Na zdjęciu zarys fortyfikacji Fortu. W oddali widać sylwetkę dzisiejszego centrum miasta. Na trawie ceglane lub kamienne fundamenty w oddali widać budynki w centrum miasta, jeden z nich to wieżowiec.
Jaka była sytuacja w Ameryce Północnej w przeddzień wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych? Jak zmienił się układ sił między mocarstwami w Europie (wzrost znaczenia Prus i Rosji)? Przeczytasz w poniższym materiale.
Kiedy to było?
R1a683GYaKi7h
Amerykańskie początki
Od 1739 r. w koloniach toczyła się tzw. „wojna o ucho JenkinsaJenkinsaJenkinsa”, w której angielscy kolonizatorzy odnieśli dość spektakularne sukcesy w zmaganiach z Francuzami i Hiszpanami. Pokój akwizgrański (1748), zamykając równolegle prowadzoną wojnę europejską o sukcesję austriacką, pozbawił jednocześnie kolonistów angielskich wszystkich zdobyczy (pokój akwizgrański - m.in. zatwierdzenie Marii Teresy jako władczyni Austrii po śmierci ojca kosztem utraty Śląska na rzecz Prus).
Jenkinsa
Jenkinsa [czyt. dżenkinsa]
RhoiQdzJ8mwSX
Nie usunięto jednak podstawowych przyczyn starć w Ameryce Północnej, tzn. dążenia mieszkańców 13 kolonii brytyjskich do poszerzenia zasięgu terytorialnego swojego osadnictwa i wkraczania na ziemie podlegające Francji.
Szczególne nasilenie tego konfliktu zaobserwować można było w dolinie rzeki OhioOhioOhio wypływającej w okolicach Appalachów i wpadającej do Missisipi. Inicjatorem starć była założona przez kolonizatorów z Wirginii Kompania Ohio. W celu zablokowania penetracji angielskiej założony został w 1754 r. francuski Ford Duquesne [czyt.: diken]. W 1755 r. regularna armia angielska poniosła kompletną klęskę w starciu z siłami francuskimi i wspomagającą ich rdzenną ludnością.
Ohio
Ohio [czyt. ohajo]
RY6ZHKqsvQlIL
Rq93rtl6FDVdN
Europejskie uwarunkowania
Najcięższe zmagania miały miejsce w Europie. Zagarnięcie Śląska przez Fryderyka II oraz chęć rewanżu ze strony Austrii stały się sprężyną napędzającą najpierw dyplomację, a później samą wojnę. Dzięki zabiegom uzdolnionego ministra Marii Teresy - Wenzla Antona von Kaunitza [czyt.: wencel anton fon kaunic] doszło do zmiany przymierzy i powstania koalicji, w której po jednej stronie znaleźli się Francuzi wspierający Austrię, a po drugiej Anglicy pomagający Prusom. Rozstrzygające było poparcie Rosji, a mniejsze państwa znalazły się po jednej lub drugiej stronie. Saksonia połączona więzami unii personalnej z Polską opowiedziała się za Marią Teresą, a to spowodowało, że na nią spadło pierwsze uderzenie Fryderyka w 1756 roku. Błyskotliwym manewrem w okolicach poddrezdeńskiej twierdzy w Pirnie zmusił on do kapitulacji niemal całą saską armię. Znaczna część wziętych do niewoli została wcielona do armii pruskiej, a sama Saksonia przez 6 lat była okupowana i bezprzykładnie eksploatowana.
RUj2nIMGBLZCp
RQOI8n6H5zA8i
RLYSlBwO2gDgZ
R1VjnupoetBtf
Polecenie 1
Wyjaśnij, jaki był wynik pierwszego etapu wojny siedmioletniej dla Saksonii połączonej unią z Rzeczpospolitą pod rządami Augusta III.
Ra6jcCzWG0goU
Przegrana z Prusami, zajęcie przez nich Drezna, klęska armii saskiej.
Polecenie 2
Oceń, jak zajęcie Saksonii przez Prusy wpłynęło na pozycję Augusta III w Rzeczpospolitej.
Ra6jcCzWG0goU
Osłabiło ją.
Polecenie 3
Oceń, czy słuszne było stanowisko frakcji magnackich - mających wpływ na rządy w Rzeczpospolitej w czasach saskich – pozostania państwa na uboczu toczących się konfliktów europejskich.
Ra6jcCzWG0goU
Sytuacja, w której dwa wrogie Polsce mocarstwa walczyły przeciw sobie, była dobra dla Rzeczypospolitej. Jednak potrzebne było aktywne działanie ze strony polskich polityków na rzecz kraju. Tymczasem jak zwykle walka o stanowiska i wpływy była główną troską magnackich obozów. Kraj upadał mimo tego, że nie był stroną w wojnie. Wojska rosyjskie i pruskie bezkarnie grasowały na ziemiach polskich. Rekwirowali żywność i rzeczy. Bili i mordowali mieszkańców jeśli ci stawiali opór. W Wielkopolsce pruskie oddziały systematycznie napadały na mieszkańców, porywając mężczyzn, których wcielano później do wojska. Pozostanie państwa na uboczu toczących się konfliktów europejskich nie zapobiegło jego zniszczeniu.
Cud domu brandenburskiego
RNkIS5Ho5J2TR
Wojna przyjęła jednak niezwykle niekorzystny obrót dla Prus. Powszechne oburzenie na poczynania Fryderyka w Saksonii spowodowało, że przeciwko niemu i wspierającemu go Jerzemu II, królowi brytyjskiemu, wystąpiła także Rosja. Francuzi wkroczyli do hanowerskich posiadłości angielskiej dynastii. Prusy atakowane były z trzech stron: od zachodu przez Francuzów, od wschodu przez wojska carycy Elżbiety i od południa przez Austrię. Klęska wydawała się nieunikniona, zwłaszcza że po spektakularnych zwycięstwach Fryderyka II następowały równie spektakularne klęski (zwycięstwo pod Pragą w 1757 r., klęska pod Kolinem, klęska pod Wrocławiem, triumf pod Lutynią itd.). Berlin był dwukrotnie zajmowany przez wrogie armie, które coraz mocniej zaciskały pętlę wokół wojsk Fryderyka. Zwłaszcza klęska po Kunowicami w 1759 r. wydawała się rozstrzygająca, antypruscy sprzymierzeńcy nie potrafili jednak wykorzystać najbardziej sprzyjających okazji, co już wówczas Fryderyk uznawał za cud.
Prawdziwym cudem okazała się sytuacja po śmierci carycy Elżbiety, kiedy jej następca car Piotr III, zapatrzony we Fryderyka II, opuścił szeregi koalicji antypruskiej i poparł dotychczasowego wroga. Zamach stanu w Petersburgu i przejęcie władzy przez żonę cara Katarzynę II nie zmieniły już układu sił. Na mocy pokoju zawartego w 1763 r. Prusy utrzymały definitywnie Śląsk i wyrosły do rangi regionalnego mocarstwa. August III odzyskał Saksonię, ale bez odszkodowania ze strony Prus za siedmioletnią rabunkową okupację.
R7JlzJBMbqVT8
RvvxmRcnN5GMW
RMY5oXbqFTyyH
RyfyGbyDVNWmb
Polecenie 4
Wyjaśnij, jaki wpływ na wynik wojny siedmioletniej miała śmieć carycy Elżbiety w Rosji i przejęcie władzy przez jej następcę cara Piotra III.
Ra6jcCzWG0goU
W bitwie pod Kunowicami Prusacy ponieśli klęskę, a Rosjanie wkroczyli do Berlina. Wydawało się, że już nic nie może ocalić Fryderyka II przed katastrofą. Prusy były praktycznie pokonane. W styczniu 1762 r. zmarła caryca Elżbieta, a nowym władcą Rosji został Piotr III (mąż Katarzyny II), fanatyczny wielbiciel pruskiego króla. Na jego rozkaz armia rosyjska przeszła na stronę niedawnego wroga. Nie był to jeszcze koniec powikłań. W kilka miesięcy później Katarzyna dokonała zamachu stanu, objęła władzę, a Piotr zginął w tajemniczych okolicznościach. Nowa władczyni nie wróciła do przymierza z Austrią i wycofała swoje wojska z Niemiec.
4,4,4
RiMxHeoStSd5j
RBs1FLwPgWWOw
R1DCKHJkFVm5a
Polecenie 5
Przyjrzyj się powyższym ilustracjom carów: Borysa, Aleksego i Elżbiety i zapisz, które z insygniów koronacyjnych pojawiają się na portretach carów.
Ra6jcCzWG0goU
Na portretach pojawiają się trzy insygnia koronacyjne:
czapka Monomacha (była insygniem koronacyjnym do czasów Piotra I,
berło z dwugłowym orłem,
jabłko.
Polecenie 5
Wymień trzy dawne insygnia koronacyjne carów w Rosji. Zapisz odpowiedź poniżej.
Rt99gM6JIWdb7
Czapka Monomacha (była insygnium koronacyjnym do czasów Piotra I), berło z dwugłowym orłem i jabłko.
Indie
Wojna rozpoczęta w Ameryce Północnej, której główne zmagania toczyły się na polach bitew w Europie, objęła swoim zasięgiem także Amerykę Środkową (Karaiby) i Południową, Afrykę oraz Azję. Była to zatem pierwsza globalna wojna spowodowana przez rywalizację Europejczyków. Dowodzi to, że nowożytny europejski system kolonialny zapoczątkował procesy globalizacyjne trwające do dzisiaj.
R1WmwLB4lOrgY1
Rywalizacja w Indiach między Francuzami i Anglikami, w której teoretycznie obie strony reprezentowane były przez własne Kompanie Wschodnioindyjskie, najbardziej dramatyczny przebieg przyjęła w latach 40. i 50. XVIII w. Francuzom, dowodzonym przez uzdolnionego Josepha François Dupleix [czyt.: żozef fransua dipleks], udało się nawet zdobyć przewagę i na jakiś czas zdominować niemal całe południe półwyspu Indyjskiego z Hajdarabadem, Pondicherry i Cochin.
Po wybuchu wojny siedmioletniej, pomimo drobniejszych sukcesów Francuzom nie udało się odebrać Madrasu, a angielska dominacja na morzu zablokowała wsparcie z Europy. Zaczął się systematyczny demontaż francuskiego imperium przez stojącego na czele angielskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej Roberta Clive’a [czyt.: klaw]. Wojna całkowicie odebrała wpływy Paryżowi, choć Pondicherry zdobyte przez Anglików w 1761 r. później nominalnie powróciło w ich ręce. Na mocy pokoju zawartego w 1763 r. Francja utraciła na rzecz Anglii większość swojego pierwszego imperium kolonialnego.
RtuktZd8Fh5Hf
Polecenie 6
Wymień najważniejsze postanowienia traktatów pokojowych kończących wojnę siedmioletnią:
w sprawach europejskich,
w odniesieniu do obszarów kolonialnych.
Ra6jcCzWG0goU
Zakończyły wojnę siedmioletnią (1756‑1763):
Pokój paryski – traktat pokojowy podpisany w Paryżu 10 lutego 1763 przez Wielką Brytanię, Francję i Hiszpanię.
Traktat podpisany 15 lutego 1763 roku w Hubertusburgu przez Prusy, Austrię i Saksonię.
Ustalenia potwierdziły druzgocące zwycięstwo Wielkiej Brytanii nad Francją i Hiszpanią. Postanowienia traktatu potwierdziły zajęcie przez Wielką Brytanię większości terytoriów imperium kolonialnego Francji, stworzonego w XVII i XVIII wieku. Zwycięstwo Wielkiej Brytanii polegało też na korzystnej zamianie Florydy (otrzymali ją Brytyjczycy) na Hawanę i udział w rozbiorze Luizjany, co doprowadziło do usunięcia hiszpańskiego rywala ze wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej i utworzenia wielkiej kolonii. W ten sposób kolonialne imperium brytyjskie objęło posiadłości pozaeuropejskie i władztwo mórz, co stało się podstawą supremacji Wielkiej Brytanii w skali globalnej.
Ameryka Północna:
Francja utraciła niemal wszystkie swoje posiadłości w Ameryce Północnej. Wielka Brytania przejęła tzw. Nową Francję. Pozostałą część francuskiego imperium kolonialnego w Ameryce Północnej – Luizjanę, podzielono między Wielką Brytanię a Hiszpanię. Hiszpania oddała na rzecz Brytyjczyków Florydę.
Karaiby:
Wielka Brytania przejęła na Karaibach wyspy: Saint Vincent, Dominika, Tobago, Grenada i Grenadyny. Wielka Brytania oddała Francji Gwadelupę i Martynikę, wyspy zdobyte w trakcie wojny. Hiszpania odzyskała, zajętą przez Brytyjczyków w czasie wojny, Hawanę.
Afryka:
W Afryce Zachodniej Wielka Brytania uzyskała Senegal.
Europa:
Na Morzu Śródziemnym Francja musiała zwrócić Wielkiej Brytanii zdobytą w trakcie wojny Minorkę. W Niemczech Francja musiała wycofać swoje wojska z okupowanych obszarów Hanoweru, Brunszwiku, Hesji i Prus.
Indie:
W Indiach Francja musiała oddać wszystkie miasta i twierdze zajęte po 1749 roku.