Eugeniusz Wasiliewicz Pawlow na sali operacyjnej. Ilustracja przedstawia grupę osób, mężczyzn i kobiet, w białych fartuchach medyków, na sali w białych kolorach ścian, pracujących przy dziennym świetle przebijającym się z okna, znajdującego się na dalszym planie po lewej stronie. Grupa medyków stoi w centrum ilustracji w kręgu, na pierwszym planie dwóch mężczyzn asystujących przy operacji podtrzymuje nogi pacjenta, zasłoniętego przez chirurgów. W centralnej części ilustracji widać głównego medyka- mężczyznę w okularach i jasnej brodzie, trzymającego w lewej dłoni dłuto, w prawej drewniany młotek. Scena uchwycona w momencie poprzedzającym uderzenie młotka w dłuto. Dookoła zespołu chirurgicznego stoją pielęgniarki z białymi chustami okrywającymi głowy, pod spodem prześwitują stroje z epoki. Po prawej stronie ilustracji widać półki i stołki- część wyposażenia sali operacyjnej. Scena ma charakter dynamiczny.
Postęp w medycynie
W XIX wieku doszło do przełomowych zmian w dziedzinie chirurgii. Już w trakcie wojen napoleońskich medycy amputowali kończyny, co chroniło rannych przed zakażeniem całego organizmu. Przemysłowa produkcja nowego preparatu, jakim było mydło, przyczyniła się do zmniejszenia ryzyka infekcji - ok. 1870 roku upowszechniło się mycie dłoni przed operacją. Zaczęto używać narzędzi chirurgicznych i zaprzestano dotykania ran rękoma. Przełomem okazało się jednak odkrycie, że w powietrzu są wszechobecne drobnoustroje. Stało się to możliwe za sprawą badań, które prowadził francuski chemik Louis Pasteur [czyt.: lui paster]. Nauka zawdzięcza mu odkrycie drobnoustrojów odpowiedzialnych za fermentację i rozkład. Pasteur nie poprzestał tylko na rozważaniach teoretycznych, lecz opracował pierwsze w świecie szczepionki przeciwko wściekliźnie, wąglikowi i cholerze. Pierwszym dzieckiem uratowanym dzięki szczepionce był pogryziony przez wściekłego psa 9‑letni chłopiec.
W 2. połowie XIX — na skutek odkryć Pasteura — powstawały kolejne szczepionki z osłabionych zarazków uodparniających organizm, jednocześnie nie szkodzących mu. Odkrycie bakterii wywołujących gruźlicę i cholerę, dokonane przez niemieckiego lekarza Roberta Kocha (1843–1910), pozwoliło na walkę z epidemiami tych chorób.
Polecenie 1
Przyjrzyj się ilustracjom A, B i C. Wysłuchaj wykładu o relacji pacjenta z lekarzem.
Wyjaśnij, jak wyglądały relacje między medykami i osobami chorymi w XIX wieku oraz czy w tej epoce znacząco wzrósł autorytet lekarzy.
RexEbM63VGyhC
Lekarz dysponował w XIX wieku wiedzą niedostępną dla przeciętnego człowieka, wiedzą specjalistyczną. Zaczął używać większej ilości narzędzi do przeprowadzania badań pacjenta, zabiegów i operacji, przez co prestiż i status społeczny lekarza pod koniec epoki znacząco wzrósł.
Polecenie 1
Zapoznaj się z nagraniem o relacji pacjenta z lekarzem w XIX wieku. Następnie wyjaśnij, skąd wynikał wzrost autorytetu lekarza w tej epoce.
RRLlYEWX88POV
Wzrost autorytetu lekarza wynikał z faktu posiadania zaawansowanej wiedzy medycznej, niedostępnej powszechnie w społeczeństwie, co budowało elitarność tej profesji.
A.
RsUdT1o9wDHyz
B.
R1EotrAn3m5Fk
C.
R1WQyfT7pVGZ9
Relacja pacjent‑lekarz w XIX wieku
RalxyLcPKHR6y
Dzięki badaniom Pasteura lekarze zrozumieli, że to właśnie mikroorganizmy są odpowiedzialne za występowanie zapaleń, tężca i gangreny, stanowiących istną plagę w szpitalach na całym świecie. Położyło to podwaliny pod nowe zasady aseptykiaseptykaaseptyki i antyseptykiantyseptykaantyseptyki, wynalezionej przez angielskiego chirurga Josepha Listera [czyt.: dżosefa listera] (1827–1912). Rozpowszechnił on zwyczaj rozpylania karbolukarbolkarbolu w pomieszczeniach szpitalnych i w salach operacyjnych. Później zastąpiono tę metodę odkażaniem narzędzi, bielizny i rękawic.
R894lQzXtrwBU
Za sprawą badań nad fermentacją Pasteur obalił powszechnie uznawaną wówczas teorię samorództwa bakterii, według której miały one samoczynnie powstawać z nieożywionej materii (podobnie myślano o pochodzeniu organizmów niższych, np. myszy, pcheł czy much, które rzekomo miały lęgnąć się z brudu). Jej zagorzałym zwolennikiem był niejaki Pouchet [czyt.: pusze], dyrektor Muzeum Akademii Nauk Przyrodniczych w Rouen[czyt.: ruę]. Spór między nim a Pasteurem trwał aż cztery lata i przeszedł do historii- najpewniej dlatego, że sprawą zainteresował się sam cesarz Napoleon III i jego żona, cesarzowa Eugenia. W celu rozstrzygnięcia konfliktu powołano nawet specjalną komisję, która zebrała się w kwietniu 1864 roku, aby wysłuchać racji obu uczonych. Pasteur ostatecznie obalił wspomnianą teorię, udowadniając, że nośnikiem bakterii jest znajdujący się w powietrzu kurz. Dokonał tego, prezentując publiczności wypełnione rosołem butelki o wąskich szyjkach. Dzięki charakterystycznemu kształtowi naczynia zupa pozostawała klarowna, podczas gdy płyn wystawiony na działanie kurzu stawał się niezdatny do jedzenia. Pasteur udowodnił poza tym, że drobnoustroje są wrażliwe na zmiany temperatury, co zaowocowało wynalezieniem przez niego nowej metody konserwacji żywności, zwanej od jego nazwiska pasteryzacją.
Nowe narzędzia
W profilaktyce lekarskiej zaczęto stosować stetoskop lekarskiStetoskop lekarskistetoskop lekarski (w 1. połowie XIX wieku) oraz prześwietlenia promieniami X, odkrytymi w 1895 roku przez Wilhelma von Roentgena [czyt.: rentgena]. Dwa lata później polski lekarz i patologpatologpatolog Edmund Biernacki po raz pierwszy zaobserwował związek między szybkością opadania krwinek w osoczu a ogólnym stanem organizmu. Tak zwany odczyn Biernackiego - test OB - pozwolił wykrywać nieprawidłowości w dość prostym badaniu krwi. Każde z tych odkryć i wynalazków zwiększyło szanse na postawienie trafnej diagnozy i skuteczniejszą walkę z chorobami.
Stetoskop lekarski
przyrząd wynaleziony przez René Théophile Hyacinthe Laenneca (1781‑1826). W 1819 roku opatentował on dzieło O osłuchaniu, w którym opisał on nową metodę diagnostyki medycznej za pomocą drewnianej słuchawki do osłuchiwania płuc i serca
Ciekawostka
W XIX stuleciu upowszechniła się praktyka przeprowadzania sekcji zwłok. Stanowiły one ważne źródło fachowej wiedzy medycznej. W epoce nowożytnej sekcje były widowiskami przeznaczonymi dla szerokiej publiczności i równie popularnymi jak publiczne egzekucje. Odbywały się w miejscach określanych mianem teatrów anatomicznych. W XIX stuleciu sekcje zwłok stały się 'poglądowymi lekcjami' dla studentów medycyny. Prezentowane poniżej obrazy Thomasa Eakinsa [czyt.: tomasa ejkinsa] jednego z najważniejszych amerykańskich malarzy‑realistów tamtej epoki ukazują wydarzenia, nawiązujące już tylko scenografią do starszej tradycji.
Polecenie 2
Wyjaśnij, czy ilustracje A i B przedstawiają operacje przeprowadzane zgodnie z zasadami antyseptyki.
RlSpjticPlqSv
Ilustracja A przedstawia badanie prowadzone niezgodnie ze sztuką aseptyki i antyseptyki, ze względu na fakt braku odzieży ochronnej u medyków przeprowadzających zabieg. Na obrazie przedstawiającym klinikę doktora Grossa zabieg jest przeprowadzany przez lekarzy w strojach codziennych. Zauważalne jest także, że doktor Gross (centralna postać na obrazie) trzyma skalpel w zakrwawionej dłoni, zamiast skorzystać z naczynia oczyszczającego narzędzie i ręce po odstąpieniu od części czynności.
Z kolei ilustracja B prezentuje zabieg wykonywany zgodnie ze wskazaniami Pasteura, gdyż medycy posiadają odzież ochronną, a doktor trzyma w czystej dłoni oczyszczony skalpel.
W przypadku obu ilustracji, A i B, obserwatorzy nie są dopuszczani na bliską odległość do pacjenta leżącego na stole.
Polecenie 2
Wymień, na podstawie tekstu lekcji wyżej, wymień nowe narzędzia i sposoby badania pacjenta, które weszły do XIX‑wiecznej medycyny.
RJPdIXklnAFqv
Do użytku we współczesnej medycynie weszły m.in. następujące narzędzia i metody: stetoskop lekarski, badanie promieniami X, odczyn Biernackiego i prowadzenie sekcji zwłok.
A.
R12CbYYlYafJE
B.
RKciMLQnKGrGS
W dawnych epokach w szpitalach przebywali nie tylko chorzy i medycy. Często można było w nich znaleźć nędzarzy i żebraków. Dopiero w 2. połowie XIX wieku szpitale przestały pełnić rolę przytułków i służyły przede wszystkim ludziom chorym. Zmieniła się także ich struktura. Zaczęto wprowadzać budownictwo pawilonowe, dzięki czemu każda specjalizacja medyczna (np. okulistyka, laryngologia, choroby zakaźne czy chirurgia) zyskiwała odrębny budynek. Ten podział wynikał z woli powstrzymania rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych.
Polecenie 3
Odwiedź dziewiętnastowieczny szpital i zajrzyj na salę operacyjną. Wyjaśnij, po czym poznasz, że są to sceny z XIX, a nie XX wieku. Określ specjalizację lekarza przeprowadzającego tę operację.
R1n1cmtuWV6mc
RKGIKogJpBCxV
W porównaniu do XX‑wiecznej sali operacyjnej zauważalny jest brak bezpośredniego oświetlenia stołu operacyjnego i korzystanie ze światła dziennego.
Medycy i pielęgniarki noszą dawne stroje ochronne, szczególnie widoczne w przypadku pielęgniarek, noszących pod spodem XIX‑wieczny strój.
Brak współczesnych przyrządów i narzędzi chirurgicznych, posługiwanie się drewnianym młotkiem przez głównego chirurga.
Brak masek ochronnych na twarzach lekarzy i pielęgniarek, brak rękawiczek ochronnych na dłoniach medyków.
Lekarzem przeprowadzającym operację jest chirurg.
Polecenie 3
Na podstawie powyższego opisu wymień elementy sprzętu, wyglądu lekarzy, pielęgniarek i sali operacyjnej w XIX‑wiecznym szpitalu.
Rg36BiVL2NqDM
Przykładowa odpowiedź: Chirurg prowadzący operację był ubrany w biały fartuch, podobnie jak salowe i pielęgniarki. Do dyspozycji mógł mieć takie narzędzia jak: stół operacyjny, dłuto, młotek. Sala operacyjna musiała być zgodnie z nowymi zasadami czysta.
Ciekawostka
R18ZZx4Xjuqz9
Na początku XIX wieku wciąż nie znano sposobu na skuteczne znieczulanie pacjentów, więc operacje były dla nich ciężkim przeżyciem. W latach 30. XIX wieku zaczęto stosować podtlenek azotu - znany współcześnie także jako 'gaz rozweselający'. Dopiero odkrycie w 1842 roku usypiających właściwości chloroformu oraz eteru pozwoliło oszczędzić chorym wielu cierpień. Pacjentka uwieczniona przez artystę została znieczulona i nie odczuwa bólu.
aseptyka
postępowanie zapewniające wykluczenie dostępu drobnoustrojów chorobotwórczych do jakiegoś środowiska
antyseptyka
postępowanie mające na celu zniszczenie drobnoustrojów na narzędziach chirurgicznych, w salach operacyjnych, w ranach itp. w celu uniknięcia zakażeń
karbol
popularny w XIX wieku środek odkażający; wodny roztwór fenolu
patolog
badacz zajmujący się chorobami
j0000008VBB3v25_0000002X
Epidemie i higiena
Powszechne w XIX wieku choroby, takie jak cholera i tyfus plamisty, dziesiątkowały głównie ludność ubogą. Istniała ścisła zależność między klęskami nieurodzaju i głodu a wzrostem zachorowalności na epidemiczne choroby. Medycyna, mimo imponującego rozwoju diagnostyki i chirurgii, przez długi czas pozostawała wobec nich bezradna. Lekarze nie dysponowali środkami pozwalającymi skutecznie je zwalczać. W omawianym stuleciu skutecznie poradzono sobie jednak z epidemią ospy, która do tego czasu dotykała dzieci ze wszystkich warstw społecznych. Rządy większości państw europejskich wprowadziły w XIX wieku przymus szczepień przeciw ospie.
Ciekawostka
RcHGVFrJBtzkm
Wirus krowiej ospy - krowianki - używany był od początku XIX wieku do szczepień, co budziło opór wielu zachowawczych środowisk. Rysunek satyryczny z epoki to przykład propagandy skierowanej przeciwko akcji szczepienia ospy.
RTeoqL4kmREIm
Ćwiczenie 1
RGTkwvg4N1UBT1
W 2. połowie XIX wieku zmienił się stosunek społeczeństwa do higieny. Zaczęto dostrzegać związek między jej przestrzeganiem a zdrowiem. Powszechne było regularne mycie ciała, sprzątanie i czyszczenie swojego otoczenia. Vincent Priessnitz [czyt.: wyncent prisnic] wynalazł urządzenie do natrysków wodnych, od jego nazwiska nazwane prysznicem. Wodę zaczęto traktować jako środek zdrowotny. Praktyczne zastosowanie odkryć z dziedziny biologii i chemii oraz rozpowszechnianie zaleceń higienicznych — jednym z najważniejszych była kontrola wody pitnej w miastach — doprowadziło na początku XX wieku do wydłużenia ludzkiego życia o blisko 15 lat.
W 2. połowie XIX wieku bardzo popularne stały się morskie kąpiele. Kąpano się jednak inaczej niż robimy to dziś.
R1BrjJ2JEG5LS
Ćwiczenie 2
R1WVGjPOlT96s1
Polecenie 4
Wyjaśnij, w jaki sposób otwarcie kurortów leczniczych w XIX wieku dla gości wpłynęło na rozwój turystyki wypoczynkowej.
R1ZaDGkWLx6ui
Kurorty, pierwotnie przeznaczone jako ośrodki do leczenia przewlekłych chorób układu oddechowego i krwionośnego, stały się za sprawą ich atrakcyjnego położenia, rozwoju oferty kulturalnej dla przyjezdnych formą spędzania wolnego czasu, indywidualnie lub z rodziną.
Karol Darwin i nowe spojrzenie na człowieka
W 1859 roku brytyjski botanik Karol Darwin (1809–1882) ogłosił swą teorię ewolucji, publikując pracę O powstawaniu gatunków. Była ona wynikiem przemyśleń i obserwacji prowadzonych w latach 30. XIX wieku. Darwin w trakcie pięcioletniej ekspedycji na okręcie Beagle [czyt.: bigl] badał zachowania gatunków zwierząt na całym świecie. Teoria Darwina głosiła, że poszczególne gatunki w świecie zwierząt rozwijają się poprzez dobór naturalny - walkę o przetrwanie w tych samych warunkach klimatycznych - z której wychodzą zwycięsko najsilniejsze okazy. Wskutek tak przebiegającego doboru gatunki zmieniają się w wyniku ewolucji swoich cech.
Darwin długo zwlekał z ogłoszeniem swoich odkryć. Współczesnych szokowało podważenie dotychczasowych wyobrażeń o świecie, opartych na prawdach starotestamentowych. Rozpoczęły się spory, które nasiliły się jeszcze bardziej po ukazaniu się kolejnej przełomowej pracy Darwina – O pochodzeniu człowieka i o doborze płciowym (1871), w której włączył on ludzkość w długi proces odkrytej przez siebie ewolucji. Wywodził pochodzenie człowieka od niższych gatunków, od małp człekokształtnych. Powyższe stwierdzenie spotkało się z gwałtowną reakcją środowisk religijnych i dużym oporem, przejawiającym się także w prasie publicystycznej.
Karykatura w dosadny sposób wyśmiewa teorię Darwina o ewolucji człowieka, umieszczając jego głowę na ciele małpy. Przez to rysunek ma podkreślić znaczenie gatunku ludzkiego jako jedynego rozwiniętego umysłowo, zdolnego do władania światem i tworzenia cywilizacji, co było podstawą krytyki teorii Darwina. Wywodzenie pochodzenia człowieka od mniej rozwiniętych gatunków, wedle uznania ówczesnych środowisk naukowych, odbierało rodzajowi ludzkiemu jego wyjątkowość.
Polecenie 4
Wyjaśnij, dlaczego tezy Darwina uważano za rewolucyjne.
R1LdsquyqD9o3
Gdyż powszechnym było przekonanie o wyjątkowości człowieka i ludzkiej natury, wywodzone od Stwórcy i przekonań chrześcijańskich.
Ciekawostka
Jeśli człowiek pochodzi od małpy, to dlaczego wciąż tyle jest małp na świecie i żadna nie stała się człowiekiem? Takie pytanie nasuwa się, jeśli traktować ewolucję jako proces ustawicznych i kierunkowych zmian i jako zjawisko, którego celem jest nieustanny postęp. Rzeczywiście, za sprawą Darwina myślano tak przez długi czas. Dopiero badania uczonych w XX wieku pozwoliły na unowocześnienie jego teorii. Dziś uważa się, że ewolucja promuje sprawdzone rozwiązania. Dlatego gatunki żyjące w większych ekosystemach, włącznie z ludźmi, trwają obok siebie niezmienione od milionów lub setek lat.
Dokonania naukowe Darwina zrewolucjonizowały botanikę, biologię i medycynę, a także wywarły ogromny wpływ na nauki społeczne. W 1900 roku teorię ewolucji uzupełniły docenione dopiero po niemal pół wieku badania czeskiego zakonnika Gregora Mendla. Krzyżując odmiany grochu siewnego, ustalił on reguły dziedziczenia, i stworzył teoretyczne podstawy genetyki.
Sigmund Freud i wiktoriańska moralność
Panujące w Wielkiej Brytanii przekonania religijne i surowe zasady moralne w połączeniu z rozwojem naukowo‑technicznym stworzyły podstawy kultury i epoki, nazwanej wiktoriańską - od imienia brytyjskiej królowej Wiktorii, która rządziła od schyłku lat 30. aż do początku XX wieku. Jej szczególnym przejawem były zróżnicowane, odrębne dla mężczyzn i kobiet, standardy moralne i obyczajowe. W życiu codziennym ściśle rozdzielano sferę prywatną - życie domowe - od sfery publicznej - pozadomowej. Stosowano odrębne modele wychowania dziewcząt i chłopców. Także w relacjach kobiet i mężczyzn, złączonych związkiem małżeńskim, nie było równowagi w małżeństwieRównowaga w małżeństwierównowagi w małżeństwie. Od mężczyzn oczekiwano, że w życiu małżeńskim będą się kierować wstrzemięźliwością seksualną, a w razie konieczności — wizytować domy publiczne. Czcij męża swego, ale przymykaj oko na to, co robi poza domem. — głosiła z kolei niepisana zasada, obowiązująca kobiety. Taki model kształtowania osób wchodzących w dorosłe życie był źródłem wielu problemów psychicznych u mężczyzn i kobiet.
Polecenie 5
Sprawdź znaczenie słowa 'patriarchalny'. Napisz odpowiedź.
Rrm2WVSRJy5IK
Patriarchalny, znaczy oparty na posłuszeństwie względem starszeństwa, o ojcowskim stosunku do otoczenia.
Ciekawostka
RpM5h1gavzE8n
Domy publiczne stały się istotnym elementem pejzażu kapitalistycznego miasta. Między rokiem 1850 a 1900 w europejskich metropoliach gwałtownie wzrosła liczba kobiet oferujących płatne usługi seksualne, które były wówczas wśród mężczyzn bardzo rozpowszechnione. Z wielkim talentem portretował je w swoich pracach Henri de Toulouse‑Lautrec[czyt.: ęri de tuluz lotrek] (1864‑1901), słynny francuski malarz, który swoimi litografiami wywarł wielki wpływ na rozwój nowoczesnego plakatu. Jak wielu ówczesnych artystów, był on stałym bywalcem paryskiego półświatka.
Pod koniec XIX wieku głośna stała się teoria dotycząca przyczyn chorób psychicznych, której autorem był austriacki psychiatra Sigmund Freud [czyt.: zigmund frojd] (1856–1939). Opierała się ona na założeniu, że człowiek jest przede wszystkim istotą biologiczną, co naraża go na konflikt z kulturą i cywilizacją. Freud opracował metodę, która miała umożliwić leczenie dolegliwości psychicznych pacjentów dzięki odpowiedniej interpretacji treści nieuświadamianych sobie przez nich. W 1900 roku opublikował pierwszą z prac: O marzeniu sennym. Metoda psychoanalizy – jak nazwał swoją teorię – została stworzona do celów terapeutycznych i wkrótce zyskała światowy rozgłos. Kluczowym elementem teorii Freuda było podkreślanie wpływu doświadczeń z dzieciństwa i psychicznych kosztów tłumienia seksualności w sposób zgodny z wymogami ówczesnej obyczajowości. Dzięki Freudowi Europejczycy mogli zmierzyć się z tabutabutabu, jakim była w tej epoce cielesność człowieka. Podstawowe dzieła Freuda zostały upowszechnione szczególnie w okresie po I wojnie światowej. Koncepcje freudowskiej psychoanalizy wkrótce poddano naukowej krytyce.
Równowaga w małżeństwie
więcej dowiesz się o tym w lekcji Życie codzienne w cywilizacji przemysłowej
tabu
to, co jest zakazane w jakimś społeczeństwie, ponieważ jest wstydliwe, niebezpieczne, kontrowersyjne lub przykre
Ciekawostka
RQWNibHxObGA3
Anoreksję, czyli jadłowstręt psychiczny, diagnozowano już w XIX wieku. Osoby cierpiące na tę chorobę to w większości dziewczęta i kobiety, które odczuwają nieuświadomiony lęk przed identyfikacją z własną płcią, ale dotyka ona także chłopców. Chorzy unikają kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza z przeciwną płcią, a także odchudzają się, aby w wyniku diety zachować szczupłą sylwetkę.
Moda i demokratyzacja
Rozwój fabrycznej produkcji tkanin i dodatków krawieckich doprowadził w ciągu XIX wieku do znacznego obniżenia kosztów produkcji i cen odzieży, a więc zwiększenia jej dostępności. Moda, której do niedawna — ze względu na niezwykle wysokie ceny strojów — mogli ulegać jedynie przedstawiciele arystokracji i burżuazji, zaczęła przenikać do świadomości średnich i niższych warstw społecznych. W produkcji ubrań coraz ważniejsze stawały się użyteczność, wygoda i respektowanie wymogów higieny. Jednak tendencja ta dużo szybciej znalazła odzwierciedlenie w kroju i fasonach odzieży męskiej niż kobiecej. Na przełomie XIX i XX wieku męska odzież codzienna została dostosowana do wymogów aktywnego życia. Ubrania różniły się gatunkiem tkanin i jakością wykonania. W przypadku kobiet nastąpiło to dużo później, gdyż moda kobieca była przeznaczona dla kobiet z wyższych sfer, niepracujących zawodowo. Nie przeszkadzało to warstwom mieszczańskim kopiować te wzory, wygląd 'damy' był bowiem najbardziej pożądanym przejawem odpowiedniego statusu społecznego. Dopiero po 1900 roku w sprzedaży pojawiła się gotowa konfekcja, zaczęła się też upowszechniać moda na sportową sylwetkę.
Ciekawostka
Recr4tpPSLgrx
W XIX wieku upowszechnił się zwyczaj używania bielizny. Sprzyjało temu wprowadzenie szycia maszynowego i zamiana sztywnego materiału na miękką dzianinę.
Polecenie 6
Wyjaśnij, na czym polega ten rysunkowy dowcip (ilustracja poniżej). Poszukaj informacji o historii krynoliny i jej następczyni, tiurniury. Sprawdź w Internecie, jak zmieniała się moda kobieca w XIX wieku. Wynotuj najważniejsze informacje lub przygotuj prezentację na ten temat.
ROr6HK1swUpzK
R1HWQ8T0mOatI
Dowcip polega na wyśmianiu komentarza kobiet, oglądających portrety matek. Śmieją się one z kształtów ich sukni, podczas gdy same noszą krynolinę podnoszącą ich suknię, co groteskowo wpływa na odbiór grafiki.
Polecenie 6
Na podstawie treści lekcji napisz, czy strój kobiecy z przełomu XIX i XX wieku był bardziej okazały, czy bardziej wygodny do noszenia. Odpowiedź uzasadnij.
RGUmqU5o2mesI
Polecenie 7
Przyjrzyj się ilustracjom A, B, C i D, zamieszczonym poniżej. Co możesz na ich podstawie powiedzieć o XIX‑wiecznych kanonach urody kobiecej? Jak na przełomie XIX i XX wieku zmieniały się oczekiwania względem kobiecej sylwetki?
RIEoY3JocL0s8
Z biegiem lat zmieniły się następujące preferencje w damskiej konfekcji; zrezygnowano z krynoliny, zaczęto podkreślać smukłość kobiecej sylwetki, m.in. eksponować linię bioder, nogi i ramiona. Z czasem bielizna zaczęła zasłaniać coraz mniej partii ciała, co wynikało także z przemian w obyczajowości na przełomie XIX i XX wieku.
Polecenie 7
W jaki sposób zmiany w modzie damskiej na przełomie XIX i XX wieku wpłynęły na postawę samych kobiet i ich status społeczny? Napisz swoją odpowiedź.
R1Rwvnv29e7SP
Uznaje się, że wraz ze zmianami zachodzącymi w strojach kobiety coraz silniej wyrażały wolę uzyskania większych praw społecznych, a przemiany w garderobie stawały się tego częstszym wyrazem.