rozwoju gospodarczym. W gospodarce krajów rozwiniętych można zauważyć okresy wzrostu (fazy rozkwitu) i recesji (fazy spadkowe).

R1NyVoegofjDI

Wykres przedstawiający regularne wahania w gospodarce: okresy wzrostu (fazy rozkwitu) i recesji (fazy spadkowe).

Faza spadkowa trwająca długo połączona z dotkliwymi skutkami społeczno‑ekonomicznymi określana jest mianem kryzysu. Jego objawami są, m.in.:

• spadek produkcji;

• spadek płac;

• spadek zatrudnienia/wzrost bezrobocia;

• spadek dochodów;

• spadek konsumpcji;

• spadek inwestycji;

• spadek PKB.

Poza tymi cyklicznymi wahaniami występują kryzysy:

• spowodowane wydarzeniami jednorazowymi, np. konfliktami zbrojnymi czy klęskami żywiołowymi;

• sezonowe, np. związane z porami roku, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rolnictwa czy budownictwa.

RK4M4JHDRhyBQ

Budynek jest bardzo wysoki, przeszklony. Na dole wieżowca galeria handlowa - widoczne marki sklepów.

Powszechnie stosowaną miarą wzrostu gospodarczego jest Produkt Krajowy Brutto (PKB), który określa całkowitą wartość (rynkową, wyrażoną w pieniądzu) dóbr i usług wytworzonych w określonym czasie (najczęściej w ciągu roku) na obszarze danego kraju. Osiąganie i powiększanie dobrobytu wymaga zapewnienia wzrostu dochodu narodowego w przeliczeniu na głowę mieszkańca PKB [per capita] [czyt.: per kapita]. PKB per capita („dla każdej głowy”) to jeden z częściej stosowanych na świecie wskaźników zamożności obywateli danego państwa. Oblicza się go, dzieląc wartość PKB tego państwa przez liczbę jego mieszkańców.

RInQ7AqaCb2Bw

Produkt krajowy brutto na osobę wg parytetu siły nabywczej w 2019 w USD w państwach europejskich.

Wykres: Produkt krajowy brutto  na osobę według parytetu siły nabywczej  w 2019 w USD (prognoza MFW).

Na wykresie przedstawiono państwa europejskie z uwzględnieniem PKB na osobę według siły nabywczej w USD.

Jak wskazują dane MFW produkt krajowy brutto per capita według parytetu siły nabywczej wyniósł w wymienionych państwach europejskich:

- Luksemburg: 108 950 USD;

- Irlandia: 83 400 USD;

- Norwegia: 68 850 USD;

- Szwajcaria: 66 200 USD;

- Dania: 53 880 USD;

- Niemcy: 53 570 USD;

- Austria: 53 560 USD;

- Belgia: 49 530 USD;

- Islandia: 48 140 USD;

- Finlandia: 47 970 USD;

- Malta: 47 410 USD.

Mechanizm rynkowy nie zaspokaja wszystkich potrzeb społeczeństwa, zwłaszcza zbiorowych. W tym celu wykorzystywany jest mechanizm administracyjny (podejmowanie decyzji przez aparat państwa), w którym istotnym elementem składowym są fundusze publiczne. Państwo, aby realizować swoje funkcje, potrzebuje zasobów pieniężnych. W tym celu realizuje politykę fiskalną, głównie podatkową.
To podatki stanowią główne źródło dochodów państwa.

Wysokość podatków jest zależna od stawki podatku - także od ulg czy zniżek. Stawka może być wyrażona kwotowo [płacimy określoną kwotę, np. przy podatku od nieruchomości] lub, częściej, procentowo (np. w podatkach dochodowych).

Najstarszy podział, wyróżniający podatki pośrednie i bezpośrednie, jest związany ze sposobem pobierania podatków oraz podmiotami faktycznie obciążonymi kosztem tej daniny.

• podatki pośrednie - danina publiczna płacona w pieniądzu, bezzwrotna, przymusowa, zasilająca budżet państwa. Do tego typu podatków zaliczamy: podatek akcyzowy, VAT i podatek od gier losowych;

• podatki bezpośrednie - są związane z osiąganym przez podmiot gospodarczy (osobę fizyczną bądź prawną) dochodem lub majątkiem. Im większy jest dochód lub zgromadzony majątek, tym większa jest kwota płaconego podatku. Podatek bezpośredni może być progresywny (im wyższy dochód lub majątek, tym wyższa krańcowa stawka opodatkowania) albo liniowy (krańcowa stawka opodatkowania jest jednolita i nie zależy od wysokości dochodu lub majątku).

W Polsce zdecydowana większość podatków ma charakter bezpośredni:

• podatek dochodowy od osób fizycznych [ang. Personal Income Tax,
  [czyt.: personal inkom taks] PIT];

• podatek dochodowy od osób prawnych [ang. Corporate Income Tax,
  [czyt.: korporejt inkom taks] CIT].

Podatek PIT płacony jest w formie zaliczek przez płatnika (czyli np. zakład pracy). Natomiast podatnik ma obowiązek do 30 kwietnia kolejnego roku złożyć w urzędzie skarbowym odpowiedni formularz podatkowy.

Wszystkie formularze podatkowe można pobrać ze strony internetowej Ministerstwa Finansów i wydrukować. Zarówno takie formularze, jak i formularze kserowane są honorowane w urzędach skarbowych. Należy pamiętać, aby rozliczyć się na formularzu aktualnym dla danego roku podatkowego. Zeznanie można także złożyć przez Internet.

Aby obliczyć podatek, podatnik musi dysponować następującymi informacjami:

• ile osiągnął przychodu w danym roku podatkowym (z uwzględnieniem różnych źródeł, np. pracy czy emerytury);

• jaka jest kwota kosztów poniesionych do uzyskania tych przychodów (kwota dochodu to przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania);

• jaką kwotę zaliczki na poczet podatku PIT pobrał płatnik w trakcie roku podatkowego;

• jaka jest kwota pobranego ubezpieczenia społecznego (którą odlicza się od kwoty dochodu);

• jaka jest kwota pobranej składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Podsumowanie

Państwo zawsze było i do dzisiaj pozostaje istotnym podmiotem polityki gospodarczej. Prowadzenie tej polityki za pomocą różnorodnych narzędzi ma służyć społeczeństwu – zapewnieniu dobrobytu przez wzrost i zrównoważony rozwój gospodarczy.

Przydatne linki

Kalkulator PIT - http://www.finanse.mf.gov.pl/pit/kalkulator-pit

Źródła dochodów budżetu państwa polskiego (2019)

Re8AgMOYDDvvK

Schemat: Źródła dochodów budżetu państwa polskiego w 2019 roku.

Na schemacie przedstawiono dochody budżetu państwa osiągnięte w 2019 roku.

W 2019 roku dochody budżetu państwa wyniosły 400,5 mld złotych.

Wpływy do budżetu pochodzą z podatków, dochodów podatkowych, dochodów niepodatkowych, środków z Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegających zwrotowi.

Dochody podatkowe  wyniosły 387, 6 mld złotych:

- VAT: 180,9 mld złotych;

- akcyzy: 72,4 mld złotych;

- CIT: 40,0 mld złotych;

- PIT: 65, 4 mld złotych.

Dochody niepodatkowe:

- dywidendy: 3,5 mld złotych;

- cło: 44 mld złotych;

- opłaty, grzywny, dochody niepodatkowe: 20,9 mld złotych;

- wpływy jednostek samorządu terytorialnego: 2,4 mld złotych;

- inne: 8,6 mld złotych;

Środki z Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegających zwrotowi:

- 1,9 mld złotych.

R1bJhDRmBDz5X

Ilustracja zawiera paragon.

Paragon ze sklepu spożywczego.

Na paragonie znajdujemy:

- nazwę sklepu;

- miejscowość;

- kod miejscowości;

- NIP sklepu;

- datę wystawienia paragonu;

- godzinę wystawienia paragonu;

- numer paragonu;

- zakupione produkty z wykazem, stawki opodatkowania: A: 23%, B: 8% i C: 5%;

- suma całościowa za zakupy;

- numer kasy i kasjera, datę, godzinę;

- numer systemowy.