Ilustracja przedstawia otwarte księgi z łacińskim tekstem oparte o pulpit. Jedna z nich to modlitewnik. Pośrodku kartki znajduje się duży czytelny napis: FERIA TERTIA. Druga księga oparta jest o boczny pulpit. Widoczny jest fragment jednej strony. Znajdują się na niej średniowieczne zapisy nut na pięciolinii. Ilustracja stanowi tło do tematu lekcji „Participium perfecta passivi”.
Ważne daty
ok. 350‑250 p.n.e. – okres, w którym żył i tworzył Timajos, historyk grecki, który w swym dziele Historia przedstawił legendę o kolonistach z Tyru dowodzonych przez Dydonę. Według jego relacji Dydona przywiodła mieszkańców Tyru na północne wybrzeże Afryki.
I w. p.n.e./I w. n.e. – w tym okresie tworzył Pompejusz Trogus, autor Historiae Philippicae, przedstawiający historię z perspektywy Macedonii. W swoim dziele przedstawia legendę o Dydonie, kolonistce z Tyru.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RItOfs4FWIan21
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: 10) formy imiesłowów: participium praesentis activi, participium perfecti passivi, participium futuri passivi (gerundivum).
Nauczysz się
konstruować formy gramatyczne imiesłowu przymiotnikowego biernego;
wskazywać w tekście łacińskim imiesłowy przymiotnikowe bierne i je tłumaczyć;
wykonywać zadania związane ze zrozumieniem tekstu w języku łacińskim;
wskazywać motyw Dydony w sztuce;
definiować pojęcia: reliefReliefrelief i mozaikaMozaikamozaika.
Mit Dydonie
Zapoznaj się z tekstem łacińskim p.t. Dē Dīdōne, przedstawiającym dzieje Dydony.
RkHoL8pGObh5K
Dīdō Phoenissa erat, eius frāter erat Pygmaliōn, Tyrī rēx, eius marītus Sychaeus, dīvitissimus Poenōrum. Et Dīdō fēlīx esse poterat, sed Sychaeus propter dīvitiās ā Pygmaliōne necātus est. Didō frātrem metuēns cum paucīs sociīs patriam relīquit et in Āfricam profecta est. Ibi ā Poenīs nova urbs condita est, cui Dīdō nōmen Carthāginis dēdit. Ad eius lītora procellā et ventīs appulsus est Aenēās Troiānus, cuius urbs ā Graecīs capta et dēlēta erat. Ā rēgīnā, quae ipsa patriā genuīnā prīvāta erat, Troiānus benignē acceptus est; immō Dīdō amōre incēnsa hospitī nūbere cupīvit. At Aenēās post paucōs mēnsēs Dīdōnem et Āfricam dēseruit. Miserrima Dīdō manū suā sē occīdit et moriēns ā deīs immortālibus ultōrem petīvit. Aenēās in Ītaliā Lāvīniam uxōrem dūxit, ā cuius nōmine nova urbs Lāvīniī nōmen accēpit. Post multōs annōs ā Rōmulō, quī Aenēae nepōs erat, Rōma condita est.
Dydona (gr. Didó) mit. zwana również Elissą, córka króla Tyru, Belosa, żona kapłana Heraklesa imieniem Sicheos. Dydona uchodząc przed Pigmalionem udała się wraz ze skarbami i garstką swych rodaków do Afryki północnej, gdzie w pobliżu kolonii tyryjskiej Utyki założyła w IX w. p.n.e. miasto Kartaginę na ziemi zakupionej od króla numidyjskiego Hiarbasa. Aby uniknąć natarczywych starań o swoją rękę ze strony Hiarbasa, miała zginąć śmiercią samobójczą na stosie. Kartagińczycy oddawali jej cześć boską. Wergiliusz połączył jej losy z losami swego bohatera Eneasza i przypisał jej samobójczą śmierć z rozpaczy po wyjeździe Eneasza.
I. Lewandowski, J. Wikarjak Elementa sermonis Latini, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983 r., s. 105.
Prezentacja 3D pt. Śmierć Dydony
RUHyluqNFKHnx1
R1HAgGnDr87xI1
Ćwiczenie 1
R1pqpjvYLWdHM
Ćwiczenie 2
W tekście o Dydonie pojawiły się przykłady użycia łacińskiego imiesłowu - participium perfectī passīvī, czyli imiesłowu przymiotnikowego biernego, który w języku polskim poznajemy po końcówce
–ny, -ty. Innym odpowiednikiem ppp (zwłaszcza w składni Ablativus Absolutus) w języku polskim jest imiesłów przysłówkowy zakończony na –wszy, -łszy.
Participium perfectī passīvī tworzy się od tematu supini przez dodanie końcówek przymiotnika I i II deklinacji –us, -a, um, np.:
Przy pomocy participium perfectī passīvī tworzy się formy złożone czasowników w stronie biernej, są to: perfectum, plusquamperfectum i futūrum exāctum (II) passīvī.
Zadania
R1E6oEZL0INE5
Ćwiczenie 3
R1NJNRIySLYw0
Ćwiczenie 4
Uzupełnij tekst o Dydonie właściwymi formami: Pierwsze zdanie. Dīdō Phoenissa erat, eius frāter erat Pygmaliōn, Tyrī rēx, eius marītus Sychaeus, dīvitissimus Poenōrum. Et Dīdō fēlīx esse poterat, sed Sychaeus propter dīvitiās ā Pygmaliōne… Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns. Drugie zdanie:. Didō frātrem … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns… (kontynuacja zdania) cum paucīs sociīs patriam relīquit et in Āfricam profecta est. Trzecie zdanie: Ibi ā Poenīs nova urbs… Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) est, cui Dīdō nōmen Carthāginis dēdit. Czwarte zdanie: Ad eius lītora procellā et ventīs … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) est Aenēās Troiānus, cuius urbs ā Graecīs … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) et dēlēta erat. Piąte zdanie: Ā rēgīnā, quae ipsa patriā genina … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) erat, Troiānus benignē acceptus est; Następne zdanie: immō Dīdō amōre … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) hospitī nūbere cupīvit. Kolejne zdanie: At Aenēās post paucōs mēnsēs Dīdōnem et Āfricam dēseruit. Miserrima Dīdō manū suā sē occīdit et … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) deīs immortālibus ultōrem petīvit. Aenēās in Ītaliā Lāvīniam uxōrem dūxit, ā cuius nōmine nova urbs Lāvīniī nōmen accēpit. Post multōs annōs ā Rōmulō, quī Aenēae nepōs erat, Rōma condita est.
Uzupełnij tekst o Dydonie właściwymi formami: Pierwsze zdanie. Dīdō Phoenissa erat, eius frāter erat Pygmaliōn, Tyrī rēx, eius marītus Sychaeus, dīvitissimus Poenōrum. Et Dīdō fēlīx esse poterat, sed Sychaeus propter dīvitiās ā Pygmaliōne… Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns. Drugie zdanie:. Didō frātrem … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns… (kontynuacja zdania) cum paucīs sociīs patriam relīquit et in Āfricam profecta est. Trzecie zdanie: Ibi ā Poenīs nova urbs… Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) est, cui Dīdō nōmen Carthāginis dēdit. Czwarte zdanie: Ad eius lītora procellā et ventīs … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) est Aenēās Troiānus, cuius urbs ā Graecīs … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) et dēlēta erat. Piąte zdanie: Ā rēgīnā, quae ipsa patriā genina … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) erat, Troiānus benignē acceptus est; Następne zdanie: immō Dīdō amōre … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) hospitī nūbere cupīvit. Kolejne zdanie: At Aenēās post paucōs mēnsēs Dīdōnem et Āfricam dēseruit. Miserrima Dīdō manū suā sē occīdit et … Możliwe odpowiedzi: 1. appulsus, 2. prīvāta, 3. necātus est, 4. condita est, 5. metuēns, 6. capta, 7. incēnsa, 8. moriēns …(kontynuacja zdania) deīs immortālibus ultōrem petīvit. Aenēās in Ītaliā Lāvīniam uxōrem dūxit, ā cuius nōmine nova urbs Lāvīniī nōmen accēpit. Post multōs annōs ā Rōmulō, quī Aenēae nepōs erat, Rōma condita est.
Dopasuj formy participium perfectī passīvī do rzeczowników tak, by zgadzały się z nimi pod względem liczby, przypadka i rodzaju:
technika dekoracyjna polegająca na układaniu wzorów z kawałków barwnych kamieni, różnokształtnych płytek ceramicznych lub szkła na odpowiednio przygotowanym podłożu.
Relief
Relief
kompozycja rzeźbiarska wydobyta z tła (głównie kamień, metal, drewno), przeznaczona wyłącznie do oglądania z przodu.
Słownik łacińsko‑polski
R1a79CivY5ceF1
Galeria dzieł sztuki
RdiLEJ1soGGt4
R3o4LGR0GXmSU1
R39x30wzvY47P1
R1cV2DrIQuyGg1
Rd4pfN6b89x5H1
Bibliografia
J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2012.
I. Lewandowski, J. Wikarjak Elementa sermonis Latini, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983 r., s. 105.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990r.