Ważne daty

Początki książki obrazowej

Pierwsze próby stworzenia książki obrazowej sięgają aż XVII wieku. Wraz z rozpowszechnieniem druku w Europie tłumaczono ją na kolejne języki europejskie, dokształcając nie umiejące czytać dzieci.

W XIX Anglii, w której żywo rozwijała się ilustracja, grupa artystów z Randolphem Caldecottem na czele wpadła na pomysł stworzenia popularnej, dostępnej dla każdego książki‑zabawki, w której tekst był ograniczony do minimum. Królujące w małej, około trzydziestostronicowej książce obrazki towarzyszyły krótkim tekstom rymowanek.

Od II połowy XIX wieku rola książki obrazowej w kulturze rośnie, coraz więcej artystów podejmuje się tworzenia tego gatunku. Współcześnie picture book pełni ważne funkcje edukacyjne i uczy, jak odczytywać znaki tekstowe oraz graficzne, pobudzając wyobraźnię nie tylko dzieci, ale także dorosłych.

Czym jest picture book?

Współcześnie książka obrazowa jest szybko rozwijającym się gatunkiem z pogranicza literatury i sztuk wizualnychSztuki wizualnesztuk wizualnych. Słowo i obraz połączone w formie książki tworzą całościowy przekaz. Badacz tego typu książek Perry Nodelman mówił słowa mówią nam to, czego nie pokazują obrazy, zaś obrazy pokazują to, czego słowa nie mówią… Od początku istnienia cywilizacji ludzkiej komunikujemy się między sobą, by przekazać informacje, wiedzę. Podstawowym elementem w komunikacji jest znakZnakznak, który odbieramy zmysłami. Może to być np. gest, dźwięk, słowo, obiekt, obraz, rysunek. Picture book bez wątpienia spełnia niezwykle ważne zadanie edukacyjne, szczególnie wśród dzieci. Tekst odczytywany jest dosłownie, jednoznacznie, natomiast ilustracje, znaki w formie obrazów pozostawiają możliwość swobodnej interpretacji. Książka obrazowa, w której łączy się zarówno przekaz werbalny (słowny) i ikoniczny (graficzny), często jest pierwszym „spotkaniem” ze sztukami plastycznymi dla dziecka.

Jedność słowa i obrazu, odczytywanych razem, buduje całkowicie nowy język. W książce obrazkowej ilustracje są tak samo ważne jak tekst albo nawet ważniejsze niż tekst (B. Kiefer). Według niektórych znawców literatury i sztuki szczególnie ważny staje się obraz, słowo zamienia się w znak i dopowiada znaczenia nieuchwytne w zdaniach. Według innych to właśnie „obrazki” są dopełnieniem, ilustracją, dodatkiem do tekstu. Nierozłączność tych dwóch znaków sprawia, że autor picture book’a często tworzy tekst oraz ilustracje, a także dba o ostateczny jej wygląd, estetykę. Przykładem takiej formy artystycznej może być książka Tam, gdzie żyją dzikie stwory Maurice Sendaka. Twórca sprawuje wówczas pełną kontrolę nad ostatecznym kształtem i wymową książki.

Picture book dla dzieci i dorosłych?

Słowo „picture” z angielskiego oznacza „obraz”, „obrazek”. W polskiej wersji tego słowa często występuje zdrobnienie, nazywamy picture bookPicture bookpicture book „książką obrazkową”. Taka nazwa sugeruje, że jest to książka przeznaczona wyłącznie dla małych dzieci i dorośli rzadko są nią zainteresowani. Błędnie przyjęło się przekonanie, że jeżeli książka zawiera wiele ilustracji i mało tekstu, jej odbiorcą jest dziecko, które mając problemy z czytaniem, patrzy na obrazy, by zrozumieć treść. Współcześnie każdy człowiek porusza się wśród różnych znaków – nie tylko tekstu, ale także wśród znaków graficznych. W dobie Internetu komunikaty przekazywane są poprzez litery, obrazy, dźwięki (np. muzyka, film). Czytanie nie oznacza już kontaktu tylko z tekstem, ale także z innymi znakami, np. piktogramami czy zdjęciami. Picture book jest więc gatunkiem przeznaczonym dla wszystkich, którzy są nim zainteresowani: tak samo dzieci jak i dorosłych. Polska artystka Iwona Chmielewska tak opisujem9edaf33d57b7828d_0000000000005opisuje własną twórczość: Ja staram się tworzyć książki obrazowe. Słowo „obrazek” niesie z sobą rodzaj uproszczenia i sprowadzenia obrazu w książce do funkcji podrzędnej tekstowi. Książka z obrazkami to opowieść z dołączonymi ilustracjami. (…) Nie tworzę obrazków i nie zajmuję się tylko ilustracją. Staram się osiągać taki związek obrazu z tekstem, żeby powstawał rodzaj hybrydy, w której tekst jest niepełny bez obrazu, a obraz nie może być odebrany w pełni bez tekstu. To niełatwa sztuka.

Można uznać, że pojawienie się książek obrazowych jest efektem przemian w kulturze. Dziś równie ważnym nośnikiem informacji jest obraz jak i tekst. Rozwijają się też nowe mediaNowe medianowe media, np. aplikacje interaktywne przeznaczone do wykorzystywana na urządzeniach typu tablet lub smartfon. „Ożywione” w ten sposób picture booki działają słowem, obrazem, dźwiękiem, nadając książkom obrazowym nowe znaczenie.

Zadania

Słownik pojęć

Źródło:

culture.pl

encyklopediadziecinstwa.pl

magazynkontakt.pl

Galeria dzieł sztuki

Rz4G35UW4Lw2B1

Ilustracja przedstawia dwie strony podręcznika „Orbis Pictus” autorstwa John'a Amos'a Comenius'a. W pierwszej wersji książka została opublikowana w dwóch językach: łacińskim i niemieckim.

RcWYegRZ9xC1V1

Ilustracja przedstawia jedną ze stron książki „Sing a song for sixpence” autorstwa Randolph'a Caldecott'a. Na stronie znajduje się czarno biały rysunek przedstawiający dwojga dorosłych ludzi oraz dziecko. W tle widać drzewa.

R1XAEyGRnZWUA1

Ilustracja interaktywna przedstawia otwartą książkę „Tam gdzie żyją dzikie stwory” Maurice Sendaki. Na jednej ze stron widnieje cytat: „mama krzyknęła na niego: „TY DZIKUSIE!”, na co Max wrzasnął: „ZJEM CIĘ!”. Na drugiej stronie znajduje się chłopiec, który przebrany jest w kota, znajduje się w pokoju, w tle widać łóżko sypialniane.

RfaIY7PScDfkv1

Ilustracja interaktywna przedstawia okładkę książki „Oczy” Iwony Chmielewskiej. Na okładce znajduje się kobieta oraz mężczyzna. Nad głową mężczyzny znajduje się duży, czarny kapelusz. Nad głową kobiety znajduje się wianek z niebieskich kwiatów. Oboje trzymają się za rękę i mają opuszczone głowy w dół.

R1SFzCd2Kdg751

Ilustracja wektorowa przedstawiająca słowo „pies” wraz z grafiką psa. Ilustracja złożona jest z kolorowych wzorów oraz elementów.