R6NDuEXnd9fBb1

Participium praesentis activi

Ważne daty

V/IV w. p.n.e. – okres, w którym żył i tworzył Antimachos z Kolofonu, poeta i filolof grecki, którego epos Thebais o wyprawie siedmiu przeciw Tebom ceniony był przez Platona

427‑347 p.n.e. – lata życia Platona, słynnego filozofa ateńskiego

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RRhW315EmYsS11
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
j) formy imiesłowów: participium praesentis activi, participium perfecti passivi, participium futuri passivi (gerundivum).

Nauczysz się

konstruować formy gramatyczne imiesłowu przymiotnikowegoImiesłów przymiotnikowyimiesłowu przymiotnikowego czynnego;

wskazywać w tekście łacińskim imiesłowy przymiotnikoweImiesłów przymiotnikowyimiesłowy przymiotnikowe czynne i je tłumaczyć;

wykonywać zadania związane ze zrozumieniem tekstu w języku łacińskim;

rozpoznawać motyw Platona w sztuce.

Zapoznanie z tekstem łacińskim

RzZT7xWQIhJBk
Ilustracja przedstawia malowidło „Szkoła Ateńska” autorstwa Rafaela Santi. Malowidło ukazuje spotkanie wielkich filozofów starożytności. Na głównym planie widoczny jest Platon i Arystoteles. Platon, z podobizną Leonarda da Vinci, wskazuje palcem prawej ręki w niebo, jako na źródło wszystkich inspiracji i idei, w lewej trzyma książkę. Arystoteles wskazuje ziemię, przyrodę, a na lewym udzie ma opartą książkę. Starzec leżący na schodach to Diogenes, postać opierająca się o blok kamienny to Heraklit. Na malowidle pojawiają się także inne postaci ważnych starożytnych filozofów i poetów. Postaci znajdują się w budynku ozdobionym licznymi malowidłami ściennymi i rzeźbami. Dodatkowo pojawiają się informacje: 1 Ilustracja przedstawia mozaikę „Akademia Platońska”. Mozaika ukazuje kilku starszych mężczyzn. Pięciu mężczyzn siedzi, a dwóch stoi obok nich. Postaci są odziane w lekkie płótna. Ich twarze sprawiają wrażenie zamyślonych., 2. Ilustracja przedstawia wazę „Amphora przedstawiająca poetę”. Na wazie widnieje malowidło postaci. Jest to mężczyzna, ubrany w długi szaty. Postać idzie przed siebie, a w rękach trzyma instrument muzyczny, na którym gra. 3. Ilustracja przedstawia rzeźbę „Palton”. Rzeźba ukazuje głowę Platona. Postać ma krótkie, falowane włosy oraz bujny zarost na twarzy. Postać ma lekko otwarte usta, jakby chciała coś powiedzieć. Wzrok Platona skierowany jest na wprost. Rzeźba stanowi ona marmurową kopię portretu Platona wykonanego przez Silaniona. 4 Ilustracja przedstawia rzeźbę „Homer”. Została wykonana z białego kamienia. Ukazuje ona głowę Homera. Jest to starszy mężczyzna z długą brodą i włosami. 5. Ilustracja ukazuje obraz Thomasa Lawrencea pod tytułem „Homer recytujący poezję”. Ukazuje on starszego mężczyznę w długiej szacie przemawiającego pomiędzy tłumem ludzi.
1
2
3
4
5

1. „Akademia Platońska”, I w. p.n.e., Pompeje, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, wikimedia.org, domena publiczna

2. „Amphora przedstawiająca poetę”, ok. 490 r. p.n.e., The Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, metmuseum.org, CC BY 3.0

3. „Platon”, marmurowa kopia portretu Platona wykonanego przez Silaniona ok. 370 r. p.n.e., Muzeum Kapitolińskie, wikimedia.org, domena publiczna

4. „Homer”, II w. p.n.e., Brytyjskie Muzeum, Londyn, wikimedia.org, domena publiczna

5. Sir Thomas Lawrence, „Homer recytujący poezję”, Galeria Tate, Londyn, tate.org.uk, CC BY 3.0

Raphael, „Szkoła ateńska”, 1511 r., Muzeum Watykańskie, wikipedia.org, domena publiczna

Zapoznaj się z tekstem łacińskim p.t. Platō ūnus est prō centum mīlibus, przedstawiającym anegdotę z udziałem Antymacha i Platona.

Antimachus, poēta clārus, multīs audientibus carmen suum recitābat. Sed carmen longius erat et praeter Platōnem omnēs audientēs poētam legentem relīquērunt. Tum poēta „Recitāre nōn dēsinam, - inquit - ūnus enim Platō mihi est prō centum mīlibus audientium.

Źródło:ma75152aaadccca08_0000000000004Źródło:

Antymachos (gr. Antimachos) z Kolofonu poeta i gramatyk grecki, (ur. ok. 440 p.n.e.); miał być przyjacielem Platona, nieco starszym od filozofa. Napisał obszerny epos mitologiczny Thebais (niezachowany), którego tematem są obie wojny tebańskie, oraz Lyde (również niezachowany), składający się z kilku ksiąg poemat elegijny, w którym pocieszał się po śmierci ukochanej rozpamiętywaniem nieszczęśliwych miłości znanych z mitu i legendy. Antymachos uchodzi za twórcę tzw. uczonej elegii, a tym samym za poprzednika poetów aleksandryjskich, dlatego był bardzo przez nich ceniony.

Prezentacja rzeźby Platon – Dionizos

RqLna9Zr01wwx1
Prezentacja 3D pod tytułem „Platon – Dionizos”. Ukazuje ona popiersie mężczyzny. Ma on długą brodę i długie włosy, które są związane. Jego wzrok jest skierowany w prawy dolny róg. Dodatkowo umieszczono następujące informacje: 1. Platon – Dionizos. Rzeźba została wykonana z brązu przed 79 r. n.e. przez nieznanego artystę. Platon – Dionizos przedstawiony jest z głową pochyloną na prawą stronę. Popiersie zdobiło prawdopodobnie perystylum Willi Papirusów. Włosy mężczyzny odwzorowane są bardzo szczegółowo. Taenia przytrzymuje je tak, że nie opadają na ramiona, zaś końce długiej brody zawijają się w kręte loki. Filozof lub bóg obdarzony pokaźnym nosem i wystającymi kośćmi policzkowymi patrzy się w dół w zamyśleniu. W centralnej części jego tuniki widoczne są lekkie fałdy.
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
ma75152aaadccca08_0000000000004

Zadania

RWVifHUEbpQVa
Ćwiczenie 1
Wyjaśnij o co chodziło w anegdocie o Antimachosie i Platonie.

Połącz w pary wyrażenia występujące w anegdocie o Antimachosie i Platonie z ich graficzną reprezentacją.

plōrāre nōn dēsinit, poēta clārus, omnēs audientēs eum relīquērunt, carmen longius est, carmen suum recitat

.................
.................
.................
.................
.................
RI7lv3ItXOpf5
Ćwiczenie 2
Wybierz zdanie, które najlepiej podsumowuje sens angdoty o Antimachosie i Platonie: Możliwe odpowiedzi: 1. Platō carmen Antimachī audīre nōn voluit., 2. Antimachus Platōnem magnō aestimābat., 3. Antimachus recitāre dēsiit, quia sōlus Platō eum audīre voluit.

Wybierz zdanie, które najlepiej podsumowuje sens angdoty o Antimachosie i Platonie:

  • Platō carmen Antimachī audīre nōn voluit.
  • Antimachus Platōnem magnō aestimābat.
  • Antimachus recitāre dēsiit, quia sōlus Platō eum audīre voluit.

W anegdocie na temat Antimachosa i Platona pojawiły się przykłady użycia łacińskiego imiesłowu - participium praesentis āctīvī, czyli imiesłowu przymiotnikowego czynnego, który w języku polskim poznajemy po końcówce
–ący, -ąca, -ące. Innym odpowiednikiem ppa w języku polskim jest imiesłów przysłówkowy zakończony na –ąc.

Oto formy participium praesentis āctīvī dla wszystkich czterech koniugacji:

Koniugacja I

laudāns, laudantis (Gen.)
chwaląc(y)

Koniugacja II

monēns, monentis (Gen.)
napominając(y)

Koniugacja III

vincēns, vincentis (Gen.)
zwyciężając(y)

Koniugacja IV

pūniēns, pūnientis (Gen.)
karząc(y)

Participium praesentis activi odmienia się według deklinacji III.

Jeżeli używamy p.p.a. w znaczeniu przymiotnikowym stosujemy typ samogłoskowy, np. sagitta ardenti - rozżarzoną strzałą, w znaczeniu imiesłowowym używamy odmiany typu mieszanego, np. sagitta ardente - płonącą strzałą.

R5JCSPmKXUpK4
Ćwiczenie 3
Utwórz participium praesentis āctīvī od czasowników: audiō, audīre - Tu uzupełnij dēsinō, dēsinere - Tu uzupełnij recitō, recitāre - Tu uzupełnij relinquō, relinquere - Tu uzupełnij videō, vidēre - Tu uzupełnij bibō, bibere - Tu uzupełnij

Utwórz participium praesentis āctīvī od czasowników:

audiō, audīre - ..............
dēsinō, dēsinere - ................
recitō, recitāre - ................
relinquō, relinquere - ....................
videō, vidēre - ............
bibō, bibere - ............

R1PAirnN7J1uR
Ćwiczenie 4
Dopasuj formy participium praesentis āctīvī do rzeczowników tak, by zgadzały się z nimi pod względem liczby, przypadka i rodzaju: magistrum Możliwe odpowiedzi: 1. sapientis, 2. legentī, 3. monentem, 4. laudantia, 5. legente, 6. cūrantibus, 7. nārrantium carmina Możliwe odpowiedzi: 1. sapientis, 2. legentī, 3. monentem, 4. laudantia, 5. legente, 6. cūrantibus, 7. nārrantium puellae Możliwe odpowiedzi: 1. sapientis, 2. legentī, 3. monentem, 4. laudantia, 5. legente, 6. cūrantibus, 7. nārrantium medicīs Możliwe odpowiedzi: 1. sapientis, 2. legentī, 3. monentem, 4. laudantia, 5. legente, 6. cūrantibus, 7. nārrantium philosophī Możliwe odpowiedzi: 1. sapientis, 2. legentī, 3. monentem, 4. laudantia, 5. legente, 6. cūrantibus, 7. nārrantium fābulārum Możliwe odpowiedzi: 1. sapientis, 2. legentī, 3. monentem, 4. laudantia, 5. legente, 6. cūrantibus, 7. nārrantium fēminā Możliwe odpowiedzi: 1. sapientis, 2. legentī, 3. monentem, 4. laudantia, 5. legente, 6. cūrantibus, 7. nārrantium

Dopasuj formy participium praesentis āctīvī do rzeczowników tak, by zgadzały się z nimi pod względem liczby, przypadka i rodzaju:

nārrantium, cūrantibus, monentem, legentī, legente, sapientis, laudantia

magistrum  
carmina  
puellae  
medicīs  
philosophī  
fābulārum  
fēminā  
RGl74vlP2H2ZB
Ćwiczenie 5
Uzupełnij tekst właściwymi formami participium praesentis āctīvī utworzonymi z czasowników w nawiasach. Używaj tylko małych liter. Puer Tu uzupełnij ( vigilō, vigilāre) in lectō Tu uzupełnij (iaceō, iacēre) gallum Tu uzupełnij (canō, canere) audit. Gallus Tu uzupełnij (canō, canere) nōn audītur ā puerō Tu uzupełnij (dormiō, dormīre). Puer Tu uzupełnij (dormiō, dormīre) servum Tu uzupełnij (clāmō, clāmāre) audit, nec ā gallō Tu uzupełnij (canō, canere), sed ā servō Tu uzupełnij (clāmō, clāmāre) excitātur. Nōn vōx gallī Tu uzupełnij (canō, canere), sed vōx servī Tu uzupełnij (clāmō, clāmāre) puerum Tu uzupełnij (dormiō, dormīre) excitat. Puerī Tu uzupełnij (vigilō, vigilāre) gallōs Tu uzupełnij (canō, canere) audiunt. Gallī Tu uzupełnij (canō, canere) ā puerīs Tu uzupełnij (dormiō, dormīre) nōn audiuntur. Puerī Tu uzupełnij (dormiō, dormīre) servōs Tu uzupełnij (clāmō, clāmāre) audiunt, nec ā gallīs Tu uzupełnij (canō, canere), sed ā servīs Tu uzupełnij (clāmō, clāmāre) excitantur. Nōn vōcēs gallōrum Tu uzupełnij (canō, canere), sed vōcēs servōrum Tu uzupełnij (clāmō, clāmāre) puerōs Tu uzupełnij (dormiō, dormīre) excitant. Caput Tu uzupełnij (valeō, valēre) nōn dolet nec membra Tu uzupełnij (valeō, valēre). Canis animal Tu uzupełnij (volō, volāre) nōn est; animālia Tu uzupełnij (volō, volāre) sunt avēs. Mīlitēs inter pila [#44|#45] (volō, volāre) pugnant.

Uzupełnij tekst właściwymi formami participium praesentis āctīvī utworzonymi z czasowników w nawiasach. Używaj tylko małych liter.

Puer ................ ( vigilō, vigilāre)
in lectō ............ (iaceō, iacēre)
gallum ................ (canō, canere) audit.
Gallus ............ (canō, canere)
nōn audītur ā puerō .................. (dormiō, dormīre).
Puer ................ (dormiō, dormīre)
servum .................. (clāmō, clāmāre)
audit, nec ā gallō .............. (canō, canere),
sed ā servō ................ (clāmō, clāmāre) excitātur.
Nōn vōx gallī ................ (canō, canere),
sed vōx servī .................. (clāmō, clāmāre)
puerum .................... (dormiō, dormīre) excitat.
Puerī .................... (vigilō, vigilāre)
gallōs ................ (canō, canere) audiunt.
Gallī ................ (canō, canere)
ā puerīs ........................ (dormiō, dormīre) nōn audiuntur.
Puerī .................... (dormiō, dormīre)
servōs .................. (clāmō, clāmāre) audiunt,
nec ā gallīs .................... (canō, canere),
sed ā servīs ...................... (clāmō, clāmāre) excitantur.
Nōn vōcēs gallōrum .................. (canō, canere),
sed vōcēs servōrum .................... (clāmō, clāmāre)
puerōs .................... (dormiō, dormīre) excitant.
Caput ............ (valeō, valēre)
nōn dolet nec membra ................ (valeō, valēre).
Canis animal ............ (volō, volāre) nōn est;
animālia ................ (volō, volāre) sunt avēs.
Mīlitēs inter pila [#44|#45] (volō, volāre) pugnant.

Polecenie 1

Przetłumacz sentencje łacińskie zawierające participium praesentis āctīvī na język polski.

  1. Nocentem quī dēfendit, sibi crīmen parit.

  2. Incīdis in Scyllam cupiēns vītāre Charybdim.

  3. Tardē venientibus ossa.

  4. Amantēs - āmentēs.

  5. Amantium īrae - amōris integrātiō.

R1BVwZS0Jwi10
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
REJDYGP7OfJU4
Ćwiczenie 6
Wyjaśnij kim byli Antimachos i Platon.

Wybierz zdjęcie najwierniej odzwierciedlające anegdotę o Antimachosie i Platonie.

  • 1
  • 2
  • 3
RidZZoCrhc0Py
Ćwiczenie 7
Uzupełnij definicję. Imiesłów Tu uzupełnij to Tu uzupełnij forma czasownika, posiadająca formę czynną i bierną; odmieniają się jak przymiotniki.

Uzupełnij definicję.

Imiesłów ............................ to ............................ forma czasownika, posiadająca formę czynną i bierną; odmieniają się jak przymiotniki.

Słowniki

Słownik pojęć

Elegia
Elegia

w starożytnej poezji greckiej gatunek wywodzący się z pieśni żałobnej, obejmujący utwory o różnorodnej tematyce i nastroju, ujęte w formę dystychu elegijnego.

Imiesłów przymiotnikowy
Imiesłów przymiotnikowy

Przymiotnikowa forma czasownika, posiadająca formę czynną i bierną; odmieniają się jak przymiotniki.

Tenia
Tenia

(łac. taenia, gr. tajnia) wstążka z frędzelkami stanowiąca zakończenie przepaski na głowę. Nazwą tą określa się także wstążkę, która łączyła dwa końce honorowych lub biesiadnych wieńców; w ten sposób przytrzymywano je na głowie. Niekiedy taenia oznacza opaskę na głowę, na którą nawijano włosy.

Słownik łacińsko‑polski

R1QjTeewak8LC1
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

Galeria dzieł sztuki

R1IYSyyLZJwnp1
Ilustracja przedstawia mozaikę „Akademia Platońska”. Mozaika ukazuje kilku starszych mężczyzn. Pięciu mężczyzn siedzi, a dwóch stoi obok nich. Postaci są odziane w lekkie płótna. Ich twarze sprawiają wrażenie zamyślonych.
„Akademia Platońska”, I w. p.n.e., Pompeje, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, wikimedia.org, domena publiczna
RAjpDCzZaFDp01
Ilustracja przedstawia malowidło „Szkoła Ateńska” autorstwa Rafaela Santi. Malowidło ukazuje spotkanie wielkich filozofów starożytności. Na głównym planie widoczny jest Platon i Arystoteles. Platon, z podobizną Leonarda da Vinci, wskazuje palcem prawej ręki w niebo, jako na źródło wszystkich inspiracji i idei, w lewej trzyma książkę. Arystoteles wskazuje ziemię, przyrodę, a na lewym udzie ma opartą książkę. Starzec leżący na schodach to Diogenes, postać opierająca się o blok kamienny to Heraklit. Na malowidle pojawiają się także inne postaci ważnych starożytnych filozofów i poetów. Postaci znajdują się w budynku ozdobionym licznymi malowidłami ściennymi i rzeźbami.
Raphael, „Szkoła ateńska”, 1511 r., Muzeum Watykańskie, wikipedia.org, domena publiczna
Ri7hyVClg2RId1
Ilustracja przedstawia wazę „Amphora przedstawiająca poetę”. Na wazie widnieje malowidło postaci. Jest to mężczyzna, ubrany w długi szaty. Postać idzie przed siebie, a w rękach trzyma instrument muzyczny, na którym gra.
„Amphora przedstawiająca poetę”, ok. 490 r. p.n.e., The Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, metmuseum.org, CC BY 3.0
R1D1XszWJZBub1
Ilustracja przedstawia rzeźbę „Palton”. Rzeźba ukazuje głowę Platona. Postać ma krótkie, falowane włosy oraz bujny zarost na twarzy. Postać ma lekko otwarte usta, jakby chciała coś powiedzieć. Wzrok Platona skierowany jest na wprost. Rzeźba stanowi ona marmurową kopię portretu Platona wykonanego przez Silaniona.
„Platon”, marmurowa kopia portretu Platona wykonanego przez Silaniona ok. 370 r. p.n.e., Muzeum Kapitolińskie, wikimedia.org, domena publiczna

Bibliografia

J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.

O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2012.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.

Oryginalna azetka; Encyklopedia PWN,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016.