Participium futūrī passīvī
Ważne daty
1503‑1572 – lata życia Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Scenariusz dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
j) formy imiesłowów: participium praesentis activi, participium perfecti passivi, participium futuri passivi (gerundivum).
rozpoznawać formy imiesłowuimiesłowubiernego czasu przyszłego;
tworzyć odpowiednie gerundivum na podstawie podanych form podstawowych;
konstruować zdania z participium futūrī passīvī.
PARTICIPIUM FUTURI PASSIVI
Participium futūrī passīvī – imiesłówimiesłów czasu przyszłego strony biernej – nazywany jest także gerundivum. Gerundivum tworzy się na podstawie tematu czasu teraźniejszego, do którego dołącza się końcówki „-ndus, -nda, -ndum”. W III oraz IV koniugacji pojawia się po temacie spójka „-e-”. W związku z tym participium futūrī passīvī odmienia się standardowo w I oraz II deklinacji.
Koniugacja | Czasownik | Gerunvidum |
|---|---|---|
1. | vetō, vetāre, vetuī, vetitum | vetandus, vetanda, vetandum |
2. | retineō, retinēre, rētinui, retentum | retinendus, retinenda, retinendum |
3. | alō, alere, aluī, altum | alendus, alenda, alendum |
4. | lēgō, legere, lēgī, lectum | legendus, legenda, legendum |
5. | reperiō, reperīre, repperī, repertum | reperiendus, reperienda, reperiendum |
Sposoby tłumaczenia form gerundivum.
Istnieje kilka sposobów tłumaczenia form gerundivum. Wyrażenie lēx vetanda można przełożyć następująco: prawo mające być zakazane, prawo godne zakazania albo prawo, które powinno być zakazane. ImiesłówImiesłów ten wyraża zatem konieczność przeprowadzenia jakiejś czynności. Pewnym powszechnym sposobem przekładu jest także oddanie gerundivum za pomocą rzeczownika, a więc: zakazanie prawa. Inne przykłady:
Locus ad castra pōnenda idōneus - odpowiednie miejsce dla założenia obozu
Cōnsilium urbis condendae - plan założenia miasta
Spēs patriae līberandae - nadzieja wyzwolenia ojczyzny
Decemvirī lēgibus scrībendīs - kolegium dziesięciu dla spisania praw
Bardzo często gerundivum występuje jako przydawka w genetiwie. Czasem gerundivum w accusativie wyraża cel czynności, np.
Caesar pontem faciendum cūrāvit. - Cezar postarał się, żeby zbudowano most.
Participium futūrī passīvī wraz z czasownikiem „esse” (być) tworzy tzw. koniugację omowna bierną (coniugātiō periphrastica passīva).
Przetłumacz poniższe zdania z wykorzystaniem słownika. Zwróć uwagę na zawarte w nich formy gerundivum. (po kliknięciu w aktywny punkt pojawi się tłumaczenie)
Haec arma ad bellum gerendum apta sunt.
Exercitus ad urbem occupandam contendit.
Manus etiam elephāntō data est per quam data suscipit et ōrī suō voranda trādidit.
Loquendī ēlegantia augētur legendīs poētīs.
Cupiditās bēllī gerendī.
Dē rē pūblicā ēmendandā.
Zadania
Słowniki
Słownik pojęć
forma gramatyczna czasownika, używana w funkcjach przymiotnikowych lub przysłówkowych.
renesansowy traktat Andrzeja Frycza Modrzewskiego wydany w 1551 w Krakowie. Dzieło stawiało sobie za cel określenie bieżącego stanu i problemów Rzeczpospolitej Obojga Narodów, następnie wskazanie sposobu naprawy sytuacji państwa. Było adresowane m.in. do króla Polski, natomiast (ze względu zawartą w nim krytykę papiestwa) przez Kościół wpisane do indeksu ksiąg zakazanych.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.
Z. Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Znak, Warszawa 2014.
P. Veyne (red.), Człowiek Rzymu, Świat Książki, Warszawa 2000.
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.