Pejzaż wykreowany – problem romantycznego poznania w "Świtezi" Adama Mickiewicza.
Pejzaż wykreowany – problem romantycznego poznania w Świtezi Adama Mickiewicza
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna tekst ballady Świteź Adama Mickiewicza,
wymienia na podstawie tekstu cechy pejzażu romantycznego.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
zinterpretować sposoby przedstawienia pejzażu w wierszu,
omówić problem poznania romantycznego na przykładzie ballady Świteź.
2. Metoda i forma pracy
Praca z tekstem
Pogadanka
3. Środki dydaktyczne
Tekst ballady Świteź A. Mickiewicza
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel zapisuje na tablicy temat lekcji. Podkreśla, że będzie on poniekąd kontynuacją rozważań o romantycznym poznaniu prezentowanym w Romantyczności, z tym że w balladzie Świteź przedmiotem poznania jest tajemniczy świat natury.
b) Faza realizacyjna
Zasadniczą częścią lekcji jest analiza i interpretacja tekstu ballady Świteź. Odbywa się ona według następującego porządku:
Głośne odczytanie wiersza przez jednego z uczniów.
Opis „nowogródzkiej strony” w I strofie: charakterystyka realiów pejzażu i charakterystyka narratora‑przewodnika – samodzielna praca uczniów. Prezentacja na forum klasy kilku wypowiedzi.
Zwrócenie uwagi nauczyciela na „rewelacyjny opis pejzażu jeziora”; „pejzaż ułudny”, momentalny (określenia I. Opackiego); subiektywizm obserwacji narratora w strofach II‑V. Po wykonaniu zadania należy zanotować wnioski w postaci notatki. Pomocny w jej sformułowaniu może być poniższy tekst:
Wskazanie różnicy pomiędzy pejzażem realnym, widzianym za dnia a pejzażem zjawiskowym, obserwowanym nocą, służy do wyciągnięcia wniosku, iż zdaniem romantyków zmysłowa obserwacja konkretnej okolicy nie pozwala ani na precyzyjne określenie świata (wzrok ulega złudzeniom – „Dna nie odróżnia od szczytu”), ani tym bardziej na poznanie najgłębszej istoty natury. Świat okazuje się dla poznającego podmiotu zagadką, widać tu wyraźną polemikę z oświeceniowym empiryzmem i sensualizmem. Bohater czuje się zaskoczony odmiennością nocnego obrazu dobrze znanego mu jeziora.
Do punktów 2‑3 można również zaproponować wypełnienie tabeli (karta pracy ucznia – załącznik a).
Następnie prowadzący prosi uczniów, by zwrócili uwagę na świat ludowych wyobrażeń ukazany w balladzie – od VIII strofy. Opowieści ludowe przytaczane przez narratora‑gawędziarza wzmacniają tajemniczość miejsca pozornie oswojonego, odsłaniającego swą zamierzchłą historię. Fantastyka i legenda należą do podstaw świata przedstawionego Ballad i romansów A. Mickiewicza.
c) Faza podsumowująca
Rozmowa podsumowująca wnioski z analizy i interpretacji kończy zajęcia. Uczniowie sporządzają notatkę. Można odczytać kilka na forum klasy.
5. Bibliografia
Mickiewicz A., Wiersze, [w:] tegoż Dzieła, t. I, Wydanie Rocznicowe, Czytelnik, Warszawa 1993, s. 57‑64.
Opacki I., W środku niebokręga. O balladach i romansach Mickiewicza, [w:] tegoż W środku niebokręga. Poezja romantycznych przełomów, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1995, s. 15‑34.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Świteź w balladzie A. Mickiewicza
pejzaż realny | pejzaż zjawiskowy | |
Elementy pejzażu (cytaty) | ||
Interpretacja pejzażu | ||
Wrażenia poznającego podmiotu |
b) Zadanie domowe
Napisz wypracowanie pt. „Opisz, na czym polega romantyczna wizja świata w balladzie Świteź Adama Mickiewicza”.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Lekcja przeznaczona jest dla klasy drugiej liceum ogólnokształcącego z rozszerzonym programem języka polskiego. Przed realizacją tego tematu należy omówić Romantyczność A. Mickiewicza.