Ważne daty

Krajobraz

Przedstawiając fragment otaczającej przestrzeni, często używamy potocznego określenia „krajobraz”. W tym znaczeniu mówi się np. o krajobrazie górskim lub morskim, wiejskim bądź miejskim, letnim albo zimowym.

RjB6kiilQPuyK1

Ilustracja przedstawia miejski krajobraz. Na pierwszym planie ukazane zostały osiedla domków jednorodzinnych, dalej blokowiska z wieżowcami oraz biurowce. W tle, na obrzeżach miasta znajduje się fabryka z dwoma długimi kominami, za którą rozpościera się pasmo zarośniętych lasem, niebiesko-zielonych, niewysokich gór.

RaAjVGCtLnTXU1

Ilustracja przedstawia zimowy krajobraz nadmorski. Zdjęcie ukazuje zaśnieżony brzeg morza. Po lewej stronie kadru znajduje się fragment morza z piaszczystym, pokrytym małymi kamyczkami brzegiem. Lewą stronę kadru wypełnia pokryta śniegiem plaża, nad którą wznosi się porośnięta drzewami wydma.

RGkUTSkfL5K3n1

Ilustracja przedstawia krajobraz wiejski. Zdjęcie ukazuje żółte pole z równo ściętym zbożem, na którym w nierównych odstępach poukładano zwinięte w okrągłe walce siano. W tle, na horyzoncie znajdują się kępy zielonych drzew. Nad ciepłą, żółtą płaszczyzną pola góruje niebieskie niebo z nielicznymi, rozmazanymi, białymi chmurkami.

R1Hp02Kw3mWow1

Ilustracja przedstawia krajobraz górski. Zdjęcie ukazuje niebiesko‑białe, ostre szczyty gór pokrytych śniegiem. W dole kadru, pod monumentalną masą górskich skał znajdują się drobne, czarne drzewa, wystające z ośnieżonych pagórków. Nad pejzażem góruje niebo przykryte szaro‑błękitną warstwą chmur.

Pejzaż

Dzieła sztuki (np. malarskie, graficzne, rysunkowe), których głównym tematem są prawdziwe lub fantastyczne (czyli będące wytworem wyobraźni artysty) widoki, nazywamy pejzażemPejzażpejzażem. Wiele wspaniałych pejzaży malarskich powstało w XIX wieku.

R1URlNsMK3O661

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Łan zboża”, autorstwa Johna Constable. Dzieło ukazuje wiejski krajobraz. Na pierwszym planie znajduje się tonąca w cieniu ścieżka otoczona z dwóch stron, starymi, wysokimi drzewami. Po ścieżce wędruje stado owiec zaganiane przez czarno‑białego psa. Z lewej strony kompozycji artysta namalował leżącą na brzuchu postać wieśniaka w białej koszuli, czerwonej kamizelce i brązowych spodniach. W tle, spośród drzew wyłania się jasny, żółto‑beżowy łan zboża, przed którym stoi żniwiarz. Dalej rozpościera się zielono‑brązowy pejzaż z drzewami i łąkami. Nad całością góruje niebo pełne skłębionych biało‑szarych chmur. Obraz jest typowym przykładem sztafażu, gdzie umieszczone w pejzażu postacie ludzi i zwierząt stanowią jedynie jego element, a nie główny temat dzieła. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie brązów i zieleni. Żółta plama zboża umieszczona w jego centrum stanowi mocny akcent kolorystyczny obrazu.

ROgCfbJXOqw8M1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Pole maków”, autorstwa Clauda Moneta. Dzieło ukazuje dwie kobiety spacerujące z dziećmi po łące pełnej wysokich, szaro‑zielonych traw i czerwonych maków. Kobiety wędrują w dużej odległości od siebie. Pierwsza, znajdująca się z przodu, ubrana jest w jasno‑fioletową suknię oraz żółty kapelusz z ciemną wstążką. W dłoni trzyma jasno‑niebieską parasolkę. Obok niej stąpa dziecko w kapelusiku. Druga postać znajduje się w oddali, na szczycie ukwieconego pagórka. Ubrana jest w ciemną suknię i jasny kapelusz. Jej też towarzyszy dziecko. Na horyzoncie artysta namalował kępy zielonych drzew, pomiędzy którymi pośrodku kompozycji znajduje się wysoki, biały domek z czerwonym dachem. Nad pejzażem wznosi się niebieskie niebo zasnute kłębami gęstych, białych chmur. Obraz namalowany został techniką puentylistyczną, przy pomocy drobnych pociągnięć pędzla. Malarz nie skupiał się na detalu. Za pomocą płaszczyzn swobodnie nakładanego koloru starał się oddać nastrój uchwyconego pejzażu. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, przygaszonej gamie barw z akcentami czerwieni maków.

RlhtokJ75wFwR1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Bordeaux, port”, autorstwa Eugène Boudin. Marynistyczna kompozycja ukazuje port pełen zacumowanych żaglowców oraz łódek, nad którymi górują wysokie, szpiczaste maszty. Sylwetki statków odbijają się na drobno pofalowanej powierzchni wody. Gdzieniegdzie, na łodziach ukazane zostały małe sylwetki ludzi. Nad pejzażem góruje niebiesko‑szare niebo zasnute rozmytymi kłębami chmur. Obraz namalowany został luźnymi pociągnięciami pędzla. Malarz nie skupiał się na detalu. Za pomocą swobodnie nakładanego koloru starał się oddać nastrój pejzażu. Kompozycja utrzymana została w chłodnej, wąskiej gamie błękitów, czerni i szarości rozświetlanych jedynie biało‑żółtymi przetarciami chmur.

Do słynnych pejzażystów XIX wieku zalicza się między innymi:

• Johna Constable’a,

• Claude’a Moneta,

• Vincenta van Gogha,

• Jeana‑Francoisa Milleta,

• Camille'a Pissarra,

• Paula Cézanne’a.

W zależności od tego, jaki motyw dominował w dziełach, możemy wyróżnić: wedutęWedutawedutę, sztafażSztafaższtafaż (pejzaż z elementem dodatkowym: człowiekiem, zwierzęciem), nokturnNokturnnokturn (pejzaż nocny) oraz marinęMarinamarinę (pejzaż z widokiem morza, portu, a także bitwy morskiej).

R18xLmxQMKlT51

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Bulwar Montmartre, poranek, pochmurna pogoda”, autorstwa Camille Pissarro. Otwarta kompozycja ukazuje pejzaż miejski widziany z góry. W centrum obrazu znajduje się szeroka ulica otoczona z dwóch stron wysokimi kamienicami o jasnych elewacjach, przeprutych licznymi oknami. Obie strony drogi zdobią również szpalery drzew o wąskich pniach i drobnych, bezlistnych koronach. Chodniki zapełnia tłum przechodniów, natomiast po ulicy jadą zaprzężone w konie bryczki. W centrum, pośrodku drogi znajduje się duża, miejska latarnia. Obraz namalowany został techniką puentylistyczną, przy pomocy drobnych pociągnięć pędzla. Kompozycja utrzymana jest chłodnej, przygaszonej gamie szarości i błękitów ocieplonych gdzieniegdzie rdzawymi czerwieniami i ugrami.

RWXp7thYWFmyK1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Las Fontainebleau”, autorstwa Jeana‑Baptiste‑Camille Corota. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. Na pierwszym planie znajduje się staw otoczony porośniętymi roślinnością głazami. Na drugim brzegu artysta namalował zagajnik z rozłożystymi, liściastymi drzewami. Po lewej stronie kompozycji, nad taflą wody zatrzymała się łaciata, biało‑brązowa krowa. Po prawej stronie znajduje się reszta idącego do wodopoju stada. Nad pejzażem góruje niebieskie niebo zasnute kłębami gęstych, białych chmur. Obraz jest typowym przykładem sztafażu, gdzie umieszczone w pejzażu postacie ludzi i zwierząt, stanowią jedynie jego element, a nie główny temat dzieła. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie barw z dominantą zieleni.

R2MKbVoyTHuac1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Nokturn w błękicie i srebrze”, autorstwa Jamesa McNeilla Whistlera. Utrzymane w ciemnej, niebiesko‑czarnej tonacji płótno ukazuje nocny pejzaż morski. Na pierwszym planie znajdują się luźno malowane sylwetki czarnych łodzi unoszących się wraz z rybakami na tafli ciemnej wody. Wyżej, po lewej stronie wznosi się sylwetka dużego masztowca ze zwiniętymi żaglami. Dalej, na horyzoncie widnieje czarny zarys latarni morskiej. Skąpaną w mroku kompozycję rozświetlają gdzieniegdzie małe, żółte punkciki świateł miasta, które odbijają się w tafli wody, tworząc delikatne, pionowe smugi na jej powierzchni. Obraz namalowany został luźnymi, szerokimi pociągnięciami pędzla. Malarz nie skupiał się na detalu. Za pomocą swobodnie nakładanego koloru starał się oddać nastrój nocnego pejzażu.

Rh1nVT3AvMdR81

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Holenderskie statki w wichurze”, autorstwa Williama Turnera. W centrum marynistycznej kompozycji namalowane zostały drewniane łodzie, zmagające się ze spienionymi falami wzburzonego morza. Środkowa łódź z rozwiniętym, żółtawym żaglem mocno przechyla się w lewą stronę. Statki oświetlone są światłem słońca przebijającego się przez nadciągające skłębione, ciężkie chmury. W oddali, na horyzoncie znajdują się sylwetki dwóch dużych masztowców o zwiniętych żaglach. Zamknięta kompozycja odznacza się dużą dynamiką. Artysta z niezwykłym realizmem ukazał grozę nadchodzącego sztormu. Dzieło utrzymane jest w chłodnej szaro‑niebiesko‑zielonej tonacji z wyraźnym akcentem ciepłej żółci żagla w centrum.

Romantyzm

Malarze kierunku artystycznego, nazwanego romantyzmem, fascynowali się pięknem i potęgą natury. W różny sposób wyrażali nastroje: melancholię, kontemplację, wzniosłość, zadumę, grozę, mistyczność, zachwyt.

Polecenie 1

Przypatrz się poniższym ilustracjom przedstawiającym dzieła dwóch wybitnych malarzy tej epoki: Caspara Davida Friedricha i Williama Turnera. Zastanów się, jakie nastroje w Tobie wywołują. Każdy obraz zatytułuj tak, aby odzwierciedlał emocje, które odczuwasz.

R1Qz2u7stEDPo1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Opactwo w lesie dębowym”, autorstwa Caspar David Friedrich. W centrum zamkniętej kompozycji ukazany został fragment ruin gotyckiej świątyni z zachowanym, ozdobionym maswerkiem, długim, ostrołukowym oknem. Ruiny otaczają powykrzywiane, bezlistne drzewa o grubych pniach. W dole płótna, w kierunku świątyni zmierza kondukt pogrzebowy składający się z kilku ciemnych sylwetek mnichów niosących trumnę i krzyż. Cały dół obrazu tonie w mroku. Nad pejzażem wznosi się rozświetlone żółtawą łuną wieczorne, bezchmurne niebo z księżycem w stanie niemal całkowitego zaćmienia. Ciemna, wąska gama barw ograniczająca się do chłodnych granatów, ciemnych brązów oraz czerni potęguje mroczną atmosferę ukazanej sceny.

Ru7ASjhEHboaB1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Dwaj mężczyźni kontemplujący księżyc”, autorstwa Caspar David Friedrich. Centralna kompozycja ukazuje dwóch mężczyzn, wpatrujących się w księżyc. Stojące na wzniesieniu, po prawej stronie obrazu postacie, ubrane są w niebieskie płaszcze i czarne kapelusze. Ustawieni są tyłem do odbiorcy dzieła. Wokół nich, artysta namalował mroczny pejzaż pełen nagich skał i powykrzywianych korzeni. Po prawej stronie wyrasta z nieprzyjaznego gruntu, potężne drzewo o nagiej, bezlistnej koronie. Jego pień dramatycznie przechyla się na bok, niemal całkowicie odsłaniając poskręcane korzenie. Księżyc stanowiący najjaśniejszy, centralny punkt płótna jest w stanie zaćmienia. Ciemna, wąska gama barw ograniczająca się jedynie do brązów rozświetlonych gdzieniegdzie zielonkawymi błękitami, potęguje mroczną atmosferę ukazanej sceny.

RTpjOvYMiIM4H1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Morze lodu”, autorstwa Caspar David Friedrich. Dzieło ukazuje uwięziony wśród lodowych tafli statek. Na pierwszym planie znajduje się dynamicznie ułożone rumowisko lodowych, popękanych bloków, tworzących pnącą się do góry, poszarpaną bryłę. Po prawej stronie sceny, pomiędzy blokami leży ciemny kadłub statku. W tle, na drugim planie znajduje się płaska tafla zamarzniętego morza, z której gdzieniegdzie wystają ostre szczyty skał. Tło wraz z rozświetlonym u góry białymi chmurkami niebem tonie w błękitach. Dynamiczna struktura lodu na pierwszym planie ocieplona została ugrami i beżami, co wzmacnia wrażenie przestrzeni w arktycznej scenerii.

RWWwYqZwTGDog1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Pożar Izby Lordów i Izby Gmin”, autorstwa Williama Turnera. Płótno ukazuje żółto‑pomarańczową łunę pożaru unoszącą się nad taflą wody. Ogień odbija się w drobnych falach jej powierzchni. W dolnej partii kompozycji artysta przy pomocy ciemnych czerwieni, granatów i brązów namalował zatokę z portem. Horyzont zamyka most z arkadami, który ginie w płomieniach szalejącego w centrum pejzażu ognia. Obraz namalowany został szybkimi, dynamicznymi pociągnięciami pędzla. Kontrast pomiędzy gorącymi żółciami i oranżami płomieni, a chłodnym błękitem nieba, potęguje grozę ukazanego przez artystę żywiołu.

RRB3G1dmShKW01

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Zamek Alnwick”, autorstwa Williama Turnera. Płótno ukazuje nocny pejzaż. Na pierwszym planie otwartej kompozycji, znajduje się rzeka, nad którą rozpościera się wysoki most arkadowy. Na brzegu, po lewej stronie stoi stado jeleni. Na drugim planie artysta namalował zamek z licznymi wieżami, otoczony murami. Obok sylwetki zamku, na tle nocnego nieba zawisł duży księżyc w pełni, który swym blaskiem rozświetla delikatne sunące nad nim obłoczki. Całość kompozycji utrzymana jest w wąskiej, chłodnej gamie błękitów i beżów.

R17aaADuJYpif

Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

---

RBtT5lF6X0BG7

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z poniższymi propozycjami wymyślonych tytułów do dzieł. Przyporządkuj je do odpowiednich zdjęć.

Zapoznaj się z poniższymi propozycjami wymyślonych tytułów do dzieł. Przyporządkuj je do odpowiednich zdjęć.

Zapoznaj się z poniższymi propozycjami wymyślonych tytułów do dzieł. Przyporządkuj je do odpowiednich zdjęć.

Umarły las, Ocean chłodu, Lodowe zgliszcza, Mglista cisza

.................

.................

.................

.................

Barbizończycy

Sławnymi pejzażystami XIX wieku byli francuscy malarze nazwani barbizończykamiBarbizończycybarbizończykami. Była to pierwsza grupa malarzy, dla których pejzaż był podstawowym motywem ich sztuki. Nazwa pochodzi od francuskiej wsi Barbizon w okolicach Fontainebleau, gdzie malowali ulubioną przez siebie wiejską przyrodę, starając się ją wiernie przedstawić. Jako pierwsi wyszli w plener, łącząc pracę w terenie z realizacją dzieła w pracowni. Interesowali się ukazywaniem w swoich dziełach codziennego życia, scen rodzajowych i natury, odwołując się do takich motywów, jak: łany zbóż, zaorane pola uprawne, pracujący lub odpoczywający na nich ludzie, samotne, wielkie drzewa, pasące się bydło, lasy, zarośla, polne drogi.

Polecenie 2

Przyjrzyj się uważnie innemu obrazowi Théodore’a Rousseau, który utrwalił w nim scenę z codziennego życia. Czy uda Ci się odnaleźć na obrazie psa, woźnicę i wieżę kościoła? Nie będzie to zadanie łatwe ze względu na sposób malowania Rousseau, który stosował wąską i jednorodną gamę kolorystyczną.  Powiększaj fragmenty obrazu i odszukuj detale.

R4l8aMJLOWvS41

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Widok na peryferia Granville”, autorstwa Théodore Rousseau. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. Na pierwszym planie otwartej kompozycji ukazana została ścieżka biegnąca w głąb płótna pomiędzy pełnymi zarośli i krzaków - pagórkami. Na dróżce znajdują się idące postacie kobiety i chłopca. Po prawej stronie, nad nieregularną taflą bajorka, stoi wóz z woźnicą oraz końmi. Wzniesienie pagórka po lewej stronie obrazu kończy się kamienistym szczytem, którego biegnący w dół stok porastają zarośla drzew ciągnących się przez środek płótna, aż do jego prawej strony. Pomiędzy drzewami znajdują się fragmentarycznie widoczne dachy zabudowań wiejskich. W oddali, na drugim planie rozpościera się wąski pas zielonych pól. Nad całością pejzażu góruje rozświetlone, pełne skłębionych, szarych obłoków, niebo. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie barw z dominacją zieleni i rudawych brązów.

Odpowiedźm3c2994769d524191_0000000000019Odpowiedź

m3c2994769d524191_0000000000019

R79SbIKfkT7Zy1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Widok na peryferia Granville”, autorstwa Théodore Rousseau. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. Na pierwszym planie otwartej kompozycji ukazana została ścieżka biegnąca w głąb płótna pomiędzy pełnymi zarośli i krzaków pagórkami. Na dróżce znajdują się idące postacie kobiety i chłopca. Po prawej stronie, nad nieregularną taflą bajorka stoi wóz z woźnicą oraz końmi. Wzniesienie pagórka po lewej stronie obrazu kończy się kamienistym szczytem, którego biegnący w dół stok porastają zarośla drzew ciągnących się przez środek płótna aż do jego prawej strony. Pomiędzy drzewami znajdują się fragmentarycznie widoczne dachy zabudowań wiejskich. W oddali, na drugim planie rozpościera się wąski pas zielonych pól. Nad całością pejzażu góruje rozświetlone, pełne skłębionych, szarych obłoków, niebo. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie barw z dominacją zieleni i rudawych brązów. Na obrazie, przy pomocy czerwonych kółek zostały zaznaczone trzy miejsca.

Realizm

Malarze kierunku artystycznego nazwanego realizmemRealizmrealizmem, podobnie jak barbizończycy, dążyli do wiernego przedstawiania rzeczywistości. W ich twórczości także często pojawiały się pejzaże, które określa się jako realistyczne, czyli dokładnie odtwarzające krajobrazy lub codzienność życia ludzi na wsi i w mieście. Tym samym w malarstwie realistów istotny był element krytyki ówczesnego społeczeństwa. Najbardziej znanymi reprezentantami tego nurtu są trzej francuscy malarze:

• Gustave Courbet,

• Honoré Daumier,

• Jean‑François Millet.

RjWoH0kctjiT21

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Kobiety zbierające kłosy”, autorstwa Jean‑Françoisa Milleta. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. Na pierwszym planie centralnej kompozycji ukazane zostały trzy pochylone kobiety zbierające źdźbła zboża ze ścierniska. Skromnie ubrane wieśniaczki na biodrach zawieszone mają płócienne, szare worki, do których zbierają kłosy. Ich głowy okrywają kolorowe czepki. Na drugim planie, pośród snopków siana znajduje się wysoko załadowany wóz dwukołowy z siedzącą na jego szczycie postacią. Obok stoją zaprzężone konie. Na horyzoncie w oddali artysta namalował zabudowania wiejskie. Kompozycję zamyka od góry pokryte obłoczkami błękitno‑różowe niebo. Dzieło utrzymane jest w ciepłej, przygaszonej gamie barw.

Wybitni pejzażyści z Polski

W Polsce w XIX wieku tworzyli wybitni pejzażyści, tacy jak:

• Józef Chełmoński,

• Wojciech Gerson,

• Władysław Podkowiński.

R16ktMhMv60F91

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Odpoczynek oracza”, autorstwa Józefa Szermentowskiego. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. Na pierwszym planie rozpościera się dzika łąka z wystającymi kępami krzewów i małym zbiornikiem wody. W centrum zamkniętej kompozycji znajduje się duże samotne drzewo, w cieniu którego stoi para zaprzężonych do pługu krów. Nieopodal, na zielonej trawie odpoczywają postacie chłopa i dziecka. Po prawej stronie drzewa artysta namalował ciemne zagony zaoranej ziemi. Po lewej zaś rozpościera się żółty łan zboża. W tle ukazany został wąski pas pól zwieńczony ciemną linią lasu na horyzoncie. Nad całością pejzażu góruje niebieskie niebo z małymi, skłębionymi obłoczkami w dole. Obraz jest typowym przykładem sztafażu, gdzie umieszczone w pejzażu postacie ludzi i zwierząt stanowią jedynie jego element, a nie główny temat dzieła. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie barw z dominacją zieleni i beżów.

Naturalizm

Do znanych polskich pejzażystów XIX wieku należeli bracia Maksymilian i Aleksander Gierymscy. Ze względu na obiektywny, tzn.: chłodny, dokumentacyjny i pozbawiony oceny sposób malowania uznaje się ich nie tylko za reprezentantów realizmu, lecz także naturalizmuNaturalizmnaturalizmu.

Polecenie 3

W takich obrazach, jak „Święto trąbek I” Aleksander Gierymski starał się w jak najbardziej obiektywny sposób ukazać sceny z warszawskiego Powiśla z drugiej połowy XIX wieku.  W swojej wielkiej powieści realistycznej „Lalka”, podobnego zapisu tylko słowami, dokonał Bolesław Prus. Porównaj obie relacje.

R1SAZVe2ouF131

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Święto trąbek I”, autorstwa Aleksandra Gierymskiego. Płótno ukazuje judaistyczny obrzęd oczyszczenia z grzechu. Na pierwszym planie, po prawej stronie płótna znajduje się port na rzece, pełen przycumowanych łodzi i tratew. Po lewej stronie, na piaszczystym brzegu artysta namalował tłum rozproszonych postaci, modlących się żydów w długich, ciemnych płaszczach. Niektórzy z nich modlą się pojedynczo, stojąc z otwartymi książkami w rękach, inni natomiast zgromadzeni są w grupkach. Dalej, nad brzegiem znajduje się kilka domków otoczonych drzewami. W tle za rzeką rozciąga się pas rudawych pól zwieńczony lasem, nad którym góruje żółto‑złote niebo poprzecinane pasami niebiesko‑różowych chmur. Obraz jest typowym przykładem sztafażu, gdzie umieszczone w pejzażu postacie ludzi stanowią jedynie jego element, a nie główny temat dzieła. Artysta przy pomocy ciepłej palety barw ukazał nastrój zapadającego zmierzchu.

„Wokulski ocknął się z tych dawnych wspomnień. Nie ma doktora ani jego mieszkania i nawet ich od dziesięciu miesięcy nie widział. Tu jest błotnista ulica Radna, tam Browarna. Na górze, spoza nagich drzew, wyglądają żółte gmachy uniwersyteckie, na dole parterowe domki, puste place i parkany, a niżej – Wisła.

Obok niego stał jakiś człowiek w wypłowiałej kapocie, z rudawym zarostem. Zdjął czapkę i całował Wokulskiego w rękę. Wokulski przypatrzył mu się uważniej.

- Wysocki?... – rzekł – Co ty tu robisz?

- Tu mieszkamy, wielmożny panie, w tym domu – odpowiedział człowiek, wskazując na niską lepiankę.

- Dlaczego nie przyjeżdżasz po transporta? – pytał Wokulski.

- Czym przyjadę, panie, kiedy jeszcze na Nowy Rok koń mi padł.

- Cóż robisz?

- A ot tak – razem nic. […]

Wokulski zamyślił się.

- Komorne wasze zapłacone? – spytał.

- Nawet nie ma, panie, co płacić, bo nas i tak wypędzą.

- A dlaczego nie przyszedłeś do sklepu, do pana Rzeckiego? – spytał Wokulski.

- Nie śmiałem, panie. […]

Wokulski wydobył portmonetkę.

- Masz tu – rzekł – dziesięć rubli, na święta. Jutro w południe przyjdziesz do sklepu i dostaniesz kartkę na Pragę. Tam u handlarza wybierzesz sobie konia, a po świętach przyjeżdżaj do roboty. U mnie zarobisz ze trzy ruble na dzień, więc dług spłacisz łatwo. Zresztą, dasz sobie radę.

Ubogi człowiek dotknąwszy pieniędzy, zaczął się trząść. Uważnie słuchał Wokulskiego, a łzy spływały mu po wychudzonej twarzy. […]

Ale Wokulski już nie słuchał; szedł w stronę Wisły, myśląc; „Jakże oni szczęśliwi, ci wszyscy, w których tylko głód wywołuje apatię, a jedynym cierpieniem jest zimno. I jak łatwo ich uszczęśliwić!... Nawet moim skromnym majątkiem mógłbym wydźwignąć parę tysięcy rodzin. Nieprawdopodobne, a przecież - tak jest”.

Wokulski doszedł do brzegu Wisły i zdumiał się. Na kilkumorgowej przestrzeni wznosił się tu pagórek najobrzydliwszych śmieci, cuchnących, nieomal ruszających się pod słońcem, a o kilkadziesiąt kroków dalej leżały zbiorniki wody, którą piła Warszawa.

„O, tutaj - myślał - jest ognisko wszelkiej zarazy. Co człowiek dziś wyrzucił ze swego mieszkania, jutro wypije; później przenosi się na Powązki z drugiej strony miasta razi bliźnich pozostałych przy życiu.

Bulwar tutaj, kanały i woda źródlana na górze i - można by ocalić rokrocznie kilka tysięcy ludzi od śmierci, a kilkadziesiąt tysięcy od chorób... Niewielka praca, a zysk nieobliczony; natura umie wynagradzać”.

Rv8MAYN52viaW1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Babie lato”, autorstwa Józefa Chełmońskiego. W centrum kompozycji znajduje się leżąca dziewczyna, która z wyraźną przyjemnością bawi się trzymaną w lewej dłoni nicią babiego lata. Prawa, wyciągnięta na ziemi ręka opiera się o położony obok kij. Postać ubrana jest w płócienną, bufiastą bluzkę oraz białą spódnicę, spod której wystają ubrudzone ziemią stopy. Jasne włosy owija żółta chusta, która luźno opada na ziemię za głową dziewczyny. Pasterka leży na grubej, workowej tkaninie przykrywającej zielono‑brązową ziemię z małymi kępami traw. W tle po lewej stronie znajduje się czarna sylwetka psa wpatrzonego w horyzont, na którym artysta namalował drobnymi punktami stado bydła. Nad bezkresnym pejzażem rozpościera się zachmurzone, niebiesko‑szare, rozjaśniające się ku dołowi niebo. Zamknięta kompozycja, utrzymana jest w wąskiej tonacji beżów i szarych błękitów z mocnym żółtym akcentem chusty na głowie dziewczyny.

R1ZM4eDtXY2S5

Ćwiczenie 6

Wpisz tytuły obrazów.

Wpisz tytuły obrazów.

Wpisz tytuły obrazów.

.................

.................

.................

Impresjonizm

W XIX wieku tworzyli także malarze zwani impresjonistamiImpresjonizmimpresjonistami. To, co ich odróżniało od poprzedników, to sposób widzenia i przedstawiania świata. Malarze tego kierunku artystycznego, tworzyli w plenerze i zainspirowali się ulotnością wrażeń w naturze, światłem, ruchem i odkryciami naukowymi dotyczącymi mechanizmów widzenia i fizykalnej natury światła.

Polecenie 4

Impresjoniści zrezygnowali z wykonywania wcześniejszego szkicu do obrazu. Malowali w plenerze i bezpośrednio na płótnie. Znalazło to odzwierciedlenie w swobodnej, szkicowej technice wykonywania obrazów. Mogli w ten sposób uchwycić ulotne, zmienne wrażenia wzrokowe. Poniżej przedstawiono ilustrację pracy Claude’a Moneta pt. „Impresja. Wschód słońca”. To przykład dzieła, które ma charakter szkicowy. Wymień cechy świadczące o szkicowości/wrażeniowości obrazu Claude’a Moneta.

RM59VUtwC5HGB1

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz olejny „Impresja. Wschód słońca”, autorstwa Clauda Moneta. Na pierwszym planie pejzażu morskiego znajduje się ciemny kształt łódki z dwoma postaciami, unoszącej się na tafli wody. Dalej namalowane zostały jeszcze dwie, jaśniejsze łódeczki, nad którymi rysują się rozmyte sylwetki dużych okrętów, żaglowców oraz statków parowych. Za nimi, na horyzoncie rozpościera się pas zabudowań portowych. Nad pejzażem góruje dynamicznie malowane, rudo‑niebieskie niebo z unoszącym się nad horyzontem, czerwonym słońcem, które odbija się w falach morza malowaną drobnymi plamkami pionową smugą. Kompozycja utrzymana jest w wąskiej, chłodnej gamie błękitów i zieleni rozświetlonych akcentem czerwieni wschodzącego słońca. Obraz malowany jest dynamicznie, szybkimi pociągnięciami pędzla. Ma charakter raczej szybkiej notatki niż studium natury.

R1Kdz04mzRoVT

Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

---

Neoimpresjonizm i postimpresjonizm

Neoimpresjonizm był kierunkiem, który rozwijał się w malarstwie francuskim w latach 80‑tych XIX w. Neoimpresjoniści korzystali ze zdobyczy impresjonistów, ale dążyli do sprecyzowania ich doświadczeń, wykorzystując do tego celu osiągnięcia ówczesnej nauki. Korzystając ze zdobyczy: optyki, fizjologii i psychologii widzenia, a także teorii barw dążyli do większej dyscypliny w swoich dziełach. Dlatego rozwinęli stosowaną przez impresjonistów technikę dywizjonizmu i nadali jej inny charakter.

PostimpresjonizmPostimpresjonizmPostimpresjonizm to kierunek w sztuce, który pojawił się we Francji w połowie XIX w. i rozwijał się do 1905 r. Postimpresjoniści byli następcami impresjonistów, ale w swojej sztuce dążyli do autonomiczności dzieła malarskiego. Przejawiało się to np. w odejściu od naśladownictwa i wiernego odwzorowywania natury na rzecz tworzenia dzieł o charakterze bardziej subiektywnym: symbolicznym i emocjonalnym. Inspiracje czerpali również z dokonań neoimpresjonistów, a także z japońskich barwnych drzeworytów. Postimpresjoniści, tacy jak Paul Cézanne, Paul Gauguin i Vincent van Gogh to wielcy indywidualiści sztuki. Byli także pejzażystami, ale każdy z nich pracował inaczej i odmiennie definiował cele swojej pracy. Paul Cézanne dążył do nowej organizacji przestrzeni w obrazie. Paul Gauguin pracował nad nowymi rozwiązaniami kompozycyjnymi i odwoływał się do syntezy barwnej. Vincent van Gogh zmierzał do autonomiczności koloru, starając się doprowadzić go do jak największej skali ekspresji i nadając mu symboliczne znaczenia.

Polecenie 5

Obrazy Vincenta van Gogha charakteryzowały się ogromną ekspresją. Głównym środkiem wyrazu tego malarza były faktura i kolor, który można nazwać emocjonalnym. Wyrażał bowiem odczucia i stany psychiczne artysty. Silne emocje przedstawione na obrazie, który został umieszczony poniżej, uzyskał van Gogh poprzez grube i szerokie kładzenie farby na płótnie - impastoImpastimpasto.

Zastanów się i napisz krótko, jakie emocje wzbudza w Tobie obraz Vincenta van Gogha Gwiaździsta noc?

Rt7aDuGzkLX4B1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Gwiaździsta noc”, autorstwa Vincenta van Gogha. Dzieło ukazuje nocny pejzaż wiejski. Na pierwszym planie, po lewej stronie kompozycji artysta namalował wijącą się ku niebu, zieloną sylwetkę cyprysa. Za nim, w oddali znajduje się pas tonącej w chłodnych barwach wioski z małymi zabudowaniami i koronami schematycznie namalowanych drzew. Ponad budynkami wznoszą się pofalowane linie niebieskich pagórków. Nad pejzażem góruje duża, skłębiona płaszczyzna nieba, oddzielona od ziemi pasem jasnej łuny. Namalowane dynamicznie, wzburzone niebo pokryte jest jasno święcącymi gwiazdami. W prawym górnym rogu unosi się otoczony żółtym blaskiem duży księżyc. Dzieło utrzymane jest w ciemnej, wąskiej gamie barw z dominacją granatów. Mocnymi akcentami są żółcie gwiazd i księżyca oraz zieleń cyprysu na pierwszym planie. Artysta nie dbał o szczegół. Przy pomocy szerokich linii czystego koloru starał się oddać nastrój nocnego krajobrazu. Farba kładziona jest grubo wąskimi, falującymi pociągnięciami pędzla.

RycF6HtHjDwt5

Ćwiczenie 7

Która z zamieszczonych niżej reprodukcji wskazuje obraz, tworzony techniką impasto.

Która z zamieszczonych niżej reprodukcji wskazuje obraz, tworzony techniką impasto.

Która z zamieszczonych niżej reprodukcji wskazuje obraz tworzony techniką impasto.

• 1
• 2

Słownik pojęć

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

R1URlNsMK3O661

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Łan zboża”, autorstwa Johna Constable. Dzieło ukazuje wiejski krajobraz. Na pierwszym planie znajduje się tonąca w cieniu ścieżka otoczona z dwóch stron, starymi, wysokimi drzewami. Po ścieżce wędruje stado owiec zaganiane przez czarno‑białego psa. Z lewej strony kompozycji artysta namalował leżącą na brzuchu postać wieśniaka w białej koszuli, czerwonej kamizelce i brązowych spodniach. W tle, spośród drzew wyłania się jasny, żółto‑beżowy łan zboża, przed którym stoi żniwiarz. Dalej rozpościera się zielono‑brązowy pejzaż z drzewami i łąkami. Nad całością góruje niebo pełne skłębionych biało‑szarych chmur. Obraz jest typowym przykładem sztafażu, gdzie umieszczone w pejzażu postacie ludzi i zwierząt stanowią jedynie jego element, a nie główny temat dzieła. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie brązów i zieleni. Żółta plama zboża umieszczona w jego centrum stanowi mocny akcent kolorystyczny obrazu.

ROgCfbJXOqw8M1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Pole maków”, autorstwa Clauda Moneta. Dzieło ukazuje dwie kobiety spacerujące z dziećmi po łące pełnej wysokich, szaro‑zielonych traw i czerwonych maków. Kobiety wędrują w dużej odległości od siebie. Pierwsza, znajdująca się z przodu, ubrana jest w jasno‑fioletową suknię oraz żółty kapelusz z ciemną wstążką. W dłoni trzyma jasno‑niebieską parasolkę. Obok niej stąpa dziecko w kapelusiku. Druga postać znajduje się w oddali, na szczycie ukwieconego pagórka. Ubrana jest w ciemną suknię i jasny kapelusz. Jej też towarzyszy dziecko. Na horyzoncie artysta namalował kępy zielonych drzew, pomiędzy którymi pośrodku kompozycji znajduje się wysoki, biały domek z czerwonym dachem. Nad pejzażem wznosi się niebieskie niebo zasnute kłębami gęstych, białych chmur. Obraz namalowany został techniką puentylistyczną, przy pomocy drobnych pociągnięć pędzla. Malarz nie skupiał się na detalu. Za pomocą płaszczyzn swobodnie nakładanego koloru starał się oddać nastrój uchwyconego pejzażu. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, przygaszonej gamie barw z akcentami czerwieni maków.

RlhtokJ75wFwR1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Bordeaux, port”, autorstwa Eugène Boudin. Marynistyczna kompozycja ukazuje port pełen zacumowanych żaglowców oraz łódek, nad którymi górują wysokie, szpiczaste maszty. Sylwetki statków odbijają się na drobno pofalowanej powierzchni wody. Gdzieniegdzie, na łodziach ukazane zostały małe sylwetki ludzi. Nad pejzażem góruje niebiesko‑szare niebo zasnute rozmytymi kłębami chmur. Obraz namalowany został luźnymi pociągnięciami pędzla. Malarz nie skupiał się na detalu. Za pomocą swobodnie nakładanego koloru starał się oddać nastrój pejzażu. Kompozycja utrzymana została w chłodnej, wąskiej gamie błękitów, czerni i szarości rozświetlanych jedynie biało‑żółtymi przetarciami chmur.

R18xLmxQMKlT51

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Bulwar Montmartre, poranek, pochmurna pogoda”, autorstwa Camille Pissarro. Otwarta kompozycja ukazuje pejzaż miejski widziany z góry. W centrum obrazu znajduje się szeroka ulica otoczona z dwóch stron wysokimi kamienicami o jasnych elewacjach, przeprutych licznymi oknami. Obie strony drogi zdobią również szpalery drzew o wąskich pniach i drobnych, bezlistnych koronach. Chodniki zapełnia tłum przechodniów, natomiast po ulicy jadą zaprzężone w konie bryczki. W centrum, pośrodku drogi znajduje się duża, miejska latarnia. Obraz namalowany został techniką puentylistyczną, przy pomocy drobnych pociągnięć pędzla. Kompozycja utrzymana jest chłodnej, przygaszonej gamie szarości i błękitów ocieplonych gdzieniegdzie rdzawymi czerwieniami i ugrami.

RWXp7thYWFmyK1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Las Fontainebleau”, autorstwa Jeana‑Baptiste‑Camille Corota. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. Na pierwszym planie znajduje się staw otoczony porośniętymi roślinnością głazami. Na drugim brzegu artysta namalował zagajnik z rozłożystymi, liściastymi drzewami. Po lewej stronie kompozycji, nad taflą wody zatrzymała się łaciata, biało‑brązowa krowa. Po prawej stronie znajduje się reszta idącego do wodopoju stada. Nad pejzażem góruje niebieskie niebo zasnute kłębami gęstych, białych chmur. Obraz jest typowym przykładem sztafażu, gdzie umieszczone w pejzażu postacie ludzi i zwierząt, stanowią jedynie jego element, a nie główny temat dzieła. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie barw z dominantą zieleni.

R2MKbVoyTHuac1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Nokturn w błękicie i srebrze”, autorstwa Jamesa McNeilla Whistlera. Utrzymane w ciemnej, niebiesko‑czarnej tonacji płótno ukazuje nocny pejzaż morski. Na pierwszym planie znajdują się luźno malowane sylwetki czarnych łodzi unoszących się wraz z rybakami na tafli ciemnej wody. Wyżej, po lewej stronie wznosi się sylwetka dużego masztowca ze zwiniętymi żaglami. Dalej, na horyzoncie widnieje czarny zarys latarni morskiej. Skąpaną w mroku kompozycję rozświetlają gdzieniegdzie małe, żółte punkciki świateł miasta, które odbijają się w tafli wody, tworząc delikatne, pionowe smugi na jej powierzchni. Obraz namalowany został luźnymi, szerokimi pociągnięciami pędzla. Malarz nie skupiał się na detalu. Za pomocą swobodnie nakładanego koloru starał się oddać nastrój nocnego pejzażu.

Rh1nVT3AvMdR81

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Holenderskie statki w wichurze”, autorstwa Williama Turnera. W centrum marynistycznej kompozycji namalowane zostały drewniane łodzie, zmagające się ze spienionymi falami wzburzonego morza. Środkowa łódź z rozwiniętym, żółtawym żaglem mocno przechyla się w lewą stronę. Statki oświetlone są światłem słońca przebijającego się przez nadciągające skłębione, ciężkie chmury. W oddali, na horyzoncie znajdują się sylwetki dwóch dużych masztowców o zwiniętych żaglach. Zamknięta kompozycja odznacza się dużą dynamiką. Artysta z niezwykłym realizmem ukazał grozę nadchodzącego sztormu. Dzieło utrzymane jest w chłodnej szaro‑niebiesko‑zielonej tonacji z wyraźnym akcentem ciepłej żółci żagla w centrum.

R1Qz2u7stEDPo1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Opactwo w lesie dębowym”, autorstwa Caspar David Friedrich. W centrum zamkniętej kompozycji ukazany został fragment ruin gotyckiej świątyni z zachowanym, ozdobionym maswerkiem, długim, ostrołukowym oknem. Ruiny otaczają powykrzywiane, bezlistne drzewa o grubych pniach. W dole płótna, w kierunku świątyni zmierza kondukt pogrzebowy składający się z kilku ciemnych sylwetek mnichów niosących trumnę i krzyż. Cały dół obrazu tonie w mroku. Nad pejzażem wznosi się rozświetlone żółtawą łuną wieczorne, bezchmurne niebo z księżycem w stanie niemal całkowitego zaćmienia. Ciemna, wąska gama barw ograniczająca się do chłodnych granatów, ciemnych brązów oraz czerni potęguje mroczną atmosferę ukazanej sceny.

Ru7ASjhEHboaB1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Dwaj mężczyźni kontemplujący księżyc”, autorstwa Caspar David Friedrich. Centralna kompozycja ukazuje dwóch mężczyzn, wpatrujących się w księżyc. Stojące na wzniesieniu, po prawej stronie obrazu postacie, ubrane są w niebieskie płaszcze i czarne kapelusze. Ustawieni są tyłem do odbiorcy dzieła. Wokół nich, artysta namalował mroczny pejzaż pełen nagich skał i powykrzywianych korzeni. Po prawej stronie wyrasta z nieprzyjaznego gruntu, potężne drzewo o nagiej, bezlistnej koronie. Jego pień dramatycznie przechyla się na bok, niemal całkowicie odsłaniając poskręcane korzenie. Księżyc stanowiący najjaśniejszy, centralny punkt płótna jest w stanie zaćmienia. Ciemna, wąska gama barw ograniczająca się jedynie do brązów rozświetlonych gdzieniegdzie zielonkawymi błękitami, potęguje mroczną atmosferę ukazanej sceny.

RTpjOvYMiIM4H1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Morze lodu”, autorstwa Caspar David Friedrich. Dzieło ukazuje uwięziony wśród lodowych tafli statek. Na pierwszym planie znajduje się dynamicznie ułożone rumowisko lodowych, popękanych bloków, tworzących pnącą się do góry, poszarpaną bryłę. Po prawej stronie sceny, pomiędzy blokami leży ciemny kadłub statku. W tle, na drugim planie znajduje się płaska tafla zamarzniętego morza, z której gdzieniegdzie wystają ostre szczyty skał. Tło wraz z rozświetlonym u góry białymi chmurkami niebem tonie w błękitach. Dynamiczna struktura lodu na pierwszym planie ocieplona została ugrami i beżami, co wzmacnia wrażenie przestrzeni w arktycznej scenerii.

RWWwYqZwTGDog1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Pożar Izby Lordów i Izby Gmin”, autorstwa Williama Turnera. Płótno ukazuje żółto‑pomarańczową łunę pożaru unoszącą się nad taflą wody. Ogień odbija się w drobnych falach jej powierzchni. W dolnej partii kompozycji artysta przy pomocy ciemnych czerwieni, granatów i brązów namalował zatokę z portem. Horyzont zamyka most z arkadami, który ginie w płomieniach szalejącego w centrum pejzażu ognia. Obraz namalowany został szybkimi, dynamicznymi pociągnięciami pędzla. Kontrast pomiędzy gorącymi żółciami i oranżami płomieni, a chłodnym błękitem nieba, potęguje grozę ukazanego przez artystę żywiołu.

RRB3G1dmShKW01

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Zamek Alnwick”, autorstwa Williama Turnera. Płótno ukazuje nocny pejzaż. Na pierwszym planie otwartej kompozycji, znajduje się rzeka, nad którą rozpościera się wysoki most arkadowy. Na brzegu, po lewej stronie stoi stado jeleni. Na drugim planie artysta namalował zamek z licznymi wieżami, otoczony murami. Obok sylwetki zamku, na tle nocnego nieba zawisł duży księżyc w pełni, który swym blaskiem rozświetla delikatne sunące nad nim obłoczki. Całość kompozycji utrzymana jest w wąskiej, chłodnej gamie błękitów i beżów.

R1Xjd6quiHKc91

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Dęby w Apremont”, autorstwa Théodore Rousseau. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. W centrum zamkniętej kompozycji znajduje się grupa dużych, rozłożystych dębów, w cieniu których stoi pasterz ze stadem pasących się krów. Naokoło kępy drzew rozpościera się dzika łąka z wystającymi kępami krzewów. W tle artysta namalował wąski pas krajobrazu z wijąca się pomiędzy pojedynczymi drzewkami, dróżką. Nad całością pejzażu góruje niebieskie niebo pokryte gęstą warstwą białych, skłębionych obłoczków. Obraz jest typowym przykładem sztafażu, gdzie umieszczone w pejzażu postacie ludzi i zwierząt stanowią jedynie jego element, a nie główny temat dzieła. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie barw z dominantą zieleni.

R4l8aMJLOWvS41

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Widok na peryferia Granville”, autorstwa Théodore Rousseau. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. Na pierwszym planie otwartej kompozycji ukazana została ścieżka biegnąca w głąb płótna pomiędzy pełnymi zarośli i krzaków - pagórkami. Na dróżce znajdują się idące postacie kobiety i chłopca. Po prawej stronie, nad nieregularną taflą bajorka, stoi wóz z woźnicą oraz końmi. Wzniesienie pagórka po lewej stronie obrazu kończy się kamienistym szczytem, którego biegnący w dół stok porastają zarośla drzew ciągnących się przez środek płótna, aż do jego prawej strony. Pomiędzy drzewami znajdują się fragmentarycznie widoczne dachy zabudowań wiejskich. W oddali, na drugim planie rozpościera się wąski pas zielonych pól. Nad całością pejzażu góruje rozświetlone, pełne skłębionych, szarych obłoków, niebo. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie barw z dominacją zieleni i rudawych brązów.

RjWoH0kctjiT21

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Kobiety zbierające kłosy”, autorstwa Jean‑Françoisa Milleta. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. Na pierwszym planie centralnej kompozycji ukazane zostały trzy pochylone kobiety zbierające źdźbła zboża ze ścierniska. Skromnie ubrane wieśniaczki na biodrach zawieszone mają płócienne, szare worki, do których zbierają kłosy. Ich głowy okrywają kolorowe czepki. Na drugim planie, pośród snopków siana znajduje się wysoko załadowany wóz dwukołowy z siedzącą na jego szczycie postacią. Obok stoją zaprzężone konie. Na horyzoncie w oddali artysta namalował zabudowania wiejskie. Kompozycję zamyka od góry pokryte obłoczkami błękitno‑różowe niebo. Dzieło utrzymane jest w ciepłej, przygaszonej gamie barw.

R16ktMhMv60F91

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Odpoczynek oracza”, autorstwa Józefa Szermentowskiego. Płótno ukazuje pejzaż wiejski. Na pierwszym planie rozpościera się dzika łąka z wystającymi kępami krzewów i małym zbiornikiem wody. W centrum zamkniętej kompozycji znajduje się duże samotne drzewo, w cieniu którego stoi para zaprzężonych do pługu krów. Nieopodal, na zielonej trawie odpoczywają postacie chłopa i dziecka. Po prawej stronie drzewa artysta namalował ciemne zagony zaoranej ziemi. Po lewej zaś rozpościera się żółty łan zboża. W tle ukazany został wąski pas pól zwieńczony ciemną linią lasu na horyzoncie. Nad całością pejzażu góruje niebieskie niebo z małymi, skłębionymi obłoczkami w dole. Obraz jest typowym przykładem sztafażu, gdzie umieszczone w pejzażu postacie ludzi i zwierząt stanowią jedynie jego element, a nie główny temat dzieła. Kompozycja utrzymana została w ciepłej, wąskiej gamie barw z dominacją zieleni i beżów.

R1SVux1PCyv2j1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Piaskarze”, autorstwa Aleksandra Gierymskiego. Płótno ukazuje pracujących na nabrzeżu Wisły piaskarzy. Ubrani w białe, luźne koszule i czarne spodnie robotnicy, ustawieni są w dwóch rzędach, na drewnianych podestach oraz przycumowanych do drewnianej ściany nabrzeża łodziach. Trzymający łopaty mężczyźni, uchwyceni zostali w różnych stadiach pracy. Na szczycie brzegu przechadzają się ciemne postacie, elegancko ubranych przechodniów. Wielopostaciowa scena umieszczona została po lewej stronie obrazu. Prawą stronę zajmuje widok rzeki z długim mostem w tle oraz zacumowanymi pod nim statkami z długimi masztami. Całość kompozycji utrzymana jest w wąskiej, chłodnej gamie niebieskawych szarości i brązów z rozświetlającymi obraz akcentami pomarańczowego piasku. Temat lekcji: Pejzażyści XIX wieku.

R1SAZVe2ouF131

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Święto trąbek I”, autorstwa Aleksandra Gierymskiego. Płótno ukazuje judaistyczny obrzęd oczyszczenia z grzechu. Na pierwszym planie, po prawej stronie płótna znajduje się port na rzece, pełen przycumowanych łodzi i tratew. Po lewej stronie, na piaszczystym brzegu artysta namalował tłum rozproszonych postaci, modlących się żydów w długich, ciemnych płaszczach. Niektórzy z nich modlą się pojedynczo, stojąc z otwartymi książkami w rękach, inni natomiast zgromadzeni są w grupkach. Dalej, nad brzegiem znajduje się kilka domków otoczonych drzewami. W tle za rzeką rozciąga się pas rudawych pól zwieńczony lasem, nad którym góruje żółto‑złote niebo poprzecinane pasami niebiesko‑różowych chmur. Obraz jest typowym przykładem sztafażu, gdzie umieszczone w pejzażu postacie ludzi stanowią jedynie jego element, a nie główny temat dzieła. Artysta przy pomocy ciepłej palety barw ukazał nastrój zapadającego zmierzchu.

R1WfH0Y97ttxo1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Bociany”, autorstwa Józefa Chełmońskiego. W centrum kompozycji znajduje się postać siedzącego na zielonej trawie wieśniaka. Obok niego stoi mały chłopiec o blond włosach w brązowej czapce na głowie. Postacie zostały uchwycone w momencie odpoczynku. Obaj spoglądają w górę na klucz lecących bocianów. Ubrani są w skromne, chłopskie, płócienne stroje. Mężczyzna na kolanach ustawiony ma dwojak – gliniane, podwójne naczynie. W prawej ręce trzyma łyżkę. Obok niego leży ciemny kapelusz. Za nimi, po prawej stronie ukazany został fragment zaoranej ziemi, na której stoją zaprzężone do pługa dwie brązowe krowy. Na horyzoncie ciągnie się rząd wiejskich chat, pomiędzy którymi artysta namalował drzewo z bocianim gniazdem. Całość zamyka płaszczyzna niebieskiego nieba. Kompozycja utrzymana jest ciepłej gamie barw z dominacją nasyconej zieleni trawy na pierwszym planie.

Rv8MAYN52viaW1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Babie lato”, autorstwa Józefa Chełmońskiego. W centrum kompozycji znajduje się leżąca dziewczyna, która z wyraźną przyjemnością bawi się trzymaną w lewej dłoni nicią babiego lata. Prawa, wyciągnięta na ziemi ręka opiera się o położony obok kij. Postać ubrana jest w płócienną, bufiastą bluzkę oraz białą spódnicę, spod której wystają ubrudzone ziemią stopy. Jasne włosy owija żółta chusta, która luźno opada na ziemię za głową dziewczyny. Pasterka leży na grubej, workowej tkaninie przykrywającej zielono‑brązową ziemię z małymi kępami traw. W tle po lewej stronie znajduje się czarna sylwetka psa wpatrzonego w horyzont, na którym artysta namalował drobnymi punktami stado bydła. Nad bezkresnym pejzażem rozpościera się zachmurzone, niebiesko‑szare, rozjaśniające się ku dołowi niebo. Zamknięta kompozycja, utrzymana jest w wąskiej tonacji beżów i szarych błękitów z mocnym żółtym akcentem chusty na głowie dziewczyny.

RRmNNC4qW3YVM1

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz olejny „Spacer po klifie w Pourville”, autorstwa Clauda Moneta. Po prawej stronie kompozycji znajduje się jasny, oświetlony słońcem łuk piaszczystej plaży z zielonym klifem. Lewą część zajmuje turkusowo‑błękitne morze. Całość zamyka niebieskie niebo, na którym artysta szerokim gestem namalował skłębione chmury. Malarz nie skupia się na detalu. Przy pomocy luźnych pociągnięć pędzla stara się oddać nastrój ukazanego pejzażu. Dzieło utrzymane jest w jasnej tonacji błękitów, zieleni i chłodnych beżów.

RM59VUtwC5HGB1

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz olejny „Impresja. Wschód słońca”, autorstwa Clauda Moneta. Na pierwszym planie pejzażu morskiego znajduje się ciemny kształt łódki z dwoma postaciami, unoszącej się na tafli wody. Dalej namalowane zostały jeszcze dwie, jaśniejsze łódeczki, nad którymi rysują się rozmyte sylwetki dużych okrętów, żaglowców oraz statków parowych. Za nimi, na horyzoncie rozpościera się pas zabudowań portowych. Nad pejzażem góruje dynamicznie malowane, rudo‑niebieskie niebo z unoszącym się nad horyzontem, czerwonym słońcem, które odbija się w falach morza malowaną drobnymi plamkami pionową smugą. Kompozycja utrzymana jest w wąskiej, chłodnej gamie błękitów i zieleni rozświetlonych akcentem czerwieni wschodzącego słońca. Obraz malowany jest dynamicznie, szybkimi pociągnięciami pędzla. Ma charakter raczej szybkiej notatki niż studium natury.

RIymW9pzJK3gD1

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz olejny „Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte”, autorstwa Georgesa Seurata. Dzieło ukazuje grupę ludzi wypoczywających na wyspie. Po lewej stronie kompozycji artysta namalował fragment wody z unoszącymi się na niej łódkami. Centralną część płótna stanowi zielona płaszczyzna trawy, na której w sielskiej atmosferze, pośród drzew odpoczywają postacie kobiet, mężczyzn i dzieci. Część z nich spaceruje, inni siedzą lub leżą na trawie. Na pierwszym planie, po prawej stronie, w cieniu przechadza się para w czarnych melonikach. Kobieta z parasolką w granatowej sukni trzyma na smyczy małpkę. Obok małpki przebiega mały piesek. Po lewej stronie, na ziemi usadowiła się trójka ludzi: mężczyzna w czerwonej bluzce bez rękawów leży podparty na łokciach, kobieta w kapeluszu czyta, natomiast dżentelmen z laską w wysokim cylindrze, siedzi wpatrzony w dal, przed siebie. Obok nich przystanął czarny pies. Przedstawione na obrazie elementy zostały bardzo uproszczone. Postacie pozbawione są emocji, jakby zastygły w upozowanych, statycznych pozach. Artysta namalował swe dzieło techniką dywizjonizmu. Przy pomocy drobnych punktów czystego koloru stworzył iluzję przestrzeni. Kompozycja utrzymana jest w szerokiej gamie barw z dominacją ciepłej zieleni.

Rt7aDuGzkLX4B1

Ilustracja przedstawia obraz olejny „Gwiaździsta noc”, autorstwa Vincenta van Gogha. Dzieło ukazuje nocny pejzaż wiejski. Na pierwszym planie, po lewej stronie kompozycji artysta namalował wijącą się ku niebu, zieloną sylwetkę cyprysa. Za nim, w oddali znajduje się pas tonącej w chłodnych barwach wioski z małymi zabudowaniami i koronami schematycznie namalowanych drzew. Ponad budynkami wznoszą się pofalowane linie niebieskich pagórków. Nad pejzażem góruje duża, skłębiona płaszczyzna nieba, oddzielona od ziemi pasem jasnej łuny. Namalowane dynamicznie, wzburzone niebo pokryte jest jasno święcącymi gwiazdami. W prawym górnym rogu unosi się otoczony żółtym blaskiem duży księżyc. Dzieło utrzymane jest w ciemnej, wąskiej gamie barw z dominacją granatów. Mocnymi akcentami są żółcie gwiazd i księżyca oraz zieleń cyprysu na pierwszym planie. Artysta nie dbał o szczegół. Przy pomocy szerokich linii czystego koloru starał się oddać nastrój nocnego krajobrazu. Farba kładziona jest grubo wąskimi, falującymi pociągnięciami pędzla.

Bibliografia

A. Wojciechowski, Z dziejów malarstwa pejazażowego. Od renesansu do początków XX wieku, WAiF, Warszawa 1965.

B. Prus, Lalka, t. 1, Wrocław–Warszawa‑Kraków 1998.

E. Leszczyńska, Pejzaż w malarstwie polskim, Arkady, Warszawa 2017.