Scenariusz lekcji – Plebejusze i patrycjusze, czyli dwie odrębne warstwy w starożytnym Rzymie.

Uczeń wie, kim byli plebejusze i patrycjusze, jakie występowały między nimi różnice; wie również, jakie prawa ustanowiono względem plebejuszy; uczniowie wiedzą, co oznacza: lex Hortensia, prawo Licyniusza i Sekstiusza.

Umiejętności

Uczeń umie wskazać różnice występujące między obiema warstwami; dostrzec problemy i oczekiwania zarówno plebejuszy, jak i patrycjuszy.

Metoda i forma pracy

• Bezpośrednie - zapisanie numeru i tematu lekcji na tablicy; powitanie uczniów.

• Gra dydaktyczna - uczniowie wypisują prawa, jakie chcieliby uzyskać, gdyby znaleźli się w starożytnym Rzymie. Następnie jeden z uczniów, niczym retor, wygłasza je.

Uczniowie dzielą się na plebejuszy i patrycjuszy, następnie próbują ogłosić wspólne prawa; być może okaże się, iż dura lex sed lex.

• Pogadanka – za pomocą pytań uczniowie sami poznają niektóre zagadnienia.

Środki dydaktyczne

Polek K., Wilczyński M., Ludzie i epoki: Historia klasa 1., wyd. Znak, Kraków 2002

Przebieg lekcji

Faza przygotowawcza

1. Czynności wstępne - Witam uczniów; zapisuję numer, temat lekcji na tablicy, sprawdzam listę obecności.

1. Wprowadzenie nowego materiału oraz sprawdzenie i utrwalenie wiadomości z poprzednich zajęć:

Mówię uczniom, by podzielili się na dwa obozy - w jednym są obywatele biedni, w drugim obywatele bogaci. Następnie proszę, by na kartce papieru napisali prawa, o które chcieliby walczyć w Rzymie.

Na wykonanie tego polecenia uczniowie mają 5 minut.

Następnie proszę, by reprezentant każdej grupy podszedł do tablicy i wygłosił, jakich praw oczekuje jego stronnictwo? Np. prawa kary śmierci, uczestnictwa w zgromadzeniu ludowym.

Następnie mówię, iż w starożytnym Rzymie prawa mieli bogaci, natomiast biedni, czyli lud miał je ograniczone. Informuję uczniów o podziale rzymskiej społeczności na: plebejuszy i patrycjuszy:

Plebejusze - od łac. plebs - lud – posiadali prawa obywateli rzymskich, ale pozbawieni byli wielu uprawnień, do których prawo mieli jedynie patrycjusze.

Patrycjusze - od łac. patricius - dobrze urodzony - członkowie rodów; stanowili kastę, zamkniętą grupę, do której mógł należeć tylko ten, który pochodził z zamożnego rodu, tzw. gens.

Następnie mówię, iż plebejusze od dawna walczyli o swoje prawa:

1. V w. p.n.e. – plebs demonstracyjnie opuścił Rzym; powołano t r y b u n ó w l u d o w y c h.

2. 486 rok p.n.e.: – zamknięcie stanu patrycjuszy;

- pozbawienie plebejuszy praw:

1. ius conubii – zawierania małżeństw z patrycjuszami;

2. ius comercii – pełnego posiadania i nabywania ziemi;

3. ius suffragii i ius honorum – czynnego i biernego prawa wyborczego.

   3. 450/499 rok p.n.e. - Prawo XII tablic – lex duodecim tabularum

      • niewola za długi;

      • nieograniczona władza ojca rodziny – pater familia.

4. Prawo trybunów Licyniusza i Sekstiusza – zezwalało plebejuszom na urząd konsula;

od 320 roku p.n.e.- jednym z konsulów był plebejusz.

5. 287 rok p.n.e.- prawo Hortensjusza - lex Hortensia – zgromadzenia plebejskie mogły podejmować uchwały, które były prawomocne w całym państwie; niezależnie od woli senatu i patrycjuszy.

Uchwały te zwano plebiscita. Pytam uczniów, co dzisiaj oznacza słowo plebiscyt,

np. Plebiscyt Jedynki na najpopularniejszą piosenkę Festiwalu w Opolu.

Następnie proszę uczniów, by znowu podzielili się na dwa wrogie obozy: plebejuszy i patrycjuszy. Jako zadanie mają ustanowić jedno prawo wspólne dla wszystkich. Czy to jest w ogóle możliwe? Muszą bowiem pamiętać, że jedni z nich są biedni i nie mają prawie żadnych praw, zaś drudzy są bogaci i prawa im w pełni przysługują.

Faza podsumowująca:

1. Zadanie pracy domowej: Uczniowie mają zadane dowiedzieć się, kim byli nobilowie?

Bibliografia

Polek K., Wilczyński M., Ludzie i epoki: Historia klasa 1., wyd. Znak, Kraków 2002