W życiu codziennym bardzo często spotykamy się z tekstami użytkowymi. Jednym z nich jest instrukcja, która spokrewniona jest z takimi gatunkami, jak wskazówka, zalecenie, polecenie. Wszystkie te formy mają w bardzo prosty i jednoznaczny sposób opisać zasady postępowania i działania w konkretnych sytuacjach. Nie zawsze instrukcje są łatwe w odbiorze – są jednak bardzo przydatne, zwłaszcza wtedy, gdy chcemy coś sprawnie wykonać lub załatwić.

Zasady redagowania instrukcji

Instrukcja to gatunek, w którym najważniejszy jest odbiorca. To także tekst użytkowy. Trzeba w nim w prostych słowach komunikować, kto i jak ma postępować, jak należy coś właściwie używać. Bardzo ważna w instrukcji jest zwięzła, ale przemyślana kompozycja. Jak więc pisać instrukcję?

1) Po pierwsze, wyróżniamy dwie odmiany:

• instrukcja obsługi, użytkowania, np. jakiegoś przedmiotu, urządzenia;

• instrukcja działania, czynności, np. szybkiego, doraźnego postępowania w sprawach zagrażających naszemu bezpieczeństwu („instrukcja przeciwpożarowa”), a także dłuższego działania, złożonego nawet z wieloetapowych czynności („instrukcja wypełniania dokumentu”).

2) Po drugie, ważne jest, by treść instrukcji była ułożona chronologicznie (czyli każda opisana czynność powinna poprzedzać następną). Trzeba przede wszystkim przewidzieć, jak będzie odczytywał instrukcję odbiorca i co zrobi (to warunek, który musi być spełniony nawet przy redagowaniu takich gatunków spokrewnionych z instrukcją, jak „przepis kulinarny”).

Jakich form używać?

• Czasowników w 2. osobie trybu rozkazującego („przygotuj”, „przejdź”, „zamień”, „użyj”).

• Zwrotów komunikujących, że coś jest ‘dozwolone – zakazane’ („uważaj”, „pamiętaj”, „nie rób czegoś”) – są one ważne w opisie urządzeń, np. elektronicznych. Ostrzegają przed niebezpieczeństwem.

• Zwrotów, które mówią o kolejnych etapach czynności (np. „najpierw”, „następnie”, „potem”, „teraz”, „zaraz po tym”) – warto je skojarzyć ze stylistyką przepisu kulinarnego.

Przed napisaniem instrukcji należy przemyśleć jej etapy – powinny być one graficznie wyróżnione. Coraz częściej pojawiają się instrukcje, w których słowom towarzyszą obrazki, np. instrukcje sprawnej ewakuacji w środkach transportu. Każdy, kto kiedykolwiek leciał samolotem, mógł (i musiał!) przed startem wysłuchać takiej instrukcji.

Poniższa tabela przedstawia ogólny wzór instrukcji.

Przykład instrukcji

Instrukcje spotykane są również w zwykłych sytuacjach życia codziennego. Przykładem jest poniższa instrukcja, opisująca, jak zamawiać i wypożyczyć książki w bibliotece, której zbiory są skatalogowane w systemie komputerowym.

Zadaniowo