Po co nam metafora?

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wie, co oznacza termin metafora,

• zna rodzaje metafor,

• wie, że metafory nie są przypisane wyłącznie poezji,

• poszerza zasób słownictwa.

b) Umiejętności

Uczeń:

• umie zastosować metafory w języku potocznym,

• umie myśleć twórczo,

• potrafi sam zbudować definicję metafory,

• potrafi wskazać różnicę (własnymi słowami) między metaforą potoczną a metaforą poetycką,

• umie dostrzec podobieństwa w sposobach mówienia o rzeczach abstrakcyjnych,

• potrafi wyjaśnić znaczenie metafor,

• potrafi zastosować przypomnianą wiedzę,

• umie pracować ze słownikiem.

2. Metoda i forma pracy

Metoda problemowa, podająca, heureza, praca jednostkowa i grupowa.

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik, karta pracy z wypisanymi metaforami.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Nauczyciel rozpoczyna rozmowę z uczniami w celu przypomnienia wiadomości zdobytych wcześniej, przypomina definicję terminu „metafora” (związek wyrazów, którego znaczenia nie można odczytywać dosłownie) i prosi o wpisanie jej do zeszytów. Zadaje następujące pytania:

• Gdzie używa się metafor?

• Do czego potrzebna jest nam metafora?

• Po co używamy metafor w języku potocznym?

• Czym różni się metafora potoczna od metafory poetyckiej?

2. Nauczyciel prosi o odnalezienie (w parach) definicji metafory w Słowniku terminów literackich.

3. Kilka osób odczytuje gotowe, krótkie definicje. Klasa, przy pomocy nauczyciela, wybiera najlepszą z nich, aby wpisać do zeszytu. Przykładowo:

Metafora poetycka – powstaje jako rezultat indywidualnej odkrywczości językowej, ma zaskakiwać, zastanawiać, zachwycać odbiorcę, stanowić dlań wymagającą rozwiązania zagadkę, wysławiać nieznane sensy, tworzyć nowe wyobrażenia oraz wskazywać ukryte powinowactwa zarówno w świecie, jak i w mowie.

Metafora potoczna (językowa) – różni się od metafory poetyckiej stopniem konwencjonalności, jest wielokrotnie powtarzanym, utartym w obyczaju językowym zestawieniem słownym, jaj znaczenie zostało na tyle przyswojone, że rozumiane jest automatycznie bez konieczności uzasadnień i odwołań do niemetaforycznych znaczeń składających się na nią wyrazów.

4. Uwagi do nauczyciela:

• Jeśli dostępność słowników jest ograniczona, zadanie można zrobić w grupach.

• Jeśli nie ma kilku słowników, nauczyciel może skserować definicję terminu ze słownika i rozdać uczniom, aby wpisali przygotowaną przez nich, krótką definicję do zeszytu.

b) Faza realizacyjna

1. Uczniowie wymyślają w parach jak najwięcej metafor stosowanych w języku potocznym.

2. Uczniowie rozwiązują zadania w ćwiczeniach językowych To lubię. Znajdują podobieństwa w sposobach mówienia o czasie i o pieniądzach.

3. Kolejnym zadaniem jest stworzenie w parach metafor do słów: usta, dziewczyna, niebo, morze, oczy.

4. Uczniowie odczytują swoje pomysły.

c) Faza podsumowująca

1. Nauczyciel rozdaje kartki z wypisanymi metaforami potocznymi (załącznik 1). Uczniowie mają wyjaśnić pisemnie ich znaczenie.

2. Nauczyciel podaje pracę domową.

5.Bibliografia

1. Mrazek H., Potaś M., To lubię. Podręcznik do języka polskiego do kl. II gimnazjum. Ćwiczenia językowe, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2000, s. 86, 87, 88.

2. Słownik terminów literackich, pod red. Janusza Sławińskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1988, s. 274, 275.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

załącznik 1.

Metafory do wyjaśnienia:

1. Bieg wydarzeń –

2. Źródło dochodów –

3. Rachunek sumienia –

4. Gorący spór –

5. Trwonić czas –

6. Spłukać się –

7. Mieć poślizg –

8. Pleść trzy po trzy –

9. Guzik mnie to obchodzi –

10. Dla mnie to pestka –

11. Szalony dzień –

12. Przebić głową mur –

13. Zwariowany dzień –

14. Czas przecieka przez palce –

15. Komuś się pali –

16. Spuścić nos na kwintę –

17. Chłonny umysł –

18. Tęga głowa –

19. Dobre serce –

b) Zadanie domowe

W ćwiczeniach językowych uczniowie rozwiązują zadania ze strony 56.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak